1.5.

Elementy łączące socjologię z epistemologią:

- opisanie, wyjaśnienie i zinterpretowanie zmienności (ciągłości i zmiany) historycznej w zakresie reguł tworzenia oraz statusie wiedzy naukowej

Zmiany te są następujące:

- współczesna teoria poznania odchodzi od pewności jako naczelnej cechy wartościowego poznania

- teoria ta godzi się z tym, że każda wiedza jest prawdopodobna, nie wymaga pewności absolutnej, lecz zasadnej ( w danych warunkach)

- zamiast pewności wiedzy- naczelnym problem teorii poznania stał się problem przyrostu wiedzy

Stanowiska, które nie negują dążenie do prawdy zdaniem Czerniak to:

1.5.1.

- aby zdefiniować i przejść do zasadności wiedzy, trzeba ujawnić i przezwyciężyć MITY, które są dziedzictwem wielowiekowej dominacji nowoczesnego modelu nauki i racjonalności

- nowoczesny model był popularny w oświeceniu i popularny dla idei oświecenia ( idea postępu, dążenie do wytwarzania wiedzy pozytywnej, racjonalności instrumentalnej)

- wartości oświeceniowe zostały zakwestionowane wraz z przełomem cywilizacyjnym, bo narodziła się potrzeba krytycznej weryfikacji wartości promowanym w nowoczesnym modelu nauki

- najważniejsze mity związane z wiedzą naukową ( także w pedagogice) są:

1.5.1.1.

MIT HIERARCHICZNEJ STRUKTURY WIEDZY

- oparty na przekonaniu, że najważniejszą i najwartościowszą wiedzą jest wiedza naukowa

- a źródłem takiego statusu wiedzy naukowej było przekonanie, że jest to wiedza pewna absolutnie, a zatem pozwoli człowiekowi skutecznie zrealizować jego ewangeliczne ( a potem także rewolucyjne) przesłanie, które pomoże mu panować nad światem ( a także nad człowiekiem); to dążenie nie było wyrażane wprost, ale skrywane w hasłach i obietnicach czynienia świata lepszym, a nawet całkowicie szczęśliwym- jak zapewniali „ prostego człowieka” twórcy utopii i mitów „raju”

- od nauki oczekiwano, aby stworzyła techniczne i technologiczne rozwiązania problemów praktycznych związanych z: obronnością, produkcją, wymianą, kształceniem, wychowaniem, indoktrynacją- uwalniając tym samym ludzi od problemów niedostatku, niesprawiedliwości, braku poczucia bezpieczeństwa, wolności oraz innych plag i nieszczęść

- niemożność sprostania oczekiwaniom człowieka spowodowała zachwiania a nawet utratę autorytetu nauki

- zaczęto zauważać w nauce luki i chwiejność, jej pojęcia przestały wydawać się przejrzyste i proste; oczekiwano od nauki jednolitego obrazu świata, a tymczasem w samej nauce nie brakowało przeciwieństw

- w nauce zachodził dysonans

- podstawowe problemu naukoznawstwa Zachodniego w XX w. :

* problem nowego statusu wiedzy naukowej i jej relacji z wiedzą potoczną oraz innymi rodzajami wiedzy

* problem jednolitości nauk ( szczególnie humanistycznych i przyrodniczych)

* problem związku teorii z praktyką

* problem prawdy i wiele innych kwestii, które podejmowane były w debatach filozoficznych i traktatach naukowych

- pomimo tego, że współczesna teoria poznania odchodzi od pewności jako naczelnej cechy wartościowego poznania, to poznanie naukowe nadal jest forma społecznej działalności, której przypisuje się wytwarzanie wiedzy najlepiej uzasadnionej

- nauka ma charakter instytucjonalny, dzięki czemu może ujawniać i eliminować wiedzę., która niespełna określonych standardów, która nie jest do końca uzasadniona- taka rolę pełni:

- procedura recenzowania prac naukowych

- prawna regulacja otwierania i przebiegu procedur związanych z nadawaniem stopni i tytułów naukowych

- funkcjonowanie Centralnej Komicji ds. Stopni i Tytułu naukowego

- powoływanie i funkcjonowanie Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN

- przyczyną utraty zaufania do wiedzy było jej praktyczne zastosowanie, które przyniosło wiele zniszczeń i negatywnych efektów, lecz trzeba bronić także stanowiska, że przyczyną tego „zła” nie była sama wiedza, lecz jej zastosowanie

- nauka jest nadal niezmiennie jedynym poważnym autorytetem w ocenie jakości wytwarzanej i stosowanej wiedzy

1.5.1.3.

MIT AIDEOLOGICZNEJ WIEDZY TECHNICZNEJ I WIEDZY TECHNOLOGICZNEJ

- jednostki i grupy społeczne oczekują od nauki takich wytworów, których zastosowanie skutecznie rozwiązałoby ich problemy praktyczne, związane z realizacją określonych celów i zadań, np. budowanie domu czy wychowanie dziecka

- lecz społeczeństwo nie ufa tym, którzy obiecują „ raj na Ziemii”, ale szuka „recepty” na rozwiązanie niektórych problemów

- cele, zadania, zamierzenia konkretnych jednostek i grup społecznych związane z edukacją mogą być nie tylko różne, ale także i sprzeczne, zatem ten pluralizm w formułowaniu zamierzeń wymaga ujawnienia przez podmiot edukacji przesłanki, która wartościuje i uzasadnia cele i ideały edukacyjne

- nauka nie zaleca, jak ten świat trzeba urządzić, ponieważ wtedy uczestniczyłaby w procesie uprzedmiotowienia człowieka, narzucając społeczeństwu określone wartości

- pedagogicznym wyzwaniem jest to, by wyposażyć w człowieka w takie cechy, które pozwolą mu uchronić się przed manipulacją i manipulowaniem innych ( inżynieria społeczna), lecz z drugiej strony chodzi oto, by jednostka zachowała otwartość na idee i zdolność do przyjmowania wartości, by uchroniła się przed alienacją i anomią

- każda wiedza techniczna i technologiczna jest wiedzą ideologiczną- ponieważ cel działania nie może zostać określony przez naukę

- najważniejszym podmiotem edukacji jest jednostka lub występujący w jej imieniu rodzice; ale także podmiotem edukacji są instytucje, ludzie i różnego typu organizacje zajmujące się edukacją

- w Polsce trwa obecnie proces przywrócenia kategorii pojęciowej PEDAGOGII dla nazwania wiedzy technologicznej o edukacji ( tak rozumiana stanowi przedmiot badań pedagogiki jako dyscypliny naukowej)

- brak troski o rozróżnienie „teorii” o edukacji, które zostały wytworzonej w nauce a „teoriami”, które zostały opracowane indywidualnie, potocznie, może doprowadzić do dychotomii

- 3 elementy teorii indywidualnych:

- koncepcje rzeczywistości pedagogicznej, w jakiej nauczyciel funkcjonuje

- system wartości, który ma bezpośredni związek z normami dotyczącymi akceptowanych/nieakceptowanych zachowań

- orientacja na działanie oparta na przekonaniach o możliwościach i szansach skutecznego działania , „wywierania wpływu na innych”

- 3 elementy teorii potocznych:

- przekonania dotyczące celów wychowania

- przekonania dotyczące uzasadnień potrzeby wychowania

- przekonania dotyczące aktorów procesu wychowawczego

1.5.1.4.

MIT NAUK PRZYRODNICZYCH JAKO WZORCA STANDARDÓW NAUKOWYCH

- jest dziedzictwem długiej dominacji nauk nowoczesnych

- wytwór: scjentyzm połączony z paradygmatem pozytywistycznym

- fizycy i przedstawiciele nauk przyrodniczych wnieśli największy wkład w obaleni tego mitu- zaczęli kwestionować istnienie tzw. nagich faktów

- uznali, że w nauce istnieją także przesądy, założenia wstępne, aksjomaty

- współczesna metodologia humanistyczna uznaje istnienie wielości paradygmatów, a w badaniach rzeczywistości edukacyjnej akceptowane są metodologie badań ilościowych i jakościowych

- przedmiotem badań w naukach humanistycznych jest człowiek i jego wytwory

- określenie i badanie rzeczywistości edukacyjnej wymaga bardzo wysokiej świadomości teoretyczno- metodologicznej

1.5.2.

Problemy współczesnej wiedzy pedagogicznej wytworzone przez zmiany spowodowane ewolucją modelu nauki

- opisywanie, wyjaśnianie i zinterpretowanie procesu ciągłości i zmian wiedzy, której przypisuje się „status wiedzy naukowej” może być rozpatrywane na kilku nadbudowujących się nad sobą poziomach:

- pierwsze trzy to: problematyka ogólnospołeczna, tzn. egzystencjonalnych warunków życia całej społeczności w danym momencie historycznym wraz z jej kontaktem z rzeczywistością przyrodniczą, problemy nauki wśród innych form świadomości społecznej, problemy przynależności badaczy do określonej grupy w strukturze społecznej i naukowej, a przede wszystkim klasy społecznej ( te trzy stanowią przedmiot zainteresowania socjologii wiedzy)

- czwarty dotyczy instytucjonalnego funkcjonowania środowiska naukowego ( należy do socjologii nauki)

- zmiany, które się dokonały w pojmowaniu nauki mają charakter ewolucyjny, są trudne do zauważenia i zwerbalizownia przez przeciętnego człowieka

- ujawniły się pod wpływem wzrostu zainteresowania granicami ludzkiego poznania

- we współczesnej epistemologii pojęcia takie jak wiedza, niewiedza i antywiedza- są traktowane jako pojęcia opisujące relacje człowieka ze światem i występujące ze sobą w sposób nierozłączny

- studiujący pedagogikę muszą przestać ukrywać własną niewiedzę, by stworzyć własną reprezentacje poznawczą

- granice między tymi 3 pojęciami są ostre, ale przesunięcia między tymi stanami niezwykle częste

- autorytet nauki został zbudowany na tym, że badacze byli zawsze bardzie zainteresowani obszarem niewiedzy niż obszarem wiedzy

- natomiast w działalności dydaktycznej najważniejsze jest przekazanie tego, czemu możemy przypisać status ( czyli wiedzy)

- na drodze od stanu niewiedzy do wiedzy pojawia się antywiedza

- proces poznawania naukowego może prowadzić do wiedzy lub antywiedzy

- różnica polega jednak na tym, że nauka wypracowała procedury identyfikowania eliminowania antywiedzy i na tym buduje swój autorytet

- w epistemologii klasycznej nie ma zastosowania antywiedza, bo fałsz był traktowany jako deformacja poznawcza

- antywiedza jest szczególnym rodzajem wiedzy negatywnej, której wskaźnikiem jest fakt, że posiadana reprezentacja poznawcza bardziej deformuje niż reprezentuje odpowiedni aspekt rzeczywistości