Ubóstwo i jego pomiar

Spory wokół ubóstwa toczą się wokół trzech kwestii:

Definicja ubóstwa

Definicja ubóstwa jest potrzebna nie tylko ze względów praktycznych, żeby móc zbudować wskaźniki i ustalić, kto jest biedny, ale także ze względów ideologicznych - wybór między ubóstwem absolutnym i względnym. Teraz już dość rzadko spotyka się pogląd, że wystarczy by nikt nie przymierał głodem, czyli że powinno się unikać tylko ubóstwa absolutnego (Mishan). Friedman daje pierwszeństwo u.a. ale zauważa istnienie obu. Teraz jednak przeważają głosy, że nie ma czegoś takiego jak u.a. i każdy poziom ubóstwa odnoszony jest do konkretnego społ. i konkretnych czasów (Townsend). Ubóstwo jest wtedy, kiedy dochód rodziny - w danym czasie - w istotny sposób spada poniżej zasobów będących w dyspozycji przeciętnej rodziny w ich społeczeństwie.

Podejście względne tworzy zagrożenie, że zbyt wiele osób zostanie zaliczonych do ubogich i zostaną one objęte opieką mimo ze są sobie w stanie poradzić. Osłabi to motywację oraz sprawi ze państwo będzie zbytnio redystrybuować dochód.

Podejście absolutne natomiast zawęża liczbę tych osób i nie bierze pod uwagę aspektów psychologicznych.

Przyczyny ubóstwa

Ten problem również można podzielić na przyczyny względne i absolutne. Przyczyny absolutne to takie, które zależą od samych jednostek lub ich najbliższego otoczenia. Są uwarunkowane psychologicznie, bądź niewłaściwym zachowaniem samych ubogich. Zaliczają się do nich niedostateczne produkcyjność, postawy, patologie życia rodzinnego, macierzyństwo, nieuctwo, indywidualne predyspozycje.

Przyczyny względne to takie, które uwarunkowane są ekonomicznie czy społecznie i które są niezależne od samego biednego. Są to np. bezrobocie, zróżnicowanie zarobków w branżach, dyskryminację pewnych grup.

Zwalczanie ubóstwa

Ten sam podział zarysowuje się i w tym dziale. Zwolennicy podejścia absolutystycznego chcieliby zwalczać tylko u.a. uważając, że wszystkie inne różnice są wynikiem tylko różnic w produktywności. Uważają, że polityka społeczna prowadzi do demobilizacji i nadużyć. Popierają prywatną działalność charytatywną.

Zwolennicy podejścia względnego są za jak największą redystrybucją dochodu, bowiem jest to najskuteczniejszy środek łagodzenia ubóstwa. Państwo jest odpowiedzialne za pomaganie biednym, bowiem ono wyzwala mechanizmy rynkowe, które są niesprawiedliwe i trzeba je korygować,. Popierają silnie progresywne podatki, płace minimalne, świadczenia społeczne, dotowanie różnych dziedzin, itp.

Linie i mierniki ubóstwa

Linie ubóstwa absolutnego - wyznaczane przez wyrażony w pieniądzach koszyk dóbr i usług zaspakajających niezbędne potrzeby. Zależny od kosztów utrzymania a nie od zmian w wysokościach płac. Podstawowe linie to minimum egzystencji i minimum socjalne. Koszyk określa się jakościowo i ilościowo, (czyli jakie usługi i dobra są potrzebne i ile na nie trzeba wydać). Koszyk zróżnicowany jest w zależności od wielu.

W Polsce minimum określono po raz pierwszy w 1995

Min. Egzystencji jest modelem konsumpcji (wydatków) ubogich gospodarstw. Zaspokojenie minimum egzystencji pozwala na przeżycie na najniższym z możliwych poziomów; jest to zaspokojenie najniższych, biologicznych, bieżących potrzeb, np.:

Do opracowywania koszyka służą normy żywieniowe, które określają, jaki jest minimalne zapotrzebowanie na energie w zależności od wieku, trybu życia i such like. Normy te dzielimy na dwie - normy bezpiecznego spożycia i normy zalecanego spożycia. Te pierwsze mają tylko mały margines odchyleń i wymagają nadzoru nad dietą. Zalecany poziom spożycia jest wyższy i określa także ilości dla tych, którzy mają szczególnie duże zapotrzebowania oraz jest w nim miejsce na rezerwy. W koszyku żywieniowym używa się norm bezpiecznego spożycia - u dzieci i młodzieży przy założeniu umiarkowanej aktywności fizycznej, a u dorosłych przy niewielkiej aktywności fizycznej.

Norma mieszkaniowa zakłada, że ludzie mieszkają w mieszkaniach komunalnych gdzie mają gaz itp.. Norma przewiduje 5m2 pow. Mieszkalnej+7m2 pow. Użytkowej/osobę. Po poprawkach jest to 15m2 na jedną lub dwie osoby,..., 35m2 na 5 osób (sic!). Wydatki eksploatacyjne też są uwzględniane (działa tylko lodówka i oszczędnie używane 40-watowe żarówki). Meble mogą być odnawiane tylko z darów.

Leki są w przedziwny sposób ustalone - są tam leki przeciwgrypowe, przeciwbólowe, opatrunki i liść mięty (sic!). Dla dzieci uwzględnione więcej opatrunków. Ponadto dołączono recepty zryczałtowane.

Środki higieny i naprawy są minimalne. Dzieci nie naprawiają butów tylko z nich wyrastają a i tak większość ubrań ma być z darów. Ceny w koszyków są niższe od przeciętnych

Ponad to wyróżnia się różne typy gospodarstw domowych - ze względu na wiek i ilość członków rodziny.

Minimum socjalne to taki poziom niskich dochodów, który wciąż pozwala ludziom aktywnie uczestniczyć w życiu społeczeństwa i nie popadać w ubóstwo. Jest to linia ostrzegawcza. Koszyk minimum socjalnego powinien zapewnić zabezpieczenie potrzeb, możliwość reprodukcji sił życiowych, posiadanie potomstwa i udział w życiu społecznym.

Ten koszyk również jest zależny od typu gospodarstwa domowego a liczony jest 4 razy do roku (raz na kwartał). Obejmuje:

Koszyk żywieniowy podwyższono nie ilościowo, ale proporcjonalnie do wartości (o ileś procent). Again mało przetworzone, tanie produkty i umiarkowana aktywność fizyczna.

Mieszkanie są to koszty zależne od wielkości mieszkania (czynsz), ilości osób (wywóz śmieci), bądź faktycznego zużycia (gaz). Przydziały powierzchniowe są już mniejsze (25m2 dla 1 osoby i 55m2 dla 5 osób)

Koszyk wydatków na usługi i dobra kultury obejmuje: 1 książka, 6 wyjść/rok, 2 czasopisma/tydzień, encyklopedia/15 lat, abonament radiowo-telewizyjny

Sport to przede wszystkim wakacje, czyli koszt wyjazdu (na wieś bądź pod namiot).

Transport i łączność to dojazdy do pracy oraz żetony telefoniczne i znaczki.

Relatywne linie ubóstwa

Wyznacza się je jako pewien procent mediany albo wartości przeciętnych średnich wydatków (bądź). Jest to 40$, 50% bądź 60%

Skala ekwiwalentności (?) stasuje się w celu wyeliminowania wpływu, jaki na koszty utrzymania wywiera skład demograficzny gosp. domowego.

Linie relatywne definiują ubóstwo względne - wartość realna tej linii zmienia się wraz z przeciętnym poziomem życia ludności. Zakłada się, że ubóstwo występuje zawsze.

Subiektywne linie ubóstwa

Wyznacza się je na podstawie badań ankietowych. Formułuje się pytania dotyczące poziomu dochodów minimalnych (własnych bądź w społ.).

Metoda lejdeńska (LPL) zakłada wyznaczanie linii ubóstwa na podstawie odpowiedzi na pytanie oceniające dochód. Proszę podać poziom dochodów, jaki uznaliby państwo za b. dobry, dobry, itd. Dochodowa funkcja dobrobytu to zależność osiąganej satysfakcji z konsumpcji (dobrobytu) od dochodu gosp. domowego. Ustala się arbitralnie pewną minimalną wartość tej funkcji i patrzy się, przy jakim dochodzie jest ona osiągana. To jest właśnie ta linia ubóstwa.

Metoda subiektywnej linii ubóstwa (SPL) to jest prostsza metoda polega na pytaniu ludzi, jakie jest ich minimum socjalne, przy którym udałoby im się związać koniec z końcem.

Metoda H. Deleecka

Bieda subiektywna (L. Beskid) zasięg biedy postrzegany przez społeczeństwo oraz stan deprawacji subiektywnej.

Zasięg biedy postrzegany przez społeczeństwo został określony przez pytanie ile osób na 100 żyje w biedzie

Stan deprawacji subiektywnej to ocena własnej sytuacji.

Mierniki ubóstwa

Można mierzyć zasięg (kat. ilościowa) i głębokość ubóstwa.(kat. Pieniężna, wartościowa).

Zasięg ubóstwa, czyli inaczej frakcja ubogich H wskazuje, jaki procent ludności żyje poniżej zdefiniowanej linii ubóstwa.

Głębokość ubóstwa obrazuje jak daleko od tej linii znajdują się przeciętnie ubodzy. Miernikiem jest luka ubóstwa LP, - czyli jak dużo (w procentach w stosunku do wartości granicy ubóstwa) musiałby otrzymać biedny by sferę biedy opuścić.

Obszary ubóstwa w Polsce

Biedę w Polsce bada się głównie przy pomocy wyników badań budżetów gospodarstw domowych prowadzonych przez GUS. Tymi badaniami nie objęte są gosp. zbiorowe i specjalne oraz osoby bezdomne.

Okres przemian ustrojowych był okresem skokowo narastającego ubóstwa.

Patrz tabele

Ubóstwo jest zależne od:

Wieku, wielkości rodziny, wykształcenia, rodzaju aktywności ekonomicznej, miejsca zamieszkania.

Frąckiewicz

Ubóstwo i jego pomiar

Strona 1 z 3