Ekonomia - jest nauką o prawidłowościach rządzących procesem gospodarowania.

Działalność gosp. - odbywa się w warunkach ograniczoności zasobów

Zasoby - czynniki produkcji. Od 200 lat wyodrębniło się 3 czynniki produkcji:

-praca

-ziemia

-kapitał

Kapitał:

-rzeczowy (bud., śr. transportu)

-finansowy (pieniądze)

Od kilkudziesięciu lat uważa się przedsiębiorczość za czwarty czynnik.

Funkcje ekonomi:

-poznawcza (jako główne zadanie ma poznawać rzeczywistość)

-aplikacyjna (ekonomiści powinni poznać gospodarkę tak, aby politycy wiedzieli jakie decyzje podjąć, żeby były dobre skutki)

Sądy:

-pozytywne (gdy ekonomiści formułują pewne stwierdzenia bezstronnie)

-normatywne (gdy ekonomista próbuje mówić, co należy robić dobrze, a co źle)

Mikroekonomia - problemy w małej skali, niezwykle ważne, np. problem cen na poszczególne artykuły

Makroekonomia - zajmuje się problemami w ogólnej skali np. jak wzrasta ogólny poziom cen

Potrzeby ludzkie:

-materialne -zaspokajają biologiczne trwanie np. mieszkanie, jedzenie, ubiór

-wyższego rzędu - oświata

-chcemy być ambitni, osiągnąć sukces, tworzyć coś nowego

Podmioty gosp.:

Gosp. domowe - najmniejsza społeczna komórka mająca wspólny budżet. (rodzina)

Przedsiębiorstwo - każdy podmiot gosp. , który zajmuje się systematycznie działalnością ekonomiczną nastawioną na uzyskanie dochodów

Państwo - struktura organizacyjna danego społeczeństwa, czyli zbiór instytucji, które istnieją w tym społeczeństwie : centralnych i lokalnych

Własność - od tego jaki jest charakter własności zależy na jakich zasobach gospodarka działa i jaka jest efektywność gosp. To zależy od charakteru własności czynników produkcji zależy od kapitału i ziemi

Własność - zbiór efektywnie wykorzystywanych uprawnień, czyli praw własności, jakimi dysponuje w stosunku do przedmiotu własności. Ten zbiór uprawnień składa się z 2 podzbiorów:

Własność :

-publiczna - prawa własności nie są wyłączne i nie są dobrowolnie przekazywalne

-prywatna - prawa własności są wyłączne i dobrowolnie przekazywalne

Prakseologia - to nauka o racjonalnym działaniu

Zasada racjonalnego gosp. - dwojako ujmowana:

Rachunek ekonomiczny - porównywanie efektów uzyskiwanych z danej działalności z nakładami ponoszonymi na tę działalność

Metody badań ekonomicznych:

-obserwacje zjawisk gosp.

-analiza danych statystycznych

-ograniczony eksperyment

Prawo ekonomiczne - ogólne prawidłowości rządzące procesem gosp.

Prawa ekonomiczne mają charakter :

1.wielkich liczb

2.historyczny

3.obiektywny

Kategorie ekonomiczne:

-zysk

-koszt

-płaca

-cena

-stopa procentowa

GŁÓWNE NURTY WSPÓŁ. EKONOMII:

Fizjokratyzm - traktuje rolnictwo jako główny czynnik bogactwa

Merkantylizm -teoria, która jako podstawę bogactwa upatruje handel. Duża rola państwa.

Teoria klasyczna:

Adam Smith 1723 - 1790

David Ricardo 1772 - 1823

Jean Baptiste 1767 - 1832

Liberalizm ekonomiczny - wolno konkurencyjna gospodarka rynkowa samoczynnie (bez ingerencji państwa) dąży do równowagi.

Smith odrzuca poglądy merkantylistów i fizjokratów. Jego zdaniem podstawą bogactwa i wartości towaru jest praca. Dzielił on pracę na produkcyjną i nieprodukcyjną. Smith wierzył, że sys. ekon. Jest harmonijny i wymaga min. Ingerencji państwa. Poszczególne jednostki motywowane przez własny interes przyczyniają się równocześnie do wzrostu bogactwa narodu. Jego koncepcja OECONOMICUS opiera się na założeniu, że celem działania jednostki jest max własnych korzyści materialnych. Ludzie dążąc do zaspokojenia własnych potrzeb muszą jednak uwzględnić potrzeby innych. Panuje zgodność interesu osobistego i społecznego. Obie te płaszczyzny działają zgodnie dzięki koordynacji roli rynku. „Niewidzialna ręka” rynku samoczynnie uruchamia procesy dostosowawcze i prowadzi do równowagi gosp. Smith uważał, że państwo nie powinno zajmować się gosp. Państwo powinno ustalać normy prawne dotyczące kupna --sprzedaży, powinno powołać instytucje zapewniające właściwe funkcjonowanie społeczeństwa. Państwo ma być „stróżem nocnym”, który pilnuje żeby nikt nie kradł, przestrzegane były normy prawne.

Dlaczego państwo nie powinno zajmować się gosp.:

-rząd opiera się na decyzjach kolektywnych i kryteriach politycznych co utrudnia osiągnięcie możliwej do uzyskania efektywności i prowadzi do marnotractwa zasobów

-wpływowe grupy mogą wykorzystywać rząd do swoich interesów ze szkodą dla interesu ogólnego

Prawo rynku Say'a:

Każda produkcja znajdzie dla siebie odbiorców, zostanie sprzedana. Jeżeli tak, to oznacza, że ograniczenie gosp. mają charakter podażowy i sprawą najważniejszą jest mieć dużo czynników produkcji zasobów.

Teoria neoklasyczna

Alfred Marshal 1842-1924 - twórca

Wykorzystuje dorobek ekonomii klasycznej, rozwija go i uzupełnia o analizy mikroekonomiczne dotyczące zwłaszcza: równowagi przedsiębiorstw, kształtowania cen, elastyczności popytu, kryteriów dokonywania decyzji w gosp. domowym.

Marshal wprowadza do ekonomii czynnik czasu. Wyodrębnił 3 przedziały czasu:

-ultrakrótki (infrakrótki) - za krótki by zwiększyć podaż w ramach istniejącego aparatu produkcyjnego.

-krótki - można zwiększyć podaż, ale tylko w ramach aparatu prod.

-długi - wystarczy aby podjąć decyzję o inwestycji, zrealizować tą inwestycję i uruchomić produkcję w nowym obiekcie.

Marshal wprowadza do analiz ekonomicznych elementy subiektywne i psychologiczne. Umożliwiają one prawidłowe wytłumaczenie zachowań konsumentów.

Teoria Keynes'a

John Maynard Keynes 1883-1946

Udowodnił ,że prawo Say'a nie ma sensu. Uzasadnił ,że to prawo się nie sprawdziło. Trzeba uwzględnić psychologiczną skłonność do konsumpcji i krańcową skłonność do konsumpcji. Wraz ze wzrostem dochodów maleje krańcowa skłonność do konsumpcji.

Krańcowa skłonność do konsumpcji:

Δc

c = -------

Δy

Δc - konsumpcja

Δy - wzrost dochodu o 1 jednostkę

Krańcowa skłonność do oszczędzania:

Δs

s = ----

Δy

Przyczyną kryzysu jest niedostateczny popyt. Ograniczenia wzrostu gosp. mają charakter popytowy. Zakłada ,że czynniki prod. Są nie w pełni wykorzystywane, dlatego bo nie ma dostatecznego popytu.

Szkoła monetarna

Mitton Friedman (1976 nag. Nobla)

Państwo nie powinno się wtrącać do gospodarki. Próby interwencji przynoszą rezultaty odwrotne od zamierzonych. Oddziaływują destabilizująco na system gospodarczy, ponieważ zakłócają naturalną grę sił rynkowych. Wynika to z występowania opóźnień czasowych, związanych z przygotowaniem i wdrażaniem decyzji państwa.

Jeżeli państwo ma wtrącać się do inflacji to żeby walczyło z inflacją. Regulować stopy procentowe i podaż pieniądza.

Marksizm

Współczesne systemy społeczno - gosp.:

-system rynkowy

-system nakładowo - rozdzielczy (gosp. centralnie planowana)

Charakterystyka gosp. rynkowej:

-dominacja prywatnej własności

-rynkowa alokacja zasobów

Funkcje rynku:

-wycena różnych dóbr

-jest źródłem głównych informacji dla podmiotów gosp.

-weryfikuje społeczna przydatność produkcji

-umożliwia racjonalne wykorzystanie zasobów

-jest mechanizmem ustanowienia równowagi w gosp.

Zalety gosp. rynkowej:

-gosp. rynkowa zapewnia racjonalne wykorzystanie zasobów

-stwarza dogodne warunki dla postępu technicznego

-umożliwia silną motywację przedsiębiorców i pracowników najemnych

-gosp. rynkowa zapewnia wysoką elastyczność, szybko dostosowuje produkcje do potrzeb odbiorców

-rynek zmusza przedsiębiorców do dyscypliny finansowej

Słabości:

-rynek nie dociera do wszystkich dziedzin ważnych dla społeczeństwa

-rynek prowadzi do monopolizacji gosp.

-występowanie negatywnych efektów zewnętrznych

-istnienie dóbr publicznych (dobro może być użytkowane jednocześnie przez wielu użytkowników, bardzo trudne jest pobieranie opłat od tych dóbr)

-rynek rodzi tendencje do powstawania nadmiernych w opinii społecznej różnic dochodowych i majątkowych

Ewolucja systemu rynkowego

-zmiany w charakterze rynku i konkurencji

-zmiany stosunków własnościowych

Oligopol - kilka silnych przedsiębiorstw na rynku

Monopson - wielu dostawców, jeden odbiorca

Zmiany stosunków własnościowych:

-zmiana roli różnych form własności (coraz mniej jest własności rodzinnej, jednostkowej; większe przedsiębiorstwa mają wielu właścicieli - spółki)

-rośnie rola własności państwowej

-rośnie rola korporacji międzynarodowych

Przeobrażenia w obrębie głównej formy własności:

-oddzielanie zarządzania od własności

-rośnie rola państwa w regulowaniu działalności przedsiębiorstw prywatnych

-rośnie rola związków zawodowych

Funkcje pieniądza:

-dobro obrachunkowe

-środek płatniczy

-środek cyrkulacji

-środek przechowywania bogactwa

Cena - wyrażone w pieniądzu relacje wymienne między towarami:

-agregacyjna funkcja cen

-informacyjna funkcja cen

-są instrumentem kształtowania struktury popytu i podaży

-są instrumentem przywracania równowagi rynkowej

Rynek - to całokształt transakcji kupna - sprzedaży oraz warunków w jakich one się odbywają

Rynek doskonały i niedoskonały

Rynek doskonały:

-jest na nim bardzo dużo sprzedających i kupujących, jest ich tak dużo ,że żaden nie ma wpływu na cenę

-nie ma barier wejścia na rynek (bariery administracyjne, techniczne, finansowe)

-dobra są jednorodne

-doskonała przejrzystość rynku (wszyscy wszystko wiedza o produktach)

-jedynym kryterium podejmowania decyzji jest poziom cen

Popyt - jest to ilość dóbr jaką nabywca jest w stanie kupić po określonej cenie i w określonym czasie.

Czynniki wpływające na popyt:

-ceny towarów - wzrost cen powoduje obniżenie popytu

Paradoks Giffena - cena rośnie i popyt rośnie

Paradoks Veblena - dotyczy produktów luksusowych

Paradoks spekulacyjny - gra na hossę i na bossę na giełdzie

-dochody ludności - dochody rosną to popyt rośnie

-ceny dóbr substytucyjnych (zamiennych) i komplementarnych (razem zaspokajają jakąś potrzebę)

Elastyczność popytu

Cenowa elastyczność popytu

Względna zmiana popytu na dane dobro do względnej zmiany jego ceny

D'-D P'-P ΔD ΔP

E_dp = ----- : ----- = ---- : ----

D P D P

D - zmiana popytu w okresie początkowym

D' - zmiana popytu w okresie końcowym

P - cena

Popyt sztywny - nie reaguje na zmianę ceny

Co wpływa na cenową elastyczność popytu:

-zakres występowania substytutów

-udział w wydatkach

-zależy od okresu czasu

Elastyczność mierzona albo krzyżowa - gdy badamy reakcję popytu na zmiany cen substytutów i cen komplementarnych.

Elastyczność dochodowa popytu - badamy zależność między względną zmianą dochodu a względną zmianą popytu.

Podaż - jest to ilość danego dobra zaoferowana przez producentów do sprzedaży po danej cenie i w określonym czasie

Podaż rośnie wraz ze wzrostem cen.

Cena pełni funkcje:

-agregacyjna - sprowadza do wspól. mianowniki nakłady i czynniki i pozwala obiektywnie poznać alternatywę wyboru

-informacyjna - informuje podmioty gosp. i skłania ich do podjęcia optymalnego wyboru

-jest instrumentem kształtowania struktury popytu i podaży

-instrument przywracania równowagi rynkowej

Gosp. domowe pełni dwie funkcje:

-produkcyjna - ile członków rodziny podejmie pracę, kierunek kształcenia i poziom wykształcenia, wybór konkretnego miejsca pracy

-konsumpcyjna - wybór poziomu konsumpcji, wybór struktury konsumpcji

Źródła finansowania konsumpcji:

-bieżące dochody

-nagromadzenie oszczędności

-środki zewnętrzne (kredyty)

-fundusze społeczne

Cel działalności gosp. domowego:

Optymalizacja konsumpcji pojmowana subiektywnie, która pobudza maksymalizacje dochodów

Elementy teorii zachowania konsumenta:

-nasza konsumpcja zależy od dochodu

-bierzemy pod uwagę ceny

-staramy się maksymalizować swój dochód

-dokonujemy wydatków w ramach dochodów, które mamy do dyspozycji

-dążymy do zaspokojenia swoich potrzeb w sposób optymalny (wolimy więcej niż mniej)

Struktura aktywów gosp. domowych:

-składniki rzeczowe (nieruchomości, ziemia, budynki, ruchomości)

-papiery wartościowe (akcje, obligacje, udziały)

-pieniądze

Preferencje płynności aktywów:

-transakcyjna

-motyw przezorności

-motyw spekulacyjny

Użyteczność:

-całkowita - jest sumą użyteczności konsumowanej ilości danego dobra. Użyteczność całkowita konsumpcji dobra rośnie wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra. Wzrost użyteczności całkowitej jest jednak coraz wolniejszy. Mogą wystąpić sytuacje gdy użyteczność całkowita spadnie, jest tak przy dużej konsumpcji jakiegoś dobra

-krańcowa - wyraża zadowolenie konsumenta ze zwiększenia konsumpcji danego dobra o kolejną dodatkową jednostkę. Użyteczność krańcowa zmniejsza się wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra

Krzywa obojętności - pokazuje wszystkie kombinacje dóbr dające konsumentowi taką samą użyteczność całkowitą.