Omów budowę i czynność poszczególnych części neuronu.

Neurony, inaczej komórki nerwowe, są istotnymi elementami składowymi układu nerwowego. Najwięcej neuronów znajduje się w ośrodkowym układzie nerwowym. Dokładna liczba neuronów w organizmie jest nieznana, lecz szacuje się ją: „między 100 a 1000 miliardów”. Każdy człowiek w chwili urodzenia otrzymuje taki zestaw neuronów, z których każdego dnia bezpowrotnie traci ok. 100 tys. z nich. Obumierające neurony nigdy nie podlegają regeneracji ponieważ z powodu ich nadmiaru w organizmie utrata taka jest niezbędna. Neuron stanowi oddzielną jednostkę zdolną do porozumiewania się z innym neuronem. Następuje to za pomocą sygnałów lub wyładowań elektrycznych inaczej impulsów nerwowych. Każdy neuron składa się z wielu części, a każda z nich spełnia określone funkcje. Komórkę nerwową(neuron) pokrywa warstwa lipidowo-białkowa nazywana błoną komórkową, która oddziela poszczególne neurony od siebie nawzajem. Błona ta zawiera również cząsteczki, które mogą przenosić materiał do środka komórki, oraz z komórki na zewnątrz. Najważniejszą funkcją błony jest przewodzenie impulsów nerwowych(komunikacja neuronów).„Centralną częścią neuronu jest ciało komórki, nazywane inaczej soma lub perykarion. Wewnątrz tego ciała znajduje się jądro komórkowe a w jego wnętrzu jąderko”. Wymiana substancji między jądrem a otaczającą je cytoplazmą jest możliwa dzięki porom, w które zaopatrzona jest błona okalająca jądro. Oprócz ciała komórki i jądra komórkowego w obrebie neuronu wyróżnia się dwa rodzaje wypustek: wypustkę długą (akson) i liczne wypustki krótkie (dendryty). Dendryt stanowi jakby "wejście" neuronu. Tędy trafiają do jądra sygnały mające być w nim później poddane obróbce. Dendrytów może być wiele(biologiczne neurony mają ich tysiące) i mogą się rozgałęziać, dzięki czemu neuron może otrzymywać więcej informacji. Akson z kolei, jest jakby "wyjściem" neuronu. Komórka nerwowa ma tylko jeden akson. Za jego pośrednictwem neuron przekazuje impulsy nerwowe do innych neuronów. „Akson może być krótki lub bardzo długi(najdłuższy ma ponad 1 metr długości). Różna długość aksonów pozwala im komunikować się z neuronami, które są położone w różnej odległości od tego neuronu”.Mówiąc ogólnie - dendryt to odbiornik a akson to nadajnik. Podczas gdy dendryt odbiera obce sygnały i przekazuje je do ciała komórkowego, akson wyprowadza rodzimy sygnał na zewnątrz całego neuronu. Miejsce, w którym akson wychodzi z ciała komórki nerwowej nazywany jest wzgórkiem aksonalnym lub odcinkiem początkowym. Na aksonie neuronu powstaje osłonka mielinowa (tworzą ją tzw. komórki Schwanna), która zapewnia większą szybkość i efektywność przewodnictwa nerwowego. Osłonka ta zwęża się w pewnych odstępach tworząc tzw. przewężenia Ranviera. „Na końcu aksonu znajdują się drobne, kolbkowate rozszerzenia nazywane końcowymi(...) Miejsce połączenia między rozszerzeniem końcowym a kolejnym neuronem nazywane jest synapsą. Synapsa to miejsce, w którym informacja wysyłana jest z jednego neuronu do drugiego(...) Łączność w synapsie jest możliwa dzięki uwalnianiu substancji chemicznych nazywanych neurotransmitterami. Są one magazynowane w pęcherzykach synaptycznych, zlokalizowanych w rozszerzeniach końcowych”. Zadaniem neurotransmiterów jest przenoszenie informacji do innych komórek nerwowych i mięśniowych. Impuls nerwowy powoduje, że neurotransmitery przechodzą z rozszerzenia końcowego do przestrzeni zwanej szczeliną synaptyczną, która znajduje się między tym rozszerzeniem a kolejnym neuronem. W ten sposób zostaje przekazany impuls do kolejnego neuronu.

Zwróćmy jeszcze uwagę na struktury wewnątrzkomórkowe neuronu, odpowiadające za jego prawidłowe funkcjonowanie. Substancję wypełniającą wnętrze neuronu nazywamy cytoplazmą. W cytoplazmie odbywa się intensywna synteza białek. Dochodzi do tego w siateczce śródplazmatycznej (ziarnista i gładka). W obrębie siateczki śródplazmatycznej ziarnistej występują tzw. ziarnistości Nissla, do których przyczepiają się rybosomy. To w rybosomach zachodzi wstępna synteza białek. W obrębie siateczki śródplazmatycznej gładkiej zwanej aparatem Golgiego, wytworzone białka są przechowywane a następnie uwalniane do cytoplazmy( w postaci pęcherzyków).Ważnym składnikiem cytoplazmy neuronu są elementy zwane cytoszkieletem (włókna białkowe). To one nadają komórce nerwowej odpowiedni kształt. Nadając aksonowi odpowiednią elastyczność, umożliwiają zmianę jego długości wraz ze wzrostem organizmu.

Warto pamiętać, że komórki nerwowe (neurony) tworzą gęstą sieć zwaną systemem nerwowym. Neurony posiadają wszelkie ogólne cechy innych komórek, w dodatku są wysoce wyspecjalizowane w odbieraniu, przenoszeniu i przekazywaniu informacji. Mają jedyną w swoim rodzaju zdolność przesyłania informacji na duże odległości, nie zmniejszają przy tym siły sygnału .

.

B.Sadowski:Biologiczne mechanizmy zachowania się ludzi i zwierząt.Warszawa.2005 s.39,40.

A.Kowalewska:Układy regulujące i integrujące[w]:Biologiczne podstawy rozwoju i wychowania (red)A.Jaczewski.Warszawa.2005 s.113

B.Sadowski:Biologiczne mechanizmy zachowania się ludzi i zwierząt.Warszawa.2005 s.40.

A.Kowalewska:Układy regulujące i integrujące[w]:Biologiczne podstawy rozwoju i wychowania (red)A.Jaczewski.Warszawa.2005 s.113,114