Przebieg i efekty kolejnych okresów rozwojowych człowieka zależą od czynników zarówno tkwiących w nim samym, jak i w jego otoczeniu. Do najbardziej znaczących czynników rozwojowych o charakterze wewnętrznym należą zadatki dziedziczne, przekazywane za pośrednictwem genów z pokolenia na pokolenie. Są to zadatki anatomiczno-fizjologiczne organizmu, takie jak: cechy strukturalne i funkcjonalne narządów zmysłowych, (np. narządu słuchu, które leżą u podstaw rozwoju zdolności muzycznych); cechy budowy ciała i wyglądu (np. kolor włosów, oczu); typ układu nerwowego, stanowiący podłoże temperamentu oraz potencjalne możliwości rozwoju inteligencji. Nie dziedziczy się natomiast cech i właściwości psychicznych. Dziecko nie rodzi się ani pracowite, ani prawdomówne, ani tym bardziej nie rodzi się przestępcą (jak to głosiły niektóre teorie rozwoju człowieka), lecz kształtuje te cechy pod wpływem oddziaływań środowiska wychowawczego.

Duże znaczenie w procesie rozwoju człowieka ma środowisko zewnętrzne. Obejmuje ono otoczenie społeczne, przyrodnicze, klimatyczne, geograficzne, w którym żyje i rozwija się dziecko. Najbardziej znaczącą rolę w procesie rozwoju psychicznego dziecka ma do spełnienia rodzina, jako najważniejsze i niezastąpione środowisko wychowawcze. O jakości oddziaływań wychowawczych rodziców decydują postawy rodzicielskie prezentowane przez rodziców oraz niektóre ich cechy osobiste. Do cech rodziców, sprzyjających prawidłowemu rozwojowi dziecka zaliczane są m. in.: cierpliwość, wesołość i poczucie humoru oraz dobre przystosowanie społeczne i zrównoważenie emocjonalne. Z badań wynika, że do czynników rozwoju pochodzących z rodziny, a związanych z postawami rodziców wobec dzieci, należy zaliczyć: bliskość uczuciową między rodzicami i dziećmi, pomoc i wsparcie udzielane dziecku przez rodziców, pozostawianie dziecku pewnej (niezbyt dużej) swobody i samodzielności podejmowania decyzji oraz stawianie dziecku wymagań i konsekwentna kontrola ich realizacji.

Drugim ważnym elementem społecznego środowiska dziecka, wpływającym na jego rozwój, są grupy rówieśnicze, których znaczenie bardzo wzrasta w okresie dorastania. Przynależność do nieformalnej grupy rówieśniczej, identyfikacja z jej celami i normami sprawia, że jednostka czuje się wartościowa, zdobywa akceptację i uznanie rówieśników.

Poza rodziną i grupami rówieśniczymi, istotny czynnik rozwojowy stanowią oddziaływania środowiska szkolnego. Psychologowie są na ogół zgodni co do tego, że o końcowym efekcie procesu rozwoju człowieka decyduje interakcja (współdziałanie) zadatków dziedzicznych oraz czynników pochodzących z bliższego i dalszego środowiska w którym dziecko żyje. Podział czynników rozwojowych na wewnętrzne i zewnętrzne jest podziałem nieco sztucznym. W rzeczywistości obie grupy czynników wzajemnie się przenikają i warunkują osiągnięty poziom rozwoju.

Czynniki regulujące rozwój fizyczny człowieka można podzielić na:

1.      Czynniki endogenne genetyczne tzw. determinanty rozwoju - chodzi tu
o właściwości genów, które posiada każdy osobnik. Czynniki te określają w sposób nieodwracalny przebieg rozwoju od chwili zapłodnienia.

2.      Czynniki endogenne paragenetyczne i niegenetyczne czyli stymulatory; są to takie czynniki jak: wiek rodziców, kolejność ciąży, zdrowie, właściwości metaboliczne matki.

3.      Czynniki egzogenne środowiska zewnętrznego czyli modyfikatory rozwoju.
Te czynniki możemy podzielić na biologiczne, społeczno - ekonomiczne, kulturowe.

4.      Tryb życia jednostki czyli charakter pracy, odpoczynek, sen, zabawa, aktywność fizyczna dziecka itd.