0109; 27.04.2009, cwiczenia nr 9., - Tkanka nabłonkowa.; Paul Esz
Tworzy wyściółki
zewnętrznej powierzchni organizmu (naskórek)
wewnętrznych powierzchni przewodów układu
pokarmowego
oddechowego
moczowego
rozrodczego
naczyń krwionośnych
Gruczoły (skupiska komórek nabłonkowych o funkcji wydzielniczej) Buduje narządy zmysłów (kubki smakowe,
soczewkę oka, narząd słuchu.
W komórkach nabłonka występują
rzęski
stereocilia
kosmki
filamenty keratynowe.
Pochodzenie ze wszystkich 3 listków zarodkowych.
Ektoderma nabłonki skóry, jamy ustnej i odbytu
Endoderma nabłonki wyścielające drogi oddechowe i prawie cały przewód pokarmowy
Mezoderma nabłonki jamy ciała i dróg moczowych
Funkcje nabłonków
okrywająca okrywający i wyściełający wyścieła jamy ciała i narządów np. przewód pokarmowy, wnetrze
nosa
ochronna polega na przesuwaniu za pomocą rzęsek niepotrzebnych drobin, które dostają się do wnętrza
organizmu ze środowiska zewnętrznego, na przykład z tchawicy
wydzielnicza współtworzy gruczoły wydzielnicze, występuje w gruczołach wydzielniczych, wytwarzających
hormony, potowych, łojowych, śluzówce jelita, śluzówce jamy gębowej
adsorpcyjna transportująca transportuje rożne cząsteczki chemiczne przez warstwę nabłonkową, na
przykład jelita, kanalików nerkowych, naczyń włosowatych czy pęcherzyków płucnych
zmysłowa ma zdolność do odbierania bodzców, występuje w narządach zmysłów, np. siatkówka oka, kubki
smakowe, ucho wewnętrzne
Klasyfikacja nabłonków ze względu na budowę
jednowarstwowy
płaski
sześcienny
walcowaty
wielorzędowy (nabłonek jednowarstwowy walcowaty)
wielowarstwowy
płaski: rogowaciejący i nierogowaciejący
sześcienny
walcowaty
gruczołowy
Może być urzęsiony i nieurzęsiony.
Błona podstawna
cecha charakterystyczna dla tkanki nabłonkowej
tkanki nabłonkowe leża na warstwie tkanki łącznej właściwej, z którą kontaktują się przez błonę podstawną
(membrana basalis)
błona podstawna łączy nabłonek mechanicznie, transportuje substancje odżywcze i metabolity do i z tkanki
łącznej; dzięki temu dany nabłonek jest odżywiony (w nabłonkach brak naczyń krwionośnych)
grubość błony podstawnej wynosi 0,2 um
3 blaszki
jasna
gęsta
siateczkowatą
tworzą ją: laminy, proteoglikany, włókna kolagenowe
na zasadzie dyfuzji komórki tej tkanki pobierają (bo jest nie ukrwiona)
błona umożliwia dyfuzję skłądników odżywczych
Nabłonek jednowarstwowy płaski
w miejscach gdzie konieczna jest ułatwiona dyfuzja gazów i prostych związków chemicznych
błona podstawna a na niej jedna warstwa komórek nabłonka płaskiego
bierze się pod uwagę stosunek szerokości do wysokości
występowanie
naczynia krwionośne i limfatyczne (endothelium)
pęcherzyki płucne (pneumocyty typu I)
jamy serca
błony surowicze (osierdzie, otrzewna, opłucna) mezothelium
tylna ściana rogówki
w części cienkiej pętli nefronu (pętli Henlego)
blaszka ściany torebki ciałka nerkowego
wewnętrzna strona błony bębenkowej
pokrywa elementy błędnika błoniastego ucha wewnętrznego
Nabłonek jednowarstwowy sześcienny
błona podstawna
jedna warstwa
okrągłe, regularne jądro
niektóre komórki mogą zmieniać swój kształt w zależności od tempa aktywności wydzielniczej określonego
gruczołu (np. w tarczycy w zależności od nasilenia wydzielniczego)
występowanie
kanaliki nerkowe (I i II rzędu)
przewody wyprowadzające gruczołów
pęcherzyki wydzielnicze gruczołów wydzielania wewnętrznego trzustka, ślinianki
pęcherzyki tarczycy
powierzchnia jajników
splot naczyniówkowy
przednia część soczewki oka
Nabłonek jednowarstwowy walcowaty / cylindryczny nieurzęsiony
wymiar wysokości przeważa nad wymiarem szerokości
funkcja absorpcyjna, sekrecyjna, ochronna, wyścieła układ pokarmowy od wpustu żołądka do odbytnicy
występowanie
jelita
żołądek
oskrzela
przewody wyprowadzające złożonych gruczołów wydzielania zewnętrznego
proste gruczoły cewkowe ślinianki, gruczoły maciczne
Nabłonek jednowarstwowy walcowaty urzęsiony
występowanie
jajowód (50% nabłonka w bańce jajowodu stanowi nabłonek jednowarstwowy walcowaty urzęsiony)
macica
Nabłonek wielorzędowy walcowaty
uznawany za odmianę nabłonka wielorzędowy urzęsiony
każda komórka kontaktuje się z błoną podstawną jednak nie wszystkie docierają do powierzchni szczytowej
jądra leżą na różnych wysokościach
występowanie
charakterystyczny dla układu oddechowego (urzęsiony)
część oddechowa jamy nosowej
zatoki
tylna ściana gardła
tchawica
oskrzela
oskrzeliki
wyścieła także przewód najądrza oraz nasieniowód (stereocilia, a nie rzęski)
Nabłonek wielowarstwowy płaski
dwa rodzaje
rogowaciejący (epiderma / naskórek)
nabłonek skóry cienkiej owłosionej
warstwa podstawna
warstwa kolczysta
warstwa ziarnista
warstwa rogowaciejąca
nabłonek skóry grubej nieowłosionej
warstwa podstawna
warstwa kolczysta
warstwa ziarnista
warstwa jasna
warstwa rogowaciejąca
warstwa złuszczająca się
nierogowaciejący
miejsca narażone na uszkodzenia
miejsca, które muszą być stale wilgotne
powierzchnia przednia rogówki
spojówki gałki ocznej
jama ustna
górna część nagłośni
pochwa
część pochwowa szyjki macicy
końcowe odcinki cewki moczowej
odbyt
przełyk
Nabłonek wielowarstwowy walcowaty urzęsiony
rzadki
funkcja ochronna
występowanie
przewody wyprowadzające gruczołów ślinowych
inne gruczoły zewnątrzwydzielnicze
fragmenty błony śluzowej spojówki
cewka moczowa męska (część gąbczasta)
Nabłonek przejściowy
różna liczba warstw komórek
wygląd jest zmienny
w zależności od stopnia rozciągnięcia komórek (np. pęcherz moczowy), gdy pęcherz jest pusty to może być 6
do 7 warstw, przy wypełniony jest 2 do 3 warstw
typowy dla dróg moczowych
pęcherz moczowy
Gruczoły
występują w dwóch postaciach
zgrupowanie komórek zajmujące wspólne terytorium gruczoły zwarte (ślinianki, gruczoły łojowe)
pojedyncze komórki wydzielnicze rozproszone wśród innych komórek (komórki endokrynowe przewodu
pokarmowego
Klasyfikacja podstawowa gruczołów
zewnątrzwydzielnicze
wydzielina transportowana jest do określonego miejsca przez przewody wyprowadzające gruczołu
wewnątrzwydzielnicze (dokrewne)
wydzielina (hormon) uwalniana jest do przestrzeni międzykomórkowej, dostaje się do naczyń
krwionośnych, z krwią transportowana jest do odległych narządów
Klasyfikacja gruczołów zewnątrzwydzielniczych
ze względu na kształt jednostek (odcinków wydzielniczych)
cewkowe (odcinki w kształcie krótkich rurek)
pęcherzykowe (odcinki kształtu kulistego lub owoidalnego)
ze względu na układ odcinków wydzielniczych i przewodów wyprowadzających
proste (nierozgałęziony odcinek wydzielniczy, pojedynczy przewód wyprowadzający)
rozgałęzione (rozgałęziony odcinek wydzielniczy, pojedynczy przewód wyprowadzających)
złożone (liczne odcinki wydzielnicze, rozgałęziony układ przewodów wyprowadzających)
Wydzielanie
ekrynowe/merokrynowe gruczoły endokrynowe śinianki, fuzja pęcherzyków wydzielniczych z błoną
komórkową i uwalnianie wydzieliny. Sam proces wydzielania nie zmienia budowy gruczołu.
apokrynowe gruczoły egzokrynowe, np. mlekowy, potowy, wonny; fuzja pęcherzyków wydzielniczych z
zewnętrzną błoną następuje przy tym skracanie komórek
holokrynowe gruczoł łojowy, cała zawartość komórek ulega przekształceniu w wydzielinę i jej wydaleniu;
gruczoł utrzymuje się dzięki proliferacji komórek obwodowych i przesuwaniu się ich ku światłu
Podział nabłonków ze względu na funkcje
pokrywający (okrywający i wyściełający) wyścieła jamy ciała i narządów, np. przewód pokarmowy,
wnętrze nosa
ruchowy polega na przesuwaniu za pomocą rzęsek niepotrzebnych drobin, które dostają się do wnętrza
organizmu ze środowiska zewnętrznego, na przykład z tchawicy
wydzielniczy współtworzy gruczoły wydzielnicze, występuje w gruczołach wydzielniczych, wytwarzających
hormony, potowych, łojowych, śluzówce jelita, śluzów jamy gębowej
transportujący transportuje rożne cząsteczki chemiczne przez warstwę nabłonkową, na przykład jelita,
kanalików nerkowych, naczyń włosowatych czy pęcherzyków płucnych
zmysłowy ma zdolność do odbierania bodzców, występuje w narządach zmysłów, np. siatkówka oka, kubki
smakowe, ucho wewnętrzne
Reperacja i odnowa nabłonka
odnowa niezależna od naprawy doraznych uszkodzeń nabłonka
komórka macierzysta (nieograniczona zdolność podziału) dzieląc się daje jedną komórkę macierzystą I jedną
komórką progenitorową, która się różnicuje
średni czas życia komórek nabłonkowych
około 3 dni nabłonek jelita
15-30 dni naskórek
ponad 50 dni nabłonek trzustki
Modulacja i metaplazja nabłonka
modulacja to przejściowa zmiana budowy nabłonka i funkcji nabłonka, które samoistnie rzadko mogą się
zmieniać,.
charakter nabłonka jest określany przez błonę podstawną oraz znajdującą się pod nią tkankę łączną
modulacja pojawia się często jako wynik procesów chorobowych, można doprowadzić do modulacji
przeszczepiając słabo zrogowaciały naskórek małżowiny usznej zamiast naskórka podeszwy na tkankę łączną
skóry właściwej podeszwy
metaplazja (zwana też transdyferencjacją) jest to trwała zmiana budowy i funkcji nabłonka lub innej tkanki
pod wpływem określonego czynnika pod wpływem dymu tytoniowego nabłonek wielorzędowy walcowaty
urzęsiony przewodów oddechowych uległa metaplazji do nabłonka wielowarstwowego płaskiego
Kryterium morfologiczne Nazwa Przykład
1. Liczba komórek wydzielniczych gruczoły jednokomórkowe komórki kubkowe
gruczoły wielokomórkowe ślinianki
2. Położenie komórek wydzielniczych w gruczoły wewnętrznabłonkowe komórki kubkowe
stosunku do nabłonka gruczoły zewnątrznabłonkowe wszystkie duże gruczoły
zewnątrzwydzielnicze
3. Mechanizm wydzielania gruczoły holokrynowe gruczoły łojowe
gruczoły ekrynowe gruczoły potowe
gruczoły apokrynowe
4. Rodzaj wydzieliny gruczoły surowicze ślinianka przyuszna
gruczoły śluzowe komórki kubkowe
gruczoły mieszane ślinianka podżuchwowa
5. Kształt odcinków wydzielniczych gruczoły cewkowe krypty jelita grubego
gruczoły pęcherzykowe ślinianka przyuszna
gruczoły cewkowo-pęcherzykowe ślinianka podżuchwowa
6. Drogi wyprowadzające gruczoły proste gruczoły potowe
gruczoły rozgałęzione gruczoły części odzwiernikowej żołądka
gruczoły złożone wszystkie ślinianki
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
0209 29 04 2009, wykład nr 9 , Tkanka nabłonkowa Paul Esz0106 30 03 2009, cwiczenia nr 6 , Wrzeciono podziałowe Paul Esz0207 08 04 2009, wykład nr 7 , Cykl komórkowy Paul Esz0104 16 03 2009, cwiczenia nr 4 , Proteosomy, Lizosomy Paul Esz0108 20 04 2009, cwiczenia nr 8 , Apoptoza Paul Esz0110 04 05 2009, cwiczenia nr 10 , Tkanka łączna właściwa Paul EszPrezydent Autonomii Palestyńskiej Nie uznam Izraela za państwo żydowskie (27 04 2009)0111 11 05 2009, cwiczenia nr 11 ,0208 22 04 2009, wykład nr 8 , Apoptoza Paul Eszedytorstwo 27 04 2009 aparat krytyczny0206 01 04 2009, wykład nr 6 , Cytoszkielet0202 04 03 2009, wykład nr 2 , Budowa i funkcje błony komórkowej oraz transport przez błony(1)04 Tkanka nabłonkowa0109 05 2010 cwiczenia nr 9 Charakterystyka[760]0210 06 05 2009, wykład nr 10 , Tkanka łączna właściwa Paul EszKształcenie ruchowe – ćwiczenia nr 6 (27 03 12r )więcej podobnych podstron