R O Z P R A W Y I A R T Y K U Ł Y
Zeszyty PRASOZNAWCZE
Kraków 1994 R. XXXVII, nr 1-2 (137)
ZBIGNIEW BAJKA
KAPITAŁ ZAGRANICZNY
W POLSKICH MEDIACH
I. Prasa
Wstęp
tworzenie pełnego obrazu wpływów kapitału zagranicznego w polskiej
prasie, radiu i telewizji jest zadaniem trudnym, wręcz niewykonalnym.
S
Co najwyżej można tu okreSlić najważniejsze tendencje oraz ustalić
głównych uczestników gry kapitałowej. Całej prawdy nie da się odsłonić,
choćby dlatego, że jest ona często ukrywana, a jeSli się uda coS ujawnić, to
jest to zaledwie wierzchołek góry lodowej. Opis jest zwykle niepełny także
dlatego, że dotyczy PROCESU doSć intensywnego; tylko w czterech pierw-
szych miesiącach 1994 roku kapitał zagraniczny przejął kilka dzienników, do
kilku innych wszedł ze swoimi udziałami, zmieniło swoich właScicieli kilka
znanych czasopism, powstało kilkanaScie innych, powołanych przez
wydawców zagranicznych.
TrudnoSci, jakie się napotyka w analizie tego problemu, wynikają z kilku
powodów.
1. Nie ma systemu rejestracji tych zjawisk w skali ogólnokrajowej, ergo
nie ma możliwoSci zdobycia kompletnych danych o udziałach firm za-
granicznych w polskich spółkach i przedsiębiorstwach wydawniczych. Często
też są problemy ze zdobyciem wiarygodnych danych o wszystkich uczestn-
ikach przedsięwzięć wydawniczych, są także kłopoty z uzyskaniem wiaryg-
odnych informacji o poziomie nakładów, wielkoSci zwrotów (w przypadku
prasy) oraz zyskach np. z reklamy.
6 ZBIGNIEW BAJKA
2. Zmienia się stan własnoSci tytułów prasowych, np. inni są obecnie
właSciciele wielu dawnych pism RSW PKR , niż wynikałoby to z aktów
sprzedaży wydanych przez Komisję Likwidacyjną RSW. Dane te zwykle nie
są ujawniane publicznie, stąd dopiero po pewnym czasie dowiadujemy
się, że np. jakiS tytuł sprzedany lub oddany nieodpłatnie spółdzielni dzien-
nikarskiej ma już innego właSciciela (właScicieli). Czasem też okazuje się, że
dominujący pakiet akcji ma udziałowiec zagraniczny.
3. Enigmatyczne są informacje dotyczące spółek joint-venture, dobrze,
jeSli z rejestru sądowego można uzyskać dane o przynależnoSci państwowej
zagranicznego wspólnika. Zdarza się też jak w innych przedsiębiorstwach
w Polsce że firma X będąca udziałowcem w wydawnictwie, to fragment
większej całoSci innego przedsiębiorstwa prasowego, ale z różnych przyczyn
o jeszcze innej nazwie.
Uwagi te przede wszystkim dotyczą prasy. Udział kapitału zagranicznego
w radiu i telewizji jest bowiem okreSlony przez art. 33 nowej ustawy o ra-
diofonii i telewizji. Dopuszcza on udział kapitału zagranicznego w kapitale
zakładowym lub akcyjnym spółki radiowej lub telewizyjnej w wysokoSci
nie większej niż 33%. Dlatego spółki zawiązane w celu zdobycia pasm an-
tenowych ogólnokrajowych lub regionalnych mają głównie udziałowców
polskich, a zagraniczni posiadają tylko trzecią częSć udziałów. Obserwacja
zdarzeń na linii: kapitał zagraniczny prasa prowadzi jednak do wniosku, że
podobne zjawiska w sferze radia i telewizji to tylko kwestia czasu. Omijanie
przepisów, podnajem polskich udziałowców przez kapitał zagraniczny,
czyli tajne wspólnictwo to sprawa najbliższej przyszłoSci.
Przykład prasy pokazuje bowiem, że takie działania są i będą się nasilały.
Chodzi w końcu o duże pieniądze w kraju zaliczającym się do większych w
Europie, także o pomost w działaniach na kierunku wschodnim.
Przedstawione powyżej zjawiska nie służą bynajmniej opisywaniu ciężkiej
doli badacza polskich mediów. Artykuł ten powstał po kilkuletnim Sledzeniu
przemian rynku mediów w Polsce i nawet jeSli obraz jest niekompletny
warto go pokazać. Warto także powiedzieć, iż konieczne są unormowania
prawne udziału tego kapitału w polskich mediach generalnie, a szczególnie
w prasie. Konieczne jest także zawarowanie jawnej i pełnej rejestracji i sp-
rawozdawczoSci, aby każdy, kto zajmuje się Swiatem mediów w Polsce, mógł
to czynić bez takich utrudnień jak dotychczas.
Przygotowując się do napisania tego tekstu, wykorzystano różne xródła:
1. Bank informacji o prasie OBP UJ (dane na ten temat publikujemy co-
rocznie w aktualizowanym Katalogu prasy polskiej ).
2. Publikacje prasowe (archiwum wycinków OBP i własne autora artykułu).
3. Publikacje w Zeszytach Prasoznawczych, m. in. na temat transformacji
prasy po 1990 roku.
4. Materiały z różnych konferencji (np. organizowanych na Uniwersytecie
Warszawskim i Jagiellońskim).
KAPITAŁ ZAGRANICZNY W POLSKICH MEDIACH 7
5. Katalogi firm w Polsce (m. in. joint-venture i zagraniczne).
6. Akta rejestracji przedsiębiorstw wydawniczych (sądowe).
7. Różne dokumenty oficjalne (np. Informacja NIK o wynikach kontroli
aktualnej struktury własnoSci wybranych składników majątku RSW PKR w
likwidacji, 1993).
8. BezpoSrednie rozmowy autora artykułu w redakcjach wybranych pism.
Szczególnie cenne były poszukiwania dziennikarzy prasowych, m.in. Ga-
zety Wyborczej, Rzeczpospolitej, Wprost i innych. Dostarczyły one zarówno
informacji o kapitale zagranicznym, jak też pokazały drogi dalszych możliw-
ych ustaleń.
W ramach likwidacji koncernu RSW PKR częSć tytułów została oddana
nieodpłatnie zespołom (spółdzielniom, spółkom) dziennikarskim, częSć sprze-
dana bądx spółdzielniom (spółkom) dziennikarskim wyłącznie lub z udziałem
innych podmiotów (np. banków), bądx też nowym właScicielom krajowym
lub zagranicznym, zazwyczaj z symbolicznym choćby zawarowaniem
praw zespołów dziennikarskich. Tajemnicą Komisji Likwidacyjnej oraz
uczestników przetargów są różnice cen ustalanych za tytuły, których sytuacja
rynkowa była podobna, jeSli nie identyczna; Trybunę Rląską sprzedano za
23,1 mld złotych, a Dziennik Zachodni za 40 mld złotych, Gazetę Poznańską
za 3 mld złotych, a Głos Wielkopolski oddano dziennikarzom nieodpłatnie.
DoSć szybko po przekazaniu tytułu lub wygraniu przetargu dochodziło do
powoływania nowych spółek wydawniczych, niektóre w okresie 1991-1994
zmieniały kilkakrotnie zestaw wspólników. Kapitał zagraniczny zainstalował
się w większoSci polskich dzienników. Jedynie słabsze i nie przynoszące
większych zysków gazety codzienne (choć i tu są wyjątki) nie znalazły (na
razie) udziałowców zza granicy.
Oto przegląd zmian na przykładzie dzienników ogólnopolskich i re-
gionalnych.
Dzienniki ogólnokrajowe
ŻYCIE WARSZAWY najbardziej dochodowy dziennik RSW (1990 r.
zysk 9690 mln zł) sprzedany został za 40 mld złotych spółce Życie Press
(1000 udziałów), której udziałowcami byli: Societa Televiziva Italiana (STEI)
400 udziałów, Spółdzielnia Wydawnicza Czytelnik 160 udziałów,
Wielkopolski Bank Kredytowy 150 udziałów, Varsovia Press sp. z
o.o. 90 udziałów, Lexecom sp. z o.o. 40 udziałów oraz 45 osób fizyczn-
ych 160 udziałów. Spółka kupiła gazetę pożyczając pieniądze w WBK. W
maju 1993 roku WBK sprzedał swoje udziały stronie włoskiej, która w ten
sposób uzyskała większoSć pakietu własnoSciowego (55%).Według danych z
początku 1994 roku udziały Włochów w spółce Życie Press wynoszą co
najmniej 80%.
8 ZBIGNIEW BAJKA
RZECZPOSPOLITA (gazeta nie należąca do koncernu RSW) w
powołanej do wydawania dziennika spółce Presspublica sp. z o.o. 49%
udziałów (za 19 mld złotych) ma Robert Hersant (francuska grupa Soc-
presse ), zobowiązując się do przekazania 23,75 mld złotych na modernizację
gazety. Drugi wspólnik PPW Rzeczpospolita (dotychczasowy wydawca
gazety) ma 51% udziałów.
SZTANDAR MŁODYCH sprzedano za 12 mld złotych SM-Media
spółce z o.o. Po kilku miesiącach SM-Media stały się spółką joint-venture z
udziałem kapitału austriackiego w wysokoSci 39%. W początkach 1994 roku
Sztandar Młodych nabyła spółka Fibak-Marquard Press i JMG Ost Presse
Jrga Marquarda.
KURIER POLSKI właScicielem dominującego pakietu udziałów (ponad
85%) stał się Zygmunt Solorz (zarazem właSciciel Polsatu). Kurier Polski był
wczeSniej głównym dziennikiem wydawnictwa Stronnictwa Demokraty-
cznego Epoka .
EXPRESS WIECZORNY kupiła Fundacja Prasowa SolidarnoSci w War-
szawie za 16 mld złotych (fundatorami było 6 osób fizycznych, związanych
póxniej z PC). W następnym czasie EW przeżywał różne perturbacje. CzęSć ze-
społu stworzyła nową gazetę Express, póxniej Express Poranny. Po kolejnych
przekształceniach na bazie tego dziennika powstał Super Express.
W połowie 1993 roku EW stał się własnoScią kapitału zagranicznego: pa-
kiet większoSciowy zdobył szwajcarski koncern JMG Ost Presse Jrga
Marquarda, drugim właScicielem stał się Wojciech Fibak, zamieszkały (jak
czytamy w dokumentach) w Monte Carlo.
W trzech dziennikach sportowych wprost lub poSrednio posiada ud-
ziały także kapitał zagraniczny.
PRZEGLĄD SPORTOWY tytuł przekazany Agencji Przegląd Spor-
towy sp. z o.o. pod warunkiem udziału w niej Spółdzielni Wydawniczej Czy-
telnik . SW Czytelnik miała w spółce 10% udziałów, Spółdzielnia Pracy
Przegląd Sportowy 30%, zaS dwie osoby fizyczne 60%. W ten sposób
pakiet większoSciowy uzyskał szef Curtis International Zbigniew Niemczycki.
SPORT właScicielem tytułu stała się Dziennikarska Spółdzielnia Pracy
Sport w Katowicach, ale większoSć udziałów zagwarantował sobie w tym
dzienniku Wojciech Fibak. Wydawcą Sportu była najpierw Fibak Sport
S.A. , potem Fibak Noma Press S.A. Według rejestru z lutego 1991
roku Wojciech Fibak i jego (nieznany z nazwiska) wspólnik mieli w spółce
82% akcji. W 1993 roku Sport przejęła grupa Fibak Marquard Press .
TEMPO udziałowcami wydającej gazetę spółki Sportpresse zostali:
Dziennikarska Spółka Wydawnicza Tempo sp. z o.o. (30%) oraz Soc-
presse S.A. z Warszawy (Robert Hersant) 70% udziałów. Obecny udział
Francuzów szacuje się na 72%.
KAPITAŁ ZAGRANICZNY W POLSKICH MEDIACH 9
Sytuacja innych dzienników
GAZETA WYBORCZA w sierpniu 1993 roku redakcja GW podała
oficjalnie, że 12,5% udziałów gazety wykupiła amerykańska grupa prasowa
COX ENTERPRISES, jeden z największych koncernów prasowych (także
właSciciel stacji telewizyjnych i radiowych) w USA.
Gazetę Wyborczą założyli w kwietniu 1989 roku Zbigniew Bujak,
Aleksander Paszyński i Andrzej Wajda. Jak wynika z ustaleń sądu (Wydawn-
ictwo Agora przeciwko Jackowi Maziarskiemu), poza kapitałem zakład-
owym spółki w wysokoSci 150 tys. złotych i kredytem z banku PKO w lipcu
1989 roku, Agora korzystała także z wsparcia zagranicznego: otrzymała
maszynę drukarską z Le Monde, 50 tys. dolarów z funduszu National
Endowment for Democracy oraz 20 tys. funtów z brytyjskiego funduszu
know-how.
NOWA EUROPA założona w lutym 1992 roku przez spółkę Nowa Eu-
ropa sp. z o.o. , w której udziałowcami byli Włosi (firma Zanussi). Od listop-
ada 1993 roku nowym właScicielem dziennika (54% akcji) została grupa wy-
dawnicza IL SOLE-24 ORE z Mediolanu. Il Sole-24 Ore jest głównym
(obok Financial Times) dziennikiem finansowo-ekonomicznym Europy i
czwartym na Swiecie.
SUPER EXPRESS początkowo Express, Express Poranny, ukazuje się
od paxdziernika 1990 roku. W spółce ZPR Express , która jest wydawcą
dziennika, 50% udziałów ma ZPR S.A., w pozostałym pakiecie sporą częSć
ma redaktor naczelny SE Grzegorz Lindenberg, twórca sukcesu gazety,
wczeSniej jeden z organizatorów (dyrektor ekonomiczny) Gazety Wyborczej.
Dzienniki regionalne
Bi a ł ys t ok
GAZETA WSPÓŁCZESNA sprzedana w kwietniu 1991 roku Zarządowi
Regionu SolidarnoSć w Białymstoku za 1530 mln złotych; wydawcą staje
się spółka z o.o. Kresy BG , w której ZR posiadał najpierw 88% udziałów,
a gdańska spółka Przekaz (Krajowej Komisji Wykonawczej NSZZ So-
lidarnoSć ) 12%. W grudniu 1991 roku ZR zmniejszył swoje udziały do
51%, Przekaz zwiększył do 49%. Od stycznia 1994 roku spółka
(obecnie Kresy BO) ma nowego wydawcę Gazety, jest nim ORKLA PRESS
INTERNATIONAL będąca częScią koncernu ORKLA MEDIA, drugiej na
liScie prywatnych firm zajmujących się mediami w Norwegii, piąte w
klasyfikacji największych przedsiębiorstw w tym kraju (obroty 2 mld
ECU rocznie). Poza Gazetą Współczesną jest także współwłaScicielem
pięciu innych gazet regionalnych w Polsce.
Kurier Podlaski przekazano Spółdzielni Pracy Kurier Podlaski .
10 ZBIGNIEW BAJKA
Bydgos z c z
DZIENNIK WIECZORNY bydgoską popołudniówkę sprzedano za 300
milionów Przedsiębiorstwu Handlu Zagranicznego Pol-Tech sp. z o.o. w Byd-
goszczy. Wydawcą została spółka DE-WU Press w Bydgoszczy. Jednym ze
wspólników była firma hanowerska Waren und Dienstleistungen
Pol-Tech , która w grudniu 1991 roku, po transakcjach z PHZ Pol-Tech
przejęła 77% udziałów w gazecie.
Gazetę Pomorską, która w 1991 roku miała nakład zwykły 75 000 eg-
zemplarzy, a magazynowy 265 000 egzemplarzy, przekazano nieodpłatnie
Spółdzielni Pracy Dziennikarzy i Wydawców.
NowoSci przekazano Spółdzielni Dziennikarsko-Wydawniczej Oficyna
Toruńska w Toruniu.
Gda ńs k
GŁOS WYBRZEŻA zakupiło za 3,5 mld złotych w kwietniu 1991 roku
Wydawnictwo Prywatne GW sp. z o.o., którego udziałowcami byli: BHK
International Consulting z Katowic (50% udziałów), OLECH INTERNATI-
ONAL sp. z o.o. z Gdańska (26%) i PELPETZOL Krauze i Nawrocki S.C.
z Gdyni (24%). Wszystkie te firmy mają powiązania kapitałowe z Zachodem.
(Obecnie do spółki weszły też firmy Marżal i Lonzavis .)
DZIENNIK BAŁTYCKI sprzedany za 12 mld złotych Prasie Gdańs-
kiej sp. z o.o. w czerwcu 1992 roku; wspólnikami byli: Socpresse Her-
santa z Paryża (50%), Przekaz sp. z o.o., reprezentująca Zarząd Regionu
Gdańskiego SolidarnoSci (49%), Polska Presse sp. z o.o. (przed-
stawicielstwo Hersanta w Warszawie) 1%. Grupa Hersanta kontroluje
więc w pełni Dziennik Bałtycki.
WIECZÓR WYBRZEŻA sprzedany za 5 mld złotych w marcu 1991 roku
spółce z o.o. Prasa Wybrzeża ; wspólnikami byli Socpresse Hersanta z
Paryża (39%), Przekaz sp. z o.o. (39%), Zrzeszenie Pomorsko-Kaszubskie (10%)
i Polska Presse z Warszawy (przedstawicielstwo Hersanta) 12%. Łącznie
udziały Francuzów wynosiły 51%, co zapewniło im kontrolę nad gazetą.
W lipcu 1992 roku Polska Presse (według cytowanej wczeSniej Inform-
acji NIK) odkupiła (za ponad 580 mln złotych) od Zrzeszenia Pomorsko-Ka-
szubskiego 120 udziałów (po zmianie wielkoSci kapitału zakładowego
12%); w ten sposób udziały Socpresse i Polska Presse wzrosły do 63%
(jeszcze w maju 1992 roku Polska Presse nabyła od Socpresse S.A. 5%
udziałów).
Ka t owi c e
DZIENNIK ZACHODNI sprzedano w listopadzie 1991 r. za rekordową
cenę 40 mld złotych spółce z o.o. Prasa Rląska w Katowicach. Polska
KAPITAŁ ZAGRANICZNY W POLSKICH MEDIACH 11
Presse (Hersant) miała 50% udziałów, Regionalne Przedsiębiorstwo Zw-
iązkowe sp. z o.o. (Region Rląsko-Dąbrowski NSZZ SolidarnoSć ) 30%,
a SW Czytelnik z Warszawy 20%. Koncern Hersanta zapłacił udziały za
SolidarnoSć i Czytelnika (był to kredyt na 5 lat, płatny w rocznych ra-
tach). W 1993 roku Hersant odkupił udziały SolidarnoSci w spółce Prasa
Rląska . Nadal nie uregulowana jest sprawa odstąpienia przez Hersanta 20%
akcji dziennikarzom DZ. Formalnie Polska Presse ma 89% udziałów w
Dzienniku Zachodnim jednej z dwóch największych gazet regionalnych w
Polsce.
TRYBUNA RLĄSKA sprzedana została 3 paxdziernika 1991 roku za
23,1 mld złotych spółce z o.o. GórnoSląskie Towarzystwo Prasowe w Ka-
towicach. Udziałowcami byli najpierw: Narodowy Fundusz Ochrony Rrodow-
iska i Gospodarki Wodnej w Warszawie (25% udziałów), Związek Gór-
noSląski, Związek Gmin Górnego Rląska, GórnoSląskie Towarzystwo
Gospodarcze, Regionalna Izba Gospodarcza wszystkie w Katowicach
(10%), pięć miejscowych firm prywatnych oraz spółka Propress . Zakup ga-
zety sfinansowały GórnoSląski Bank Gospodarczy i Bank Ochrony Rro-
dowiska. W latach następnych właSciciele się zmienili. Według stanu na ma-
rzec 1993 roku 76,5% udziałów w jednakowej liczbie miały trzy spółki
z o.o.: Propress i Książnica z Katowic oraz Euromarket z Czeladzi.
Spółki Euromarket i Książnica kontrolowane są przez łódzką grupę To-
wer , w której przygniatająca większoSć udziałów należy do Hersanta lub
jego łódzkich współpracowników. W ten sposób francuska grupa prasowa
weszła w posiadanie drugiej (obok Dziennika Zachodniego) największej
gazety regionalnej w Polsce.
WIECZÓR został sprzedany za 1,5 mld złotych spółce z o.o. Akapit ,
początkowo mającej 2 udziałowców: Bank Handlowo-Kredytowy w Ka-
towicach (14 udziałów) i spółkę dziennikarzy Evening (6 udziałów).
Według wpisu do rejestru z lutego 1993 roku właScicielami gazety jest 6
nowych udziałowców, w tym m.in. IBC International Consulting sp. z o.o. i
dwie inne prawdopodobnie z udziałem kapitału zagranicznego.
Kos z a l i n
GŁOS POMORZA sprzedany w lipcu 1991 roku za 4 mld złotych
spółce z o.o. Forum , której głównymi udziałowcami byli: Fundacja Go-
spodarcza NSZZ SolidarnoSć w Gdańsku, Spółka Dziennikarska z o.o. Po-
morze oraz Henryk Recław (koszaliński król betonu , obecnie aresztowany
pod zarzutem przestępstw gospodarczych). Potem do grona wspólników
dołączył Zakład Energetyczny oraz Agroma z Koszalina.W listopadzie
1991 roku częSć zespołu redakcyjnego nie zgadzająca się z polityką nowych
właScicieli założyła dziennik Głos Koszaliński z wydaniem mutacyjnym Głos
Słupski (Dziennikarska Oficyna Wydawnicza RONDO).
W 1993 roku współwłaScicielem Głosu Pomorza stała się norweska firma
wydawnicza ORKLA PRESS.
12 ZBIGNIEW BAJKA
GONIEC POMORSKI popularna gazeta Pomorza założona została w li-
stopadzie 1989 roku przez Agencję Wydawniczo-Reklamową LGH (jak
wynika z różnych xródeł), przy pomocy kapitału niemieckiego.
Kr a ków
CZAS KRAKOWSKI założony w marcu 1990 roku dziennik poranny,
wydawany przez ARKA PRESS, jest francusko-włosko-polską spółką joint-
-venture. Połowę udziałów ma Francuz Frdric Decazes, po 15% udziałów
jego dwóch przyjaciół z college u w Szwajcarii Włosi Bruno
Breviglieri i Giovanni Ocleppo. Pozostałe udziały ma wydawnictwo ARKA
Jana Polkowskiego.
GAZETA KRAKOWSKA sprzedana została w lutym 1991 roku wy-
dawnictwu Gazeta Krakowska za 2,5 mld złotych; połowę akcji mieli
mieć dziennikarze Gazety, połowę Bank Handlowo-Kredytowy w Ka-
towicach. W 1993 roku, ze względu na kłopoty finansowe, nastąpiła zmia-
na właScicieli. Dziennikarze udziałowcy spółki mają 0,3% udziałów,
zaS Socpresse S.A. z siedzibą w Paryżu (koncern Hersanta) 99,7%.
Według danych z 30 kwietnia dziennikarze odsprzedali swoje udziały kon-
cernowi Hersanta, który ma obecnie pełną kontrolę nad GK.
TEMPO gazeta sportowa sprzedana została w maju 1991 roku za 500
mln złotych spółce Sportpresse z o.o., w której 72% udziałów ma Soc-
presse S.A. z Warszawy (R. Hersant), a 28 % dziennikarze Tempa.
DZIENNIK POLSKI sprzedany w czerwcu 1991 roku za 6 mld
złotych Wydawnictwu Jagiellonia S.A. wielokrotnie otrzymywał pro-
pozycje kupna ze strony koncernu Hersanta. Jego właScicielami jest grupa
dziennikarzy DP, Bank Przemysłowo-Handlowy z Krakowa, Solida-
rnoSć Małopolska i Uniwersytet Jagielloński. W początkach 1994 roku
25% akcji dziennika nabyła szwajcarska firma INTER-PUBLICATION
A.G. Jagiellonia S.A. sfinansowała zakup Pałacu Prasy w Krakowie
spadkobiercy Mariana Dąbrowskiego (13 mld złotych) Adamowi
Radzikowskiemu; jedną z jego pierwszych decyzji było wymówienie po-
mieszczeń redakcjom Gazety Krakowskiej oraz Tempa, należącym do
koncernu Hersanta.
ECHO KRAKOWA sprzedano za 1,5 mld złotych Wydawnictwu Echo
Krakowa , sp. z o.o. (inni oferenci dawali nawet 4 mld złotych). Od sierpnia
1992 roku głównymi udziałowcami EK są: BANCO-D sp. z o.o.(nieznana
bliżej firma z Katowic; zapewne powstała po likwidacji Banku Han-
dlowo-Kredytowego w Katowicach) 900 udziałów, Fundacja Odnowa Za-
bytków Krakowa i Ship sp. z o.o. z Katowic (po 500 udziałów), tyleż samo
ma grupa 18 osób fizycznych (dziennikarze Echa). Echo posiada też udziały
w katowickim Wieczorze.
KAPITAŁ ZAGRANICZNY W POLSKICH MEDIACH 13
Łódx
DZIENNIK ŁÓDZKI sprzedany przez Komisję Likwidacyjną w czerw-
cu 1991 roku za 25 mld złotych spółce Polska-Presse (Hersant) z War-
szawy. Rok póxniej został odprzedany sp. z o.o. Prasa Łódzka , za tę
samą kwotę; Głównymi udziałowcami są obecnie sp. z o.o. Socpresse
(460 udziałów) i związana z Hersantem sp. z o.o. Tower (150 udziałów)
oraz Zarząd Miasta Łodzi (300 udziałów). Koncern Hersanta ma pakiet
kontrolny (ok. 68% udziałów).
EXPRESS ILUSTROWANY sprzedany został w czerwcu 1991 roku za
13 mld złotych sp. z o.o. Polska-Presse (Hersant) z Warszawy. Rok póxniej
na podobnej zasadzie jak Dziennik Łódzki właScicielem Expressu stała się
Prasa Ilustrowana S.A. w Łodzi, której głównym udziałowcem została sp. z
o.o. Socpresse Hersanta (72%).
Głos Poranny sprzedany został za 1,2 mld złotych Ludowemu To-
warzystwu Prasowemu. W obecnej spółce Głos-Press LTP ma 60% akcji,
pozostałe ma 7 osób fizycznych. Nieoficjalnie wiadomo, że udziałowcami GP
są osoby związane z PSL-em.
Poz na ń
GAZETA POZNAŃSKA sprzedana w marcu 1991 roku za 3 mld złotych
Wojciechowi Fibakowi. W założonej w maju 1991 roku spółce Fibak
Investment Group (która nabyła Gazetę od Fibaka), Wojciech Fibak ma do-
minujący pakiet udziałów. Posiada także 23,3% udziałów w spółce
Drukarnia Poznańska .
CzęSć dziennikarzy z GP, która nie chciała pracować z nowym
właScicielem, założyła Dziennik Poznański, którego współwydawcą jest
spółka Polfrost .
GŁOS WIELKOPOLSKI został przekazany nieodpłatnie w marcu 1991
roku Dziennikarskiej Spółdzielni Pracy Głos w Poznaniu. Następnie po-
wstała Oficyna Wydawnicza Głos Wielkopolski sp. z o.o., do której
spółdzielnia dziennikarska Głos wniosła aport w postaci prawa do dzien-
nika GW o wartoSci 540 mln złotych (18% kapitału zakładowego spółki). Jed-
nym z głównym udziałowców stała się szwajcarska firma Lako Industrie Con-
sulting A.G. (początkowo 30% udziałów, obecnie więcej).
EXPRESS POZNAŃSKI został przekazany w marcu 1991 roku nie-
odpłatnie Dziennikarskiej Spółdzielni Pracy Express Poznański . W maju
1992 roku wpisano do rejestru Wydawnictwo Express Poznański , którego
głównymi udziałowcami zostali: dziennikarze EP 20 udziałów, Fundacja
Wspierania Niezależnej MySli Politycznej i Gospodarczej 35 udziałów
oraz 3 osoby fizyczne 45 udziałów.
14 ZBIGNIEW BAJKA
W marcu 1994 roku udziały FWNM-PiG w Expressie Poznańskim wy-
kupił Wojciech Fibak. Trwają także pertraktacje w celu przejęcia przez niego
udziału osób fizycznych.
Rz e s z ów
NOWINY sprzedane zostały w maju 1991 roku spółce z o.o. R-press
za 6 mld 813 tys. złotych. Z końcem 1991 roku udziałowcami spółki byli:
SolidarnoSć Region Rzeszowski (140 udziałów), Stronnictwo Lu-
dowo-ChrzeScijańskie (85 udziałów), dziennikarze Nowin (65 udziałów),
Editions-Spotkania (50 udziałów) i 1 osoba fizyczna (60 udziałów). W
połowie 1993 roku pozbyło się swoich udziałów Editions-Spotkania. W poc-
zątkach 1994 roku ponad 20% udziałów (prawdopodobnie od stronnictwa
Józefa Rlisza) nabyła norweska grupa wydawnicza ORKLA PRESS.
Sz c z e c i n
DZIENNIK SZCZECIŃSKI założony w 1992 roku przez Biuro Han-
dlowe Mikos ; udziałowcem dziennika (w nieznanej wysokoSci) jest wsp-
ólnik niemiecki (prawdopodobnie z Berlina).
Wr oc ł a w
GAZETA ROBOTNICZA przekazana nieodpłatnie w lutym 1991 roku
Spółdzielni Pracy Dziennikarzy i Wydawców GAZETA ROBOTNICZA .
Pod koniec 1993 roku udziałowcem GR w 50% stała się szwajcarska firma
INTER PUBLICATION A.G.. W planie budowa nowej drukarni dla Gazety.
SŁOWO POLSKIE przekazane w styczniu 1991 r. nieodpłatnie
Spółdzielni Pracy Słowo Polskie . W czerwcu 1992 roku zarejestrowano
nową spółkę Słowo Media Ltd , w której 17% udziałów ma norweska firma
ORKLA MEDIA S.A.; aktualnie ma co najmniej drugie tyle udziałów.
WIECZÓR WROCŁAWIA przekazany w styczniu 1991 roku nieodpłat-
nie Spółdzielni Wieczór Wrocławia . W 1992 roku częSć udziałów przejęła
norweska firma ORKLA MEDIA S.A.
Czasopisma ogólnokrajowe (w wyborze)
Wyda wni c t wo HEINRICH BAUER
TINA BRAVO
BRAVO-GIRL TWÓJ WEEKEND
RWIAT KOBIETY ULICA SEZAMKOWA
TELETYDZIEŃ NEUE MODE
KAPITAŁ ZAGRANICZNY W POLSKICH MEDIACH 15
Wyda wni c t wo AENNE BURDA
BURDA VERA
DUŻE JEST PIĘKNE NASTOLATKI
MODA DLA PANÓW MODNY MALUCH
SZAFA PRZEDSZKOLAKA DZIEWCZĘTA I CHŁOPCY
MISS B.
Wyda wni c t wo JAHR-VERLAG
MAJSTER ESOX
Wyda wni c t wo PHOENIX INTERMEDIA
DZIEWCZYNA ELA
POPCORN PRAMO
AUTO INTERNATIONAL CHIP
STRICK & SCHICK
Wyda wni c t wo MAKLER
BEZ TAJEMNIC CIASTA DOMOWE
MAŁA DIANA MOJA KUCHNIA
ROBÓTKI RĘCZNE SABRINA
Wyda wni c t wo EGMONT (komiksy)
MICKEY MOUSE DONALD I SPÓŁKA
KRÓLIK BUGS DUMBO
KOMIKS GIGANT ASTERIX
BAMSE
Wyda wni c t wo LUPUS (pisma komputerowe)
PCkurier ENTER
AMIGA CadCam FORUM
PCvirus
Wyda wni c t wo TM SEMIC (komiksy)
SPIDERMAN GI JOE
BATMAN SUPERMAN
BARBIE MUMINKI
TOM JERRY TRANSFORMERS
CONAN GREEN LATERN
X MEN PUNISHER
PIXI MEGA MARVEL
16 ZBIGNIEW BAJKA
Nowe Wyda wni c t wo Cz a s opi s m (Gong Gruppe, Burda
Gruppe, Phoenix Intermedia)
SUPER TV SUPER TELE (bezpłatny dodatek do 11 dzienników)
Sc a ndi na vi a Pol a nd Publ i s hi ng Hous e
CATS EXTRA RAPORT
NIE Z TEJ ZIEMI PLAYSTAR INTERNATIONAL
Wyda wni c t wo INTER-MEDIA
AUTO SUKCES SUKCES
ZDROWIE I SUKCES
Wyda wni c t wo CONECTA Ltd
AS SEKRETARKA BEA COLLECTION
BEA RLUB MINI BEA COLLECTION
Wyda wni c t wo ADAMINA BRETSCHNEIDER VERLAG
AUTO KURIER EUROPA
Wyda wni c t wo IDGPOLAND
COMPUTER WORLD KOMPUTER
W y d a w n i c t w o DSV (Deutscher Supplement Verlag koncern Bertelsmanna)
TELE MAGAZYN
Wyda wni c t wo GRUNER + JAHR
CLAUDIA SANDRA
MOJE MIESZKANIE SEKRETY KUCHNI
Wyda wni c t wo FIBAK SPORT S.A.
SPORT wydanie Sląskie (tygodnik)
Wyda wni c t wo FIBAK NOMA PRESS
PANORAMA NARTY
Wyda wni c t wo URMA, polsko-francuska sp. z o.o. (joint-venture)
NIE
KAPITAŁ ZAGRANICZNY W POLSKICH MEDIACH 17
Wyda wni c t wo ZARZĄDZANIE I BANKOWORĆ + francuska grupa
EUROEXPANSION
GAZETA BANKOWA
WYDAWNI CTWO PRZYJACIÓŁKA SP. Z O.O.
Od początków 1994 roku współwydawcą tygodnika (spółka joint-venture)
jest Jean Frey Publishing A.G szwajcarska grupa wydawnicza (m.in.
Weltwoche oraz Bilanz).
PRZYJACIÓŁKA PRAWO I ŻYCIE
SEZAM ŻYCIE GOSPODARCZE
*
Polacy nie są zgodni w kwestii wpuszczania kapitału zagranicznego do
Polski. WiększoSć optuje za budowaniem kapitalizmu własnymi polskimi
rękoma. MniejszoSć sprzyjająca dołączeniu do zjednoczonej Europy
uważa natomiast, że bez zagranicznych funduszy będziemy budować nasz ka-
pitalizm długo i opornie, nie wiadomo też z jakim ostatecznie efektem.
Nastawienia generalne odbijają się w kwestiach szczegółowych, także w
odniesieniu do Swiata mediów. Wchodzenie kapitału zagranicznego do prasy,
radia i telewizji budzi emocje owocujące różnymi wystąpieniami publiczn-
ymi, w których akcentuje się głównie obawy, że wskutek inwazji zagran-
icznego kapitału, zwłaszcza w sferę kultury, zatracimy swą odrębnoSć, a prze-
kazy zostaną zdominowane przez produkcję zagraniczną. Obawy te
akcentowane są w licznych wypowiedziach publicystów (np. na łamach Ga-
zety Wyborczej), w wypowiedziach twórców pism nie związanych z kapitałem
zagranicznym oraz na forum parlamentu.
Przestrogom płynącym z ust Polaków sekundują także niektórzy publ-
icySci i analitycy zachodni. Niedawno w Zeszytach Prasoznawczych pojawił
się artykuł Jrga Beckera, który uważa, że w Europie Srodkowo-wschodniej
następuje latynoamerykanizacja mediów oraz, że w okresie przechodzenia
od zbankrutowanego komunizmu do peryferyjnego kapitalizmu, kapitalizm
ten będzie sterowany nie przez własny kapitał narodowy, ale przez kapitał za-
graniczny, wielonarodowy, ze Swiatowych metropolii . Moc tego kapitału jest
wielka, a interesy w mediach odmienne od interesów kapitałów narodowych
w krajach Europy Srodkowej i wschodniej. Inna sprawa, że także kapitał
uznawany za narodowy ma powiązania i wsparcie często mocne, lecz
rzadko jawne z Zachodu.
Obawy te mogą być tym bardziej realnym zagrożeniem, jeżeli popatrzymy
na to, co dzieje się w innych krajach naszego regionu np. na Węgrzech czy
bliżej w Czechach i Słowacji. Jest paradoksem, że na Węgrzech główny
dziennik dawnej partii komunistycznej Npszabadsg wydaje spółka,
której głównym udziałowcem jest koncern Bertelsmanna, że znaczną częSć
rynku prasowego w tym kraju zajął koncern Axela Springera, najczęSciej kry-
18 ZBIGNIEW BAJKA
tykowany w prasie krajów wspólnoty socjalistycznej , który powołał age-
ncję prasową, konkurencyjną w stosunku do państwowej MTI.
Robert Hersant kupił tygodnik Magyar Nemzet. Francuska agencja AFP
podała swego czasu, że grupy prasowe: niemieckie, francuskie, austriackie i
brytyjskie kontrolują na Węgrzech ponad 80% prasy, a co najmniej
połowa dzienników węgierskich jest w rękach zachodnich inwestorów.
Upaństwowione wydawnictwo prasowe odkupiło ostatnio dziennik Esti
Hirlap od koncernu Maxwella, a dziennik Mai Nap od Murdocha.
U naszych południowych sąsiadów wejScie kapitału zachodniego jest także
bardzo widoczne. Niemcy i Austriacy do spółki z czeskimi wydawcami lub sami
rządzą poszczególnymi sektorami rynku prasowego. Towarzyszy im Robert
Hersant, który najpierw chciał kupić cały dom wydawniczy z najbardziej po-
pularnymi w Czechach dziennikami, w końcu kupił udziały w socjalistycznym
Slobodnym Slovie i najbardziej poczytnym dzienniku czeskim Mld Fronta
Dnes. Szwajcarska grupa Ringier Europa jest wydawcą innego bardzo po-
czytnego dziennika Blesk. Jesienią 1993 roku Ringier A.G. przejął również
Lidov Nowinż. WiększoSć udziałów w Hospodłskich Novinach ma francuska
grupa EUROEXPANSION ( w Polsce współwydawca Gazety Bankowej).
Na Słowacji w 1993 roku dotychczas najpopularniejszą lewicową Pravdę wy-
przedził Novy Cas, wzorowany na austriackiej Neue Kronen Zeitung i wydawany
ze znacznym udziałem kapitału austriackiego. W obu tych krajach wiele gazet
(biznesowe, wiejskie, a nawet partyjne) wydawane jest ze wsparciem i
poważnym czasem udziałem kapitału niemieckiego, austriackiego i francuskiego.
Dodajmy także, że podobnie jest w sferze Srodków audiowizualnych. W
1990 roku francuskie FUN RADIO (ówczesny współwłaSciciel: Robert Her-
sant) weszło do Polski; jego program retransmitowany był ponad rok przez
krakowską stację RADIO MAŁOPOLSKA FUN. Obecnie stacja jest nie-
zależna, nazywa się inaczej (RMF FM) i otrzymała koncesję na program
ogólnopolski. FUN RADIO można nadal słuchać w Bratysławie, jest to także
najbardziej popularna stacja komercyjna w Rumunii (Bukareszt).
Wchodzenie kapitału zagranicznego na rynki krajów Europy Srodkowej i
wschodniej zaowocowało ukazaniem się tych samych tytułów w różnych wer-
sjach językowych. Są to zarówno magazyny (jak np. Tina czy Bravo kon-
cernu Bauera), jak też tygodniki telewizyjne (np. TeleMagazyn wydawany
przez DSV Bertelsmanna).
Kapitał zachodni stał się de facto międzynarodowy już wczeSniej. Nie-
mieckie grupy wydają wiele tytułów w Austrii, także w Szwajcarii, nawet w
niechętnej inwestorom zagranicznym Francji, gdzie, jak w Polsce, ro-
dzima prasa kobieca została zdominowana przez niemieckie Femme
Actuelle i Prima (Gruner + Jahr) oraz Maxi i Marie-France (Bauer). Ostatnie
lata przyniosły zmianę kierunku działania. Polska jest więc największym
pozafrancuskim rynkiem dla Socpresse Roberta Hersanta. Przedstawiciele
Bertelsmanna w Polsce twierdzą publicznie, że obecnie nasz rynek jest jed-
nym z ważniejszych celów wydawnictwa. W imieniu grupy FININVEST
Berlusconiego wszedł na polski rynek mediów Nicola Grauso.
KAPITAŁ ZAGRANICZNY W POLSKICH MEDIACH 19
Zdobywanie polskiego rynku prasowego przez kapitał zachodni wciąż
trwa. Do tej pory odbyło się kilka rund.
1. Przedbiegi
Już po nowelizacji ustawy Prawo prasowe w czerwcu 1989 roku po-
jawili się pierwsi chętni do inwestowania w polską prasę wydawcy zachodni.
W tym czasie (wrzesień 1990) powstał m. in. Dziennik DolnoSląski we
Wrocławiu z udziałem Norwegów, który jednak upadł po jakimS czasie.
Pojawiają się w Polsce wysłannicy koncernów zagranicznych (m.in. Hersanta,
Maxwella i Bauera), ponieważ coraz bliższa jest data podjęcia przez sejm
decyzji o likwidacji RSW PKR .
2. Likwidacja koncernu RSW PKR
Kiedy parlament uchwalił (marzec 1990) ustawę o likwidacji RSW, za-
interesowanie kapitału zagranicznego polską prasą wyraxnie wzrosło. W tej
odsłonie najwyraxniej zwyciężył Hersant, kupując do spółki z różnymi
udziałowcami (głównie spółdzielniami dziennikarskimi oraz NSZZ
SolidarnoSć ) osiem dzienników, w tym jeden spoza RSW, wystawiony
w tym czasie na sprzedaż (Rzeczpospolita). Po kilku latach okazało się, że w
większoSci tych dzienników Socpresse (grupa Hersanta) ma dominujące
pakiety udziałów.
Epizodem tej odsłony, choć nie najmniej istotnym, było oddawanie (nieod-
płatne) różnych tytułów spółdzielniom dziennikarskim (do połowy 1993 roku
72 tytuły na 74 planowane). CzęSć spoSród nich zmieniła po jakimS czasie
status prawny i zyskała udziałowców zagranicznych (niemieckich, norwes-
kich, szwajcarskich, także francuskich).
3. Polskie kalki zachodnich wydawnictw
W tym samym czasie, niejako niezależnie od głównej areny, na której li-
kwidowano RSW, pojawiły się balony sondażowe ; powstały wydawnictwa,
których głównym zajęciem było wydawanie kalek pism zachodnich (w
języku polskim). Były to pisma niemieckie, rzadziej szwajcarskie (lub nie-
miecko-szwajcarskie), a ich wydawcami było kilka polskich wydawnictw jak
np. PHOENIX INTERMEDIA i PP-U Makler we Wrocławiu. Firma PHO-
ENIX INTERMEDIA państwa Poniżników kategorycznie i stale odżegnuje
się od powiązań z kapitałem zachodnim (niemieckim), jednak wiele Sladów
na takie powiązania wskazuje. W 1993 roku w budynku PHOENIXA we
Wrocławiu zainstalowała się redakcja SUPER TV. Po jakimS czasie okazało
się, że redakcję założyła firma PHOENIX INTERMEDIA do spółki z
niemieckimi wydawcami BURDĄ i Gongiem.
Kalki PHOENIXA, jak np. Dziewczyna (Brisas Verlag) czy Popcorn (ZAG
Zeitschriften Verlag) doSć szybko zdobyły młodych czytelników w Polsce.
4. Filie i spółki zachodnich wydawców na rynku polskim
Kolejny etap wchodzenia na polski rynek to zainstalowanie się tutaj przed-
stawicielstw zachodnich wydawców (czasami były to spółki j-v z dominu-
20 ZBIGNIEW BAJKA
jącym udziałem kapitału zagranicznego). DoSć wczeSnie powstała spółka
SCANDINAVIA POLAND PUBLISHING HOUSE Ltd, która zaczęła
wydawać takie pisma, jak Cats, Extra Raport, Playstar International oraz Nie
z tej ziemi. W podobny sposób wszedł HEINRICH BAUER VERLAG,
BURDA i JAHR VERLAG, potem także GRUNER-JAHR (Bertelsmanna).
5. Kolejne etapy transformacji mienia b. RSW
W roku 1993 i pierwszej połowie 1994 dokonują się przemiany włas-
noSciowe w gazetach b.RSW, oddanych nieodpłatnie zespołom dzien-
nikarskim lub sprzedanych spółkom z udziałem grup dziennikarzy. WejScie
kapitału było niezbędne bądx dla ratowania upadającej gazety, której rodzimy
kapitał nie chciał lub nie mógł pomóc, bądx dla modernizacji gazety na
przepełnionym rynku prasowym. Operacje takie dotyczyły wyraxniej
dzienników, ale były także obecne w czasopismach. Koncern Hersanta kupił
99,7% akcji znajdującej się w trudnej sytuacji Gazety Krakowskiej (choć re-
dakcja zawarowała sobie w umowie prawo do własnej polityki redakcyjnej i
wyboru redaktora naczelnego); jednak pod koniec kwietnia 1994 roku doszło
do wstępnego podpisania umowy, mocą której Hersant zdobył brakujące
0,3% od kilkunastu osób fizycznych mających udziały w GK. Z większym
rozmachem działa natomiast Wojciech Fibak, którego niektóre pisma
(Wprost) nazywają polskim magnatem prasowym . Wszedłszy w kontakt z
wydawcą szwajcarskim (de facto szwajcarsko-niemieckim) Jrgiem
Marquardem, dodał do posiadanych wczeSniej tytułów (m. in. Gazety Po-
znańskiej, Sportu, Sportu Rląskiego, Panoramy, Nart, Dziennika Be-
skidzkiego, Nowego Echa, drukarni w Katowicach i udziałów w drukarni po-
znańskiej) nowe tytuły nabyte pod szyldem Fibak-Marquard Press S.A. sp.
joint-venture. Były to Sztandar Młodych i Express Wieczorny w Warszawie,
które wraz z pismami Sląskimi znalazły się w nowej spółce. Nabyty w po-
czątkach 1994 roku Express Poznański dołączył do Gazety Poznańskiej wy-
dawanej przez Fibak Investment Group (współwłaScicielami obok Fi-
baka są jego przyjaciele: Michał Stachurski, Marek Modecki i Krzysztof
Bielewicz). Wojciech Fibak został też jednym z udziałowców stacji
telewizyjnej NTP (Niezależna Telewizja Polska) starającej się o przydział
pasma ogólnopolskiego.
Rok 1993 przyniósł także zainteresowanie się polską prasą przez
Norwegów. ORKLA MEDIA jeden z największych koncernów norwes-
kich, działających w mediach, zainwestował pieniądze w Słowie Polskim i
Wieczorze Wrocławia (Wrocław), Głosie Pomorza (Koszalin), Gazecie
Współczesnej (Białystok), Nowinach (Rzeszów) i ostatnio w Gazecie Po-
morskiej (Bydgoszcz). Z tego, co wiadomo, nie jest to koniec apetytów nor-
weskiej grupy wydawniczej, jeSli idzie o polskie media.
6. Nowe formy nowe tytuły
Ruszyli się, być może za przykładem Marquarda, także Szwajcarzy. Wy-
dawnictwo RINGIER A.G., obecne już w innych krajach postkomunisty-
cznych (m. in. w Czechach, Bułgarii, Słowacji, Rumunii i na Węgrzech), za-
KAPITAŁ ZAGRANICZNY W POLSKICH MEDIACH 21
częło wydawać tygodnik Cash i jak twierdzą dziennikarze Gazety Wyborczej
chce zdobyć udziały w Życiu Warszawy. W Czechach i na Słowacji Ringier
A.G. współpracuje z niemieckim koncernem Kirch Group , w pozostałych
krajach wschodnioeuropejskich z amerykańską korporacją Gannet Inc. .
Cash nosi nazwy: na Węgrzech Kape , w Bułgarii Kesz , w Ru-
munii Capital , na Słowacji i w Czechach Profit . Wydawnictwo IN-
TER PUBLICATION A.G. zdobyło połowę udziałów w Gazecie Robotniczej
(Wrocław) i 25% w Dzienniku Polskim (Kraków). Także Przyjaciółka, przez
lata najpoczytniejszy tygodnik polski, zdystansowana w 1993 roku przez
Tinę, skłoniła się w stronę Szwajcarów; pieniądze na nową Przyjaciółkę
wyłożył Jean Frey, właSciciel koncernu Curti z Zurychu.
DoSć słabo inwestują w polskie media Włosi (wyraxniej w telewizję:
Berlusconi i Grauso). Po firmie Zanussi, pakiet kontrolny Nowej Europy
zdobyła mediolańskaspółka wydająca Il Sole-24 Ore.
Ze strony francuskiej widać jeszcze działania koncernu EUOEXPANSION
(duże udziały w Gazecie Bankowej), duże wydawnictwo regionalne z za-
chodniej Francji (M. Hutin) wsparło poważnie Tygodnik Powszechny (połowa
udziałów), mamy też informacje, że wydawnictwo Twój Styl prowadzi za-
awansowane rozmowy z koncernem Hachette w celu wydawania w Polsce
Elle. Z pism powstałych wczeSniej należy wspomnieć Nie; w spółce j-v
URMA wydającej ten tygodnik ponad 48% ma udziałowiec francuski.
Kapitał amerykański wchodzi na rynek polski różnymi drogami. DoSć
wczeSnie wsparł nowo powstający The Warsaw Voice (i jego wy-
dawnictwa rozprowadzane na Okęciu i w samolotach różnych linii lotnic-
zych). Pojawiły się potem polskie edycje pism amerykańskich, jak np. Bu-
siness Week/Polska (wydawany przez McGraw Hill najpierw do spółki z
AGPOLEM, obecnie z firmą Pożarowski i S-ka ); Muscle and Fitness (dla
kulturystów), którego wydawcą jest PUMP PUBLISHING (w początkach
1994 roku zaczął ukazywać się miesięcznik Lady Fitness); Rwiat Nauki (pol-
ska wersja Scientific American), wydawany przez Science Press sp. z o.o.;
Jama polska wersja The Journal of American Medical Association;
wreszcie polska wersja Playboya. W przygotowaniu są polskie wersje The
National Geographic oraz Reader s Digest. Pojawiły się też różne wy-
dawnictwa, głównie z kapitałem amerykańskim, wprowadzające na nasz
rynek komiksy (EGMONT wydające: Mickey Mouse, Donald i Spółka,
Królik Bugs, Dumbo, Komiks Gigant, Asterix oraz Bamse; TV SEMIC,
który jest wydawcą: Spidermana, GI JOE, Batmana, Supermana, Barbie,
Muminków, Toma Jerry, Transformers, Conana, Green Latern, X-Mena,
Punishera, Pixi i Mega Marwel co jakiS czas pewne pisemka są li-
kwidowane, a w ich miejsce pojawiają się nowe). Wydawnictwo LUPUS
zajęło się komputerami i wydaje: PC Kurier, Enter, Amiga, CadCam, Fo-
rum oraz PCvirus.
W 1993 roku wydawcy zagraniczni w Polsce i ich liczni przedstawiciele
powołali Ogólnopolskie Stowarzyszenie Wydawców. Skupia ono oficyny
wydające ponad 60 czasopism. Według danych Ruchu S.A. na koniec 1993
roku, wSród głównych dostawców wydawnictw periodycznych w Polsce znaj-
duje się siedmiu członków tego Stowarzyszenia, a jeSli chodzi o wartoSć
22 ZBIGNIEW BAJKA
sprzedaży prasy w miesiącu, przoduje Heinrich Bauer Verlag z wpływami w
wysokoSci prawie 82 mld złotych.
Według stanu z początków 1994 roku kapitał zagraniczny posiada udziały
w 56% gazet o zasięgu ogólnopolskim i 50% gazet regionalnych. Jednakże
owe 56% gazet ogólnopolskich to 70% całego jednorazowego nakładu w tej
grupie, zaS jeSli idzie o dzienniki lokalne analogiczny odsetek wynosi
65%.
Udział kapitału zagranicznego w grupie czasopism obliczyć jest znacznie
trudniej, ponieważ trudno ustalić podstawę procentowania . Jednak, nie
licząc wymiennych komiksów i efemerycznych pisemek komputerowych, w
skali miesiąca ukazuje się nie mniej niż 15 mln egzemplarzy. W stosunku do
podstawowego nakładu jednorazowego czasopism rozprowadzanych przez
Ruch , wynoszącego blisko 100 mln egzemplarzy, jest to niezbyt dużo,
należy jednak pamiętać, że pewna grupa tych pism (wydawanych
bezpoSrednio przez zagraniczne koncerny lub z dużym ich udziałem) jest licz-
nie reprezentowana w czołówce polskich czasopism zarówno pod względem
nakładu jak też poczytnoSci, mając zarazem niskie wskaxniki zwrotów (Tina,
a obecnie także Przyjaciółka, Nie, Rwiat Kobiety, Tele-tydzień, Bravo, Dziew-
czyna, Popcorn, Super TV, Tele Magazyn i inne). Owe 15 milionów przypada
zatem na mniejszą grupę pism, niż inne 15 mln nakładu odnoszące się do
wydawnictw polskich.
Jeżeli chodzi o uzależnienie się, choćby niewielkie, od kapitału za-
granicznego, jedynie mało poczytne lub niskonakładowe pisma są bez grze-
chu. Duże polskie wydawnictwa jak Prószyński i spółka , wydawnictwo
Twój Styl itp. także nawiązują kontakty zagraniczne (miesięcznik Bęc fir-
my Prószyński i S-ka to polska wersja francuskiego pisma dla dzieci Pomme
d Api, a Twój Styl nie tylko wychodzi sam poza granice [rosyjska wersja TS],
ale też jak pisaliSmy wczeSniej nawiązuje kontakty z Hachette). Rrednie
i mniejsze nawiązały już kontakty z wydawcami zagranicznymi lub je
nawiązują.
Odpowiedx na pytanie o zasięg ogólnych przynajmniej wpływów
kapitału zagranicznego w polskiej prasie została powyżej udzielona. Pytanie o
wpływ wymaga dalszych studiów i analiz.
Próby urzędowego ograniczenia napływu kapitału zagranicznego nie wy-
dają się zasadne. Z drugiej strony uzasadnione jest zapewne nawoływanie o
ograniczenie napływu kolorowej papki prasowej z zachodu, która przynosi
obce naszej kulturze wartoSci . Choć, w tej ostatniej kwestii uzasadnione
byłoby zbadanie zawartoSci tej prasy oraz odbioru owych wartoSci przez
polskich czytelników. Wówczas przyszedłby czas na bardziej konkretne
wnioski.
Niewątpliwie także konieczna jest zasadnicza nowelizacja prawa prasow-
ego, a być może także stosownych ustaw wykonawczych. Jednak nie-
koniecznie w celu bezwzględnego zahamowania dopływu kapitału
zagranicznego.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
WCH Polskie media lokalne i sublokalne 1989 99 ZP nr 1 2 2000wpływ kapitału zagranicznego na polski sektor bankowyKAPITAŁ INTELEKTUALNY POLSKI METODOLOGIAPolityka zagraniczna Polski po 1989 rokuZADŁUŻENIE ZAGRANICZNE POLSKI WZROSŁO DO 205,5 MLD EUROpolski arkusz zpPolityka zagraniczna Polski spis treści3798 Obecnosc muzyki polskiej w mediach pdf pdfwięcej podobnych podstron