Osobościowe uwarunkowania radzenia sobie ze stresem
Badania nad stresem i radzeniem sobie z sytuacją stresową są w psychologii od kilku lat jedną z
najbardziej aktywnych dziedzin. W psychologicznym modelu problematyki radzenia sobie ze
stresem wyróżnić można w porządku czasowym trzy grupy zmiennych, stanowiące łańcuch
przyczynowo-skutkowy: czynniki determinujące, sam proces radzenia sobie i następstwa
konfrontacji stresowej(Lazarus,1984). Determinantami radzenia sobie są dwojakiego rodzaju
czynniki: sytuacyjne i osobowe.
Indywidualny styl radzenia sobie ze stresem mieści się w grupie osobowych determinant radzenia
sobie, stanowiąc jednak czynnik o szczególnym znaczeniu. Styl radzenia sobie odnoszony jest
bezpośrednio do zachowania w sytuacji stresowej. Przyjmuje się że ludzie różnią się ze względu na
nawykowy sposób zachowania się w sytuacjach stresowych, czy też w sytuacjach stresowych
określonego rodzaju. Pojęcie stylu radzenia sobie jest konstruktem ujmowanym jako indywidualne
zróżnicowania dyspozycji determinujących zachowanie się w warunkach stresowych ( np. Mullen,
Suls 1982). Interakcyjne podejście do badania ludzkiego zachowania, przyjmujące, że zależy ono
od czynników osobowych, od czynników sytuacyjnych i od interakcji między tymi dwiema grupami
czynników, jest powszechnie akceptowane w teorii psychologicznej, ale nie zawsze respektowane w
badaniach empirycznych. Uzasadnienie takiego podejścia zostało wyraznie wyartykułowane w
pracach Lazarusa, największego autorytetu w dziedzinie badań nad stresem, a także w pracach
jego współpracowników.
Charakterystyka indywidualnego stylu radzenia sobie poprzez wyliczanie szczegółowych form
zachowania będących w repertuarze zaradczym jednostki byłaby jednak żmudnym i jałowym
wysiłkiem. W celu opisu stylu radzenia sobie w sposób umożliwiający porównania między ludzmi i
przewidywanie ich zachowania potrzebne są szersze kategorie, stanowiące kryteria klasyfikacyjne.
Najwcześniejsze podejście do klasyfikacji stylów radzenia sobie wykorzystuje jako podstawowy
teoretyczne wywodzący się z psychoanalizy konstrukt represji sensytyzacji. Style radzenia sobie
rozróżnia się tutaj ze względu na postawę wobec sygnałów dotyczących stresora i własnych rekcji.
Przykładem nawiązującym do tego kryterium jest opracowana przez Miller (1987) koncepcja dwóch
poznawczo-informacyjnych stylów radzenia sobie, który zainspirowała wiele badań empirycznych.
Pierwszy z nich polega na koncentrowaniu uwagi na stresorze lub własnej reakcji, czyli na
poszukiwaniu, gromadzeniu, przetwarzaniu i wykorzystywaniu informacji dotyczących wydarzenia
stresowego. Osoba taka dąży do konfrontacji z sytuacją stresowa. Drugi może być opisany jako
odwracanie uwagi od stresora i własnych reakcji, polega on na pomijaniu, odrzucaniu, wypieraniu i
aktywnym unikaniu informacji o wydarzeniu stresowym. W kilku badaniach mierzono związek
pomiędzy wskaznikami obu stylów, konsekwentnie otrzymując współczynniki korelacji bliskie zeru,
co dowodzi niezależności dyspozycji do unikania i do poszukiwania informacji. Krohne 1989, Miller
1990. Wskazywało by na to, że mamy doczynienia nie z dwoma przeciwstawnymi stylami, a z
dwiema nie zależnymi dymensjami. W oparciu o niezależne rozróżnij cztery, a nie dwa style który
można opisać następująco:
- styl charakteryzujący się wysokimi wartościami obu dymensji, osoby takie posiadają w swoim
repertuarze zaradczym dużą liczbę różnorodnych strategii, zarówno ukierunkowane na poszukiwane
i wykorzystywanie informacji o wydarzeniu stresowym, jak i ograniczających dopływ takich
informacji,
- styl z wysoką wartością dymensji konfrontacyjnej i niska wartością dymensji unikania, osoby
takie charakteryzuje nie równowaga zasobów zaradczych, są one dobrze przygotowane do
poszukiwania i wykorzystywania informacji, ale słabo wyposażone w strategie unikania informacji
- styl przeciwstawny, charakteryzujący się niska wartością dymensji konfrontacyjnej i wysoka
wartością dymensji unikowej , osoby takie charakteryzuje deficyt w strategii umożliwiających
uzyskiwanie i wykorzystywanie informacji, natomiast są one dobrze wyposażone w strategie
chroniące przed sygnałami stresowymi
- styl charakteryzujący się niskimi wartościami obu dymensji, repertuar zaradczy tych osób jest
ogólnie ubogi, są one słabo wyposażone w oba rodzaje strategii
Badania dowiodły znaczenia dostosowania zachowania wobec stresu do indywidualnego stylu
radzenia sobie, co niekiedy jest ważniejszym warunkiem skuteczności radzenia sobie, niż
dostosowanie zachowania do wymaganych sytuacji. Wynikają z tego ważne wnioski dla praktyki
klinicznej, dotyczące potrzeby dostosowania oddziaływań psychologów mających pomoc ludziom w
przezwyciężeniu stresu do indywidualnego stylu radzenia sobie. Zaniedbanie tego i stosowanie
rutynowego postępowania wobec wszystkich może niektórym nawet przynieść szkodę.
Osoby o silnym typie układu nerwowego, nisko reaktywne o malej wrażliwości emocjonalnej i
zmysłowej, odznaczają się duża odporności na czynniki stresujące i lepiej sobie radzą w sytuacjach
trudnych, niż osoby o słabym układzie nerwowym. Szkodliwe bodzce o przeciętnym natężeniu,
które u osób wrażliwych wywołują przykre wewnętrzne pobudzenie przez jednostki nisko reaktywne
nie są odbierane i tym samym nie dezorganizują jej działania. Osoby takie wręcz poszukują
stresorow, które spowodują u nich wzrost pobudzenia warunkującego efektowne działania. Ludzie
odznaczający się silnym temperamentem, w sytuacjach trudnych bezwiednie stosują aktywne
strategie zaradcze, nastawione na zadanie i rozwiązanie problemu.
Innym ważnym czynnikiem wyznaczającym radzenie sobie ze stresem jest osobowość, w tym
określone jej cechy. Można przypuszczać że cechy osobowości związane z aktywnością
ekstrawersyjny, sprzyjają dążeniu do rozwiązania problemu i zmiany nie korzystnej sytuacji.
Natomiast odwrotnie dzieje się w przypadku takich cech jak: nieśmiałość , lękliwość, zahamowanie
i neurotyzm, które wyznaczają sposoby radzenia sobie zorientowane na emocje.
Kolejna grupę czynników osobowościowych ułatwiających reaktywne radzenie sobie z problemami
życiowymi stanowią : wysoki poziom umiejętności interpersonalnych i asertywność. Wynikają z nich
otwartość w kontakcie z innymi i autentyczność, podbudowana poczuciem własnych wartości i
praw, sprzyja rozwiązywaniu problemów w sytuacjach trudnych społecznie.
Stres jest to zespól specyficznych i nie specyficznych (ogólnych) reakcji organizmu na zdarzenia
bodzcowe, które zakłócają jego równowagę i wystawiają na poważna próbę lub przekraczają jego
zdolność radzenia sobie do tych zdarzeń bodzcowych należy wiele rożnych warunków zewnętrznych
i wewnętrznych, które zbiorczo nazywane są stresorami.
Stresor jest zdarzeniem bodzcowym, które wymaga od organizmu jakiegoś rodzaju reakcji
przystosowawczej. Reakcja organizmu na stresory zewnętrzne nosi nazwę napięcia.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
KIJAK M Stres 15 najskuteczniejszych sposobów na radzenie sobie ze stresemradzenie sobie ze stresemRadzenie sobie ze stresem7 Taktyki zdawania egzaminu i radzenia sobie ze stresemKształtowanie umiejętności rozwiązywania problemów i radzenia sobie ze stresemradzenie sobie ze stresem u matek dzieci chorych onkologicznieDoskonalenie umiejętności radzenia sobie ze stresem(2)RADZENIE SOBIE ZE STRESEM materiały szkoleniowe II edycjaPoradź sobie ze stresemPsychologia konfliktów Praktyka radzenia sobie ze sporami fragmentJak radzic sobie ze stresemProfesjonalna obsluga klienta i radzenie sobie z trudnym klientem w urzedzie pokurzwięcej podobnych podstron