Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment
pełnej wersji całej publikacji.
Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.
Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym można
nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione są
jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania siÄ™ jej
od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.
Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie
internetowym e-booksweb.pl - Audiobooki, ksiÄ…zki audio,
e-booki .
WADY ORZECZEÅ„ SÄ…DOWYCH
W POSTęPOWANIU
CYWILNYM
1
Orzecznictwo sądów wspólnotowych
w sprawach konkurencji w latach 1964 2004
pod redakcjÄ… Agaty Jurkowskiej i Tadeusza Skocznego
Koszty sÄ…dowe w sprawach cywilnych.
Ustawa i orzekanie. Komentarz praktyczny
Antoni Górski, Lech Walentynowicz
Elementy metodyki pracy sędziego w sprawach karnych
Piotr Hofmański, Stanisław Zabłocki
Pisma sÄ…dowe w sprawach cywilnych
Bogdan Bladowski
Zażalenie w postępowaniu cywilnym
Bogdan Bladowski
Metodyka pracy sędziego cywilisty
Bogdan Bladowski
Stosowanie prawa Unii Europejskiej przez sÄ…dy
pod redakcją Andrzeja Wróbla
Dowody w sÄ…dowym procesie karnym
Andrzej Gaberle
Wyroki sądów pierwszej instancji, sądów apelacyjnych
oraz Sądu Najwyższego w sprawach cywilnych,
handlowych i gospodarczych
Kazimierz Piasecki
Poddanie siÄ™ egzekucji aktem notarialnym
Marcin Walasik
Obowiązki informacyjne w umowach z udziałem konsumentów
na tle prawa unii europejskiej
Przemysław Mikłaszewicz
2
WADY ORZECZEÅ„ SÄ…DOWYCH
W POSTęPOWANIU
CYWILNYM
Edyta Gapska
Warszawa 2009
3
Stan prawny na 31 sierpnia 2008 r.
Wydawca:
Marcin Skrabka
Redaktor prowadzÄ…cy:
Ewa Fonkowicz
Redakcja:
JustLuk
Korekta:
Justyna Mroczkowska
Skład, łamanie:
JustLuk, Justyna Szumieł, Aukasz Drzewiecki
© Copyright by Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., 2009
ISBN: 978-83-7601-304-6
Wydane przez:
Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o.
Redakcja Książek
01-231 Warszawa, ul. PÅ‚ocka 5a
tel. (022) 535 80 00
31-156 Kraków, ul. Zacisze 7
tel. (012) 630 46 00
e-mail: ksiazki@wolterskluwer.pl
www.wolterskluwer.pl
Księgarnia internetowa www.profinfo.pl
4
SpiS treści
Wykaz skrótów ............................................................................................................................. 9
Wprowadzenie............................................................................................................................ 13
Rozdział 1
Orzeczenia w sądowym postępowaniu cywilnym.............................................................. 15
1.1. Znaczenie orzeczeń w sądowym postępowaniu cywilnym ........................................ 15
1.1.1. Orzeczenie jako element realizacji prawa do sÄ…du ............................................. 15
1.1.2. Orzeczenie w kontekście czynności procesowych sądu ................................... 21
1.2. Ogólna charakterystyka orzeczeń sądowych................................................................. 24
1.2.1. yródła etymologiczne pojęcia orzeczenie ........................................................ 24
1.2.2. Znaczenie i miejsce orzeczeń w cywilnym postępowaniu sądowym.............. 26
1.2.3. Orzeczenie sądu cywilnego w kontekście pojęcia czynności
konwencjonalnych.................................................................................................... 32
1.2.4. Rodzaje orzeczeń sądowych .................................................................................. 34
1.2.4.1. Postacie orzeczeń .......................................................................................... 34
1.2.4.1.1. Uwagi ogólne o rodzajach orzeczeń ......................................... 34
1.2.4.1.2. Klasyfikacja orzeczeń .................................................................. 40
1.2.4.2. Orzeczenia a zarzÄ…dzenia ........................................................................... 43
1.3. Orzeczenia wadliwe w cywilnym postępowaniu sądowym ....................................... 48
1.3.1. Wadliwość orzeczeń w aspekcie historycznym ................................................... 48
1.3.2. Pojęcie i znaczenie wadliwych czynności orzeczniczych sądu
w postępowaniu cywilnym ..................................................................................... 49
1.3.3. Prawidłowość orzeczenia a jego wadliwość ......................................................... 52
1.3.4. Klasyfikacja wadliwych czynności orzeczniczych sądu ..................................... 54
Rozdział 2
Uchybienia procesowe związane z tokiem postępowania
i ich wpływ na wadliwość orzeczeń....................................................................................... 58
2.1. Naruszenie prawa procesowego przez podmioty postępowania .............................. 58
2.1.1. Uwagi ogólne ............................................................................................................. 58
2.1.2. Przyczyny naruszenia prawa procesowego przez podmioty
uczestniczące w postępowaniu .............................................................................. 61
2.1.3. Wadliwe czynności procesowe .............................................................................. 65
5
2.1.3.1. Rodzaje uchybień skutkujących wadliwością czynności
procesowych ................................................................................................. 65
2.1.3.2. Sankcje wadliwych czynności procesowych
w sądowym postępowaniu cywilnym ...................................................... 68
2.1.3.2.1. Systematyka kodeksowa ............................................................. 68
2.1.3.2.2. Bezpośrednie następstwa wadliwości czynności
procesowych ................................................................................. 70
2.1.3.3. Znaczenie przyczyny i rodzaju naruszenia przepisów
postępowania dla kwalifikacji czynności procesowej jako wadliwej .. 72
2.1.3.4. Oddziaływanie uchybień procesowych stron
na sÄ…dowy proces decyzyjny...................................................................... 73
2.2. Naruszenie prawa procesowego przez sÄ…d .................................................................... 75
2.2.1. Uchybienia procesowe skutkujące nieważnością postępowania
jako przyczyny wad orzeczeń sądowych ............................................................ 75
2.2.2. Wadliwe przygotowanie sprawy ............................................................................ 86
2.2.2.1. Błędne określenie granic orzekania .......................................................... 86
2.2.2.1.1. Wadliwe oznaczenie stron .......................................................... 86
2.2.2.1.2. Wadliwe oznaczenie przedmiotu sprawy ................................ 92
2.2.2.2. Błędna kwalifikacja sprawy ....................................................................... 93
2.2.2.3. Nienależyte obsadzenie sądu nieskutkujące
nieważnością postępowania ....................................................................... 97
2.2.3. Inne przypadki niezastosowania, niewłaściwego zastosowania
lub błędnej wykładni przepisów prawa procesowego ....................................... 99
Rozdział 3
Przyczyny i postacie uchybień procesowych popełnionych
przy wydawaniu orzeczeń ..................................................................................................... 102
3.1. Naruszenie procesowych reguł orzekania ................................................................... 102
3.1.1. Niedopuszczalność orzekania............................................................................... 102
3.1.2. Uchybienia zwiÄ…zane z naruszeniem zasad orzekania .................................... 105
3.1.2.1. Nienależyte określenie przedmiotu orzekania..................................... 105
3.1.2.1.1. Niezgodność między przedmiotem postępowania
a przedmiotem orzeczenia........................................................ 105
3.1.2.1.2. Niezgodność między przedmiotem orzeczenia a za-
kresem rozstrzygnięcia .............................................................. 107
3.1.2.2. Naruszenie zasad dotyczÄ…cych czasu orzekania................................... 110
3.1.2.3. Uchybienia w zakresie kształtowania podstaw orzeczenia ................ 112
3.1.2.3.1. Błędy dotyczące podstawy faktycznej orzeczenia ............... 112
3.1.2.3.2. Błędy dotyczące podstawy prawnej orzeczenia .................. 114
3.1.2.3.3. Błędy dotyczące podstawy kompetencyjnej orzeczenia ..... 116
3.1.2.3.3.1. Brak ogólnej kompetencji do orzekania.............. 116
3.1.2.3.3.2. Nienależyte obsadzenie sądu ............................... 117
3.1.2.3.3.3. Orzeczenie wydane nie przez sÄ…d .................... 118
3.2. Uchybienia w zakresie czynności procesowych sądu
w fazie tworzenia orzeczenia .......................................................................................... 119
6
3.2.1. Naruszenie reguł wyznaczających sposób wydawania orzeczeń ................. 119
3.2.1.1. Uchybienia w zakresie obowiÄ…zku spisania sentencji ......................... 119
3.2.1.1.1. Wadliwe spisanie ........................................................................ 119
3.2.1.1.1.1. Naruszenie wymogów regulujących
sposób uzewnętrzniania decyzji sądu ................. 119
3.2.1.1.1.2. Spisanie sentencji niewyrażającej
stosunku sÄ…du do rozpoznanej sprawy ............. 121
3.2.1.1.2. Brak zewnętrznego substratu decyzji sądu ........................... 124
3.2.1.2. Naruszenie zasad dotyczących podpisywania orzeczeń..................... 127
3.2.1.2.1. Nienależyte podpisanie............................................................. 127
3.2.1.2.2. Brak podpisów ............................................................................ 130
3.2.1.3. Wadliwe ogłoszenie ................................................................................... 130
3.2.1.4. Brak tożsamości między sentencją spisaną a ogłoszoną..................... 133
3.2.2. Wadliwa postać lub forma orzeczenia ................................................................. 134
3.2.3. Uchybienia w zakresie obowiÄ…zku sporzÄ…dzenia uzasadnienia ..................... 136
Rozdział 4
Skutki wadliwych czynności orzeczniczych ...................................................................... 137
4.1. Uwagi wprowadzajÄ…ce ..................................................................................................... 137
4.1.1. Następstwa wad czynności orzeczniczych sądu w kontekście
teorii wadliwości ..................................................................................................... 137
4.1.2. Skutki wadliwości czynności prawnych w ujęciu
szczegółowych dziedzin prawa ........................................................................... 140
4.1.2.1. Sankcje wadliwych czynności prawa cywilnego .................................. 140
4.1.2.2. Uwagi na tle wadliwych decyzji administracyjnych............................ 142
4.1.2.3. Konsekwencje wydania przez sÄ…d karny orzeczenia
z naruszeniem przepisów prawa ............................................................ 142
4.1.2.4. Rozważania na temat przydatności terminologicznej
pojęć wypracowanych w innych dziedzinach prawa.......................... 145
4.2. Konsekwencje uchybień procesowych w zakresie orzekania ................................... 147
4.2.1. Uwagi wstępne ........................................................................................................ 147
4.2.2. Prawne nieistnienie aktu decyzyjnego jako orzeczenia sÄ…dowego ................ 150
4.2.2.1. yródła i przegląd koncepcji prawnego nieistnienia orzeczenia ......... 150
4.2.2.2. Uchybienia procesowe skutkujÄ…ce prawnym
nieistnieniem orzeczenia........................................................................... 161
4.2.2.2.1. Zakres pojęcia orzeczeń prawnie nieistniejących ................. 161
4.2.2.2.2. Niespisanie sentencji orzeczenia ............................................. 162
4.2.2.2.3. Brak podpisów pod sentencją .................................................. 166
4.2.2.2.4. Brak ogłoszenia sentencji orzeczenia ...................................... 170
4.2.3. Wadliwość orzeczenia ............................................................................................ 170
4.2.4. Konsekwencje uchybień sądu zaistniałych przy tworzeniu
orzeczenia dla stron (uczestników) postępowania ........................................... 175
Rozdział 5
Usuwanie następstw wad orzeczeń sądowych ................................................................. 178
5.1. Środki prawne służące usunięciu następstw orzeczeń nieistniejących ................... 178
7
5.1.1. Procesowe sposoby niweczenia pozorów stwarzanych
przez orzeczenia nieistniejÄ…ce............................................................................... 178
5.1.2. Pozakodeksowe sposoby konwalidacji następstw orzeczeń nieistniejących .... 183
5.2. Instytucje prawne służące wzruszaniu orzeczeń wadliwych .................................. 187
5.2.1. Sposoby eliminowania wad orzeczeń według kodeksu
postępowania cywilnego ....................................................................................... 187
5.2.1.1. Zaskarżalność .............................................................................................. 187
5.2.1.2. Odwołalność ............................................................................................... 192
5.2.1.3. Rektyfikacja ................................................................................................. 194
5.2.1.4. Wniosek restytucyjny ................................................................................ 197
5.2.2. Pozakodeksowe instrumenty prawne zmierzające do usunięcia
skutków wadliwych orzeczeń............................................................................... 199
5.2.2.1. Wymóg prejudykatu jako przesłanka
odpowiedzialności Skarbu Państwa za niezgodność
orzeczenia z prawem ................................................................................. 199
5.2.2.2. Pozostałe sposoby usuwania skutków wadliwych orzeczeń .............. 206
5.3. Stosowanie instytucji międzynarodowego postępowania cywilnego
w stosunku do orzeczeń prawnie nieistniejących oraz orzeczeń wadliwych ........ 207
5.3.1. Skuteczność i wykonalność prawnie nieistniejących
lub wadliwych orzeczeń zagranicznych ............................................................. 207
5.3.1.1. Otoczenie normatywne............................................................................. 207
5.3.1.2. Zagraniczne orzeczenie sÄ…du jako przedmiot
postępowania delibacyjnego .................................................................... 209
5.3.1.3. Uznanie lub stwierdzenie wykonalności orzeczenia
prawnie nieistniejÄ…cego............................................................................. 210
5.3.1.4. Uznanie lub stwierdzenie wykonalności orzeczenia wadliwego....... 212
5.3.2. Orzeczenie wadliwe jako przedmiot zaświadczenia
europejskiego tytułu egzekucyjnego ................................................................... 213
5.3.3. Uwagi podsumowujÄ…ce ......................................................................................... 215
Zakończenie .............................................................................................................................. 217
Wykaz zródeł i literatury ........................................................................................................ 221
Indeks rzeczowy....................................................................................................................... 241
8
WYKAZ SKRÓTÓW
1. Akty prawne
d.k.p.c. Kodeks postępowania cywilnego powstały z połączenia rozpo-
rządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 29 listopada 1930 r.
(Dz. U. Nr 83, poz. 651) i z dnia 27 pazdziernika 1932 r. (Dz. U.
Nr 93, poz. 803), ogłoszony jako tekst jednolity w obwieszczeniu
Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 1950 r. (Dz. U. Nr 43,
poz. 394 z pózn. zm.); uchylony przez art. III ustawy z dnia 17 li-
stopada 1964 r. Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania
cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 297 z pózn. zm.)
d.k.p.k. ustawa z dnia 19 kwietnia 1969 r. Kodeks postępowania kar-
nego (Dz. U. Nr 13, poz. 96 z pózn. zm.)
instr. sąd. zarządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 grudnia 2003 r.
w sprawie organizacji i zakresu działania sekretariatów sądo-
wych oraz innych działów administracji sądowej (Dz. Urz. MS
Nr 5, poz. 22 z pózn. zm.)
k.p. ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.
Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z pózn. zm.)
k.p.c. ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywil-
nego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 z pózn. zm.)
k.p.k. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego
(Dz. U. Nr 89, poz. 555 z pózn. zm.)
k.r.o. ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy
(Dz. U. Nr 9, poz. 59 z pózn. zm.)
k.s.h. ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych
(Dz. U. Nr 94, poz. 1037 z pózn. zm.)
n.C.p.c. Nouveau Code de Procedure Civile décret n 2003 542 du juin
2003; Journal Officiel du 25 juin 2003 en viguer le 15 septembre
2003
p.u.s.p. ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszech-
nych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 z pózn. zm.)
reg. sąd. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2007 r.
Regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz. U. Nr 38,
poz. 249)
9
rozporzÄ…dzenie ETE rozporzÄ…dzenie nr 805/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady UE
z dnia 21 kwietnia 2004 r., w sprawie utworzenia Europejskiego
Tytułu Egzekucyjnego dla roszczeń bezspornych (Dz. Urz. UE
L 143 z dnia 30 kwietnia 2004 r.)
u.k.s.c. ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sÄ…dowych w sprawach
cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398 z pózn. zm.)
u.s.r.s.z. ustawa z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa
strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez
nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843)
ustawa o SN ustawa z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U.
Nr 240, poz. 2052 z pózn. zm.)
u.z.u.f.a. ustawa z dnia 21 stycznia 2000 r. o zmianie niektórych ustaw
zwiÄ…zanych z funkcjonowaniem administracji publicznej (Dz. U.
Nr 12, poz. 136 z pózn. zm.)
2. Organy orzekajÄ…ce
ETPC Europejski Trybunał Praw Człowieka
ETS Europejski Trybunał Sprawiedliwości
SA SÄ…d Apelacyjny
SN Sąd Najwyższy
TK Trybunał Konstytucyjny
3. czasopisma, orzecznictwo, publikatory
Annales UMCS Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska
Apel.-Gda. Apelacja. Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Gdańsku
AUW Acta Universitatis Wratislaviensis
Biul. SN Biuletyn Sądu Najwyższego
Czasop. Pr.-Hist. Czasopismo Prawno-Historyczne
DPP Demokratyczny PrzeglÄ…d Prawniczy
Dz. U. Dziennik Ustaw
Dz. Urz. UE Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej
EPS Europejski PrzeglÄ…d SÄ…dowy
GP GÅ‚os Prawa
GS GÅ‚os SÄ…downictwa
KPP Kwartalnik Prawa Prywatnego
KSP Krakowskie Studia Prawnicze
M. Praw. Monitor Prawniczy
NP Nowe Prawo
OG Orzecznictwo Gospodarcze
OSA Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych
OSN Orzecznictwo Sądu Najwyższego (do 1962 r.)
10
OSNAPiUS Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych
OSNC Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna (od 1995 r.)
OSNCP Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilnej, Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych (od 1963 r. do 1994 r.)
OSSG Orzecznictwo Sądów w Sprawach Gospodarczych
OSP Orzecznictwo Sądów Polskich
OSN-SD Orzecznictwo Sądu Najwyższego Sądu Dyscyplinarnego
OSPiKA Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych
PiP Państwo i Prawo
PiŻ Prawo i Życie
PPC Polski Proces Cywilny
PPiA PrzeglÄ…d Prawa i Administracji
PPH PrzeglÄ…d Prawa Handlowego
Prok. i Pr. Prokuratura i Prawo
Pr. Spółek. Prawo Spółek
PS PrzeglÄ…d SÄ…dowy
PUG PrzeglÄ…d Ustawodawstwa Gospodarczego
RPEiS Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny
St. Cyw. Studia Cywilistyczne
St. Praw. Studia Prawnicze
St. Pr.-Ek. Studia Prawno-Ekonomiczne
Zb. Urz. Zbiór Urzędowy
ZN IBPS Zeszyty Naukowe Instytutu Badania Prawa SÄ…dowego
ZNUJ Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego
ZNUÅš Zeszyty Naukowe Uniwersytetu ÅšlÄ…skiego
11
12
WPROWADZENIE
Fundamentalnym założeniem leżącym u podstaw respektowania zasady prawa do
sądu, której pełna realizacja stanowi priorytetową przesłankę ochrony wolności i praw
osobistych, jest przysługujące jednostce uprawnienie do rozpoznania i rozstrzygnięcia
wszelkich spraw jej dotyczących przez sąd, dający gwarancję sprawiedliwego postępowa-
nia, w tym także podejmowania obiektywnych, słusznych i zgodnych z prawem decyzji1.
Urzeczywistnienie zasady dostępu do sądu wymaga, aby wszelkie działania organów
sądowych podejmowane były w granicach wyznaczonych przez formy postępowania,
albowiem to one w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości stanowią gwarancję, że interes
jednostki będzie chroniony 2. To właśnie formy procesowe, w które wpisana jest każda
działalność organów sądowych, umożliwiają uzewnętrznienie przejawów woli, wiedzy
i władzy, bez których akt jurysdykcyjny zaistnieć nie może. Tryb podejmowania decyzji
sądowej z pozoru będący zagadnieniem drugorzędnym wyznacza w istocie konieczne
formalne granice prawa do sądu i zapewnia jednolitość gwarancji jego realizacji.
W kontekście realizacji owej proceduralnej (formalnej) sprawiedliwości, stanowiącej
niezbędny warunek udzielenia jednostkom efektywnej ochrony prawnej, szczególnego
znaczenia nabiera sądowy proces decyzyjny, który jak każda działalność ludzka do-
tknięty może być różnego rodzaju wadliwością. Pomimo podejmowanych wciąż prób
usprawniania procedur stosowania prawa, znajdujących również wyraz w zmianach
przepisów postępowania cywilnego, problem wadliwości orzeczeń sądowych nie zanika,
o czym świadczą choćby liczne wypowiedzi Sądu Najwyższego. Pochodną tych nieda-
jących się uniknąć błędów w sądowym procesie decyzyjnym jest tendencja do wprowa-
dzania instrumentów procesowych o charakterze represyjnym, wzmacniających system
gwarancji efektywnej ochrony prawnej i stanowiących odpowiedz na rosnące wciąż po-
trzeby związane z usuwaniem naruszeń wywołanych wadliwym działaniem organów
sÄ…dowych3.
1
Zob. L. Garlicki, Prawo do sądu (rozważania de lege fundamentalne ferenda), Annales UMCS Sectio G, vol. XXXVII,
Lublin 1990, s. 59.
2
Napoleon Bonaparte, Posiedzenie Conseil d Était 16 frimaire X roku rewolucji (Locré, Ésprit du Code Civil, t. VI, s. 469);
cyt. za W. Siedleckim, Zaskarżalność orzeczeń w sądowym postępowaniu cywilnym (w:) Studia z prawa postępowania cywil-
nego. Księga pamiątkowa ku czci Zbigniewa Resicha, Warszawa 1985, s. 271. Zasadzie tej hołdował już ukształtowany
ostatecznie w okresie dominatu rzymski proces kognicyjny, od którego swój początek bierze pózniejsze, także no-
wożytne, prawo procesowe.
3
W tym miejscu wskazać można choćby na funkcjonujący od chwili wejścia w życie ustawy o skardze na
przewlekłość postępowania środek prawny przeciwko naruszeniu prawa strony do rozpoznania sprawy w postę-
powaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki czy wprowadzoną wyłącznie do postępowania cywilnego (na mocy
noweli grudniowej) skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.
13
Znaczenie uchybień w zakresie czynności procesowych poprzedzających lub towa-
rzyszących sądowym procesom decyzyjnym wynika z faktu, iż oddziałując na wyda-
ne w ich następstwie orzeczenia i powodując bardziej lub mniej rażącą wadliwość, róż-
norodną zarówno co do przyczyn, postaci, jak i konsekwencji prawnych stanowią one
przeszkodÄ™ na drodze do urzeczywistnienia efektywnej ochrony prawnej. Warunkiem
pełnej realizacji zasady dostępu do sądu jest bowiem formalna prawidłowość wszelkich
elementów sądowego procesu decyzyjnego, a jakiekolwiek naruszenia przepisów postę-
powania, zdolne do oddziaływania na jego dalszy bieg, ograniczają lub nawet wyłącza-
ją możliwość osiągnięcia celu postępowania, tj. uzyskania sprawiedliwego, słusznego
i zgodnego z prawem rozstrzygnięcia.
W teorii i dogmatyce prawa postępowania cywilnego brak jest spójnej i logicznie po-
prawnej koncepcji porzÄ…dkujÄ…cej najbardziej zasadnicze kwestie zwiÄ…zane m.in. z klasyfi-
kacją przyczyn i postaci uchybień zaistniałych w procesie orzekania, a nadto ich skutków
oraz procesowego znaczenia. W konsekwencji w nauce prawa postępowania cywilnego
powstała luka obejmująca jedno z najistotniejszych zagadnień procesowych, tj. wadliwość
czynności orzeczniczych sądu, co w powiązaniu z deficytem terminologicznym znacz-
nie ograniczało możliwość sprecyzowania pojęcia wadliwości orzeczeń. W zamian po-
siłkowano się natomiast terminami i konstrukcjami jurydycznymi zaczerpniętymi z in-
nych dziedzin prawa, z jednej strony przypisując orzeczeniom na gruncie postępowania
cywilnego atrybuty, których przepisami tego prawa uzasadnić się nie da, z drugiej zaś
wprowadzając zamęt w klasyfikacji skutków wadliwości czynności procesowych sądu
w zakresie orzekania oraz sposobów usuwania następstw uchybień procesowych zaist-
niałych w toku podejmowania decyzji sądowych. W odniesieniu do tej problematyki po-
mijano natomiast istotę czynności decyzyjnych wyrażającą się w złożoności i dynamizmie
sądowego stosowania prawa, którego finalnym efektem jest dopiero orzeczenie.
Te metodologiczne i terminologiczne powikłania implikują konieczność przeprowa-
dzenia pogłębionej analizy wadliwości orzeczeń sądowych w kontekście ich istoty oraz
roli w urzeczywistnianiu zasady prawa do sądu, a także przy uwzględnieniu nadrzędnej
konstrukcji domniemania ważności wszelkich aktów decyzyjnych sądu.
W opracowaniu uwzględniono stan prawa i literatury na dzień 31 sierpnia 2008 r.
14
Rozdział 1
Orzeczenia w SądOwym pOStępOwaniu cywilnym
1.1. znaczenie orzeczeń w sądowym postępowaniu cywilnym
1.1.1. Orzeczenie jako element realizacji prawa do sÄ…du
Postępowanie cywilne na każdym etapie, a zwłaszcza w fazie rozpo-
znawczej, stanowi kompleks sprzężonych działań prawnych organu sądowe-
go i uczestniczących w tym postępowaniu podmiotów. Działania te zmierzają
do wywołania określonego skutku przyjmującego postać rozstrzygnięcia spra-
wy cywilnej. Pomiędzy czynnościami zachodzi ścisły związek, który wyraża
się w dążeniu do osiągnięcia konkretnego celu postępowania, a orzeczenie
sądowe jest dla nich w każdym przypadku czynnością następczą, determi-
nującą powstanie określonych skutków prawnych. Cechą charakterystyczną
tych aktów organów sądowych, nadrzędnych w stosunku do wszystkich in-
nych działań podejmowanych w toku postępowania, jest więc nie tylko ich
ogólnie rozumiana ostateczność, polegająca na stanowczym rozstrzygnięciu
sprawy bądz jej części, ale także prawna skuteczność, która jest wypadkową
decyzji sądu scalającej wszystkie wzajemnie na siebie oddziałujące czynności
zarówno organu orzekającego, jak i działań stron (uczestników postępowa-
nia) mających znaczenie dla toczącego się postępowania.
Istota orzeczenia sądowego, zwanego dawniej wyrzeczeniem 4, scala- znaczenie orzeczeń
jącego wszystkie podjęte czynności procesowe i będącego ich następstwem, sądowych
wyraża się przede wszystkim w realizacji celu postępowania. Jest nim uzy-
skanie prawomocnego, a przez to wiążącego rozstrzygnięcia co do meritum
sprawy5. W tym samym akcie decyzyjnym organu orzekajÄ…cego co do istoty
przedstawionego mu zagadnienia, wydanym zgodnie z obowiÄ…zujÄ…cymi prze-
pisami, urzeczywistnia się realizacja prawa do sądu, albowiem właśnie po-
przez to orzeczenie podmiot domagający się udzielenia jego żądaniu ochrony
prawnej i zaopatrzenia go w atrybut przymusowego wykonania uzyskuje
4
W. Mańkowski, Projekt działu polskiej procedury cywilnej o wyrzeczeniach sądowych (w:) Polska
Procedura Cywilna. Projekty referentów z uzasadnieniem. Komisja Kodyfikacyjna Rzeczpospolitej Polskiej, t. I,
Warszawa 1928, s. 317.
5
Podobnie K. Piasecki, Wyroki sądów pierwszej instancji, sądów apelacyjnych, Sądu Najwyższego
w sprawach cywilnych, handlowych i gospodarczych, Warszawa 2007, s. 22.
15
stanowcze potwierdzenie jego uprawnienia6. Droga do osiągnięcia tego osta-
tecznego rezultatu prowadzi jednak często poprzez orzeczenia rozstrzygają-
ce o losach samego postępowania (np. postanowienie o przekazaniu sprawy
według właściwości innemu sądowi) bądz też zamykające pewne incyden-
talne kwestie pojawiajÄ…ce siÄ™ w czasie jego trwania (np. postanowienie o wy-
łączeniu sędziego). Realizacja celu wyrażającego się w uzyskaniu merytorycz-
nego rozstrzygnięcia nie zawsze jest przy tym możliwa; w takich sytuacjach
postępowanie kończy formalnie orzeczenie o niedopuszczalności lub zbęd-
ności rozpoznania sprawy co do meritum, rozstrzygające jedynie o prawie do
powództwa w znaczeniu procesowym (np. postanowienie o umorzeniu po-
stępowania art. 355 k.p.c.)7. We wszystkich tych przypadkach niezbędne
jest urzeczywistnienie wszelkich uprawnień procesowych, w tym do rozpo-
znania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez niezawisły i bezstronny sąd,
do którego należy wydanie orzeczenia odpowiadającego konkretnym oko-
licznościom sprawy oraz przepisom prawa. Jednym z elementów koniecznych
do spełnienia powyższych warunków jest zagwarantowanie prawidłowości
wydanego rozstrzygnięcia, a tym samym jego słuszności, sprawiedliwości,
a wreszcie poprawności formalnej.
prawo do sądu Znaczenie orzeczenia sądowego wynika w pierwszym rzędzie z jego
miejsca w kształtowaniu prawa do sądu. Prawo to, zakotwiczone nie tylko
w Konstytucji RP8, a zwłaszcza w jej art. 45, ale także w art. 6 Konwencji
o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 1950 r.9 oraz w orzecz-
nictwie Trybunału Konstytucyjnego10 i Europejskiego Trybunału Praw Czło-
wieka11, znajduje swoje uwieńczenie w prawie do wyroku sądowego, tj. uzy-
skania wiążącego rozstrzygnięcia sprawy przez sąd12. Funkcja i istota
wymiaru sprawiedliwości wyraża się bowiem obok cech konstytuujących
prawo do sądu, takich jak sprawiedliwość (rzetelność13), bezstronność, nieza-
wisłość, niezależność czy jawność w wiążącym i prawnie skutecznym roz-
strzygnięciu sprawy w drodze władczego aktu, jakim jest orzeczenie sądu14.
W konsekwencji wartość zagwarantowanego konstytucyjnie prawa do sądu
6
P. Pogonowski, Realizacja prawa do sądu w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2005, s. 105.
7
A. Góra-Błaszczykowska, Postanowienia sądu pierwszej instancji w procesie cywilnym, Warsza-
wa 2002, s. 2.
8
Ustawa z dnia 2 kwietnia 1997 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 78,
poz. 483 z pózn. zm.).
9
Do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności Polska przystąpiła w 1992 r.
(Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284); W. Góralczyk, Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2001, s. 278.
10
Por. np. orzeczenie TK z dnia 7 stycznia 1992 r., K 8/91, OTK 1992, nr 1, poz. 5, s. 76 i n.
11
Por. orzecznictwo powołane w pracy M.A. Nowickiego, Europejski Trybunał Praw Człowieka.
Orzecznictwo, Prawo do rzetelnego procesu sądowego, t. I, Kraków 2001.
12
Zob. uzasadnienie wyroku TK z dnia 10 czerwca 2003 r., SK 37/02, OTK-A 2003, nr 6,
poz. 53.
13
M.A. Nowicki, Europejski Trybunał..., s. 21 i n.
14
Oczywistość tej konkluzji potwierdza ETPC m.in. w orzeczeniu z dnia 18 marca 1997 r.
w sprawie Hornsby przeciwko Grecji (RJD 1997-II), w którym rozstrzygnął o dalej idącej konsekwen-
cji prawa do sądu w postaci zabezpieczenia wykonania orzeczeń. W drugiej tezie stwierdził on, że
powstrzymywanie siÄ™ od podporzÄ…dkowania siÄ™ prawomocnemu orzeczeniu sÄ…du pozbawia posta-
nowienia art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności jakiegokol-
wiek rzeczywistego znaczenia.
16
wyraża się w przysługującym każdemu podmiotowi uprawnieniu do zobo-
wiązania właściwych organów państwowych (sądów), w drodze odpowied-
nio uzewnętrznionej woli tych podmiotów, do podjęcia przewidzianych
w ustawie działań, potrzebnych do rozpoznania sprawy i wydania orzecze-
nia15. Istotą postępowania sądowego jest więc rozpatrzenie sprawy znajdu-
jące wyraz w orzeczeniu sądu. Jako organ władzy sądowniczej jest on zobli-
gowany do wymierzenia sprawiedliwości jednostce, która jej poszukuje16.
Podkreślić należy przy tym, że każde postępowanie sądowe sprowadza się
w istocie do rozpatrzenia sprawy, a nie jedynie jej rozpatrywania. To ostat-
nie, nawet jeśli będzie sprawiedliwe, jawne i dokonane przez niezależny, bez-
stronny i niezawisły sąd, pozostanie bezproduktywne, jeśli nie będzie pro-
wadziło do wydania decyzji mającej moc oddziaływania w ramach
konkretnych stosunków prawnych.
Uzupełniając powyższe rozważania, należy podkreślić oczywistą kwe-
stię, że choć podmiot domagający się udzielenia ochrony prawnej zmierza
wykorzystując dostępne mu środki proceduralne do uzyskania i efek-
tywnego wykonania decyzji sądowej, to jednak prawomocne zakończenie po-
stępowania nie musi zawsze oznaczać uzyskania przez ów podmiot korzyst-
nego dla siebie rozstrzygnięcia. Taki niekorzystny wynik postępowania może
być następstwem nieuwzględnienia żądania bezzasadnego albo nieudowod-
nionego na skutek obiektywnej niemożności wykazania (actore non probante
reus absolvitur) lub zaniedbań stron procesowych (vigilentibus iura scripta sunt)17.
W żadnej z tych sytuacji nie może być mowy o naruszeniu prawa do sądu,
które zobowiązuje organy sądowe do działania przede wszystkim zgodnego
z prawem, a nie z intencją podmiotu inicjującego postępowanie. Koniecznym
korelatem prawa do sądu jako osobistego prawa jednostki, ale również jako
gwarancji jej praw i wolności jest bowiem określony obowiązek po stronie
organu sądowego do udzielenia prawnie wiążącej wypowiedzi w przedmio-
cie poddanym jego rozstrzygnięciu18. Zakresem tego prawa nie jest natomiast
objęta merytoryczna treść orzeczenia, zdeterminowana przez normy prawa
materialnego. Skoro bowiem z art. 45 Konstytucji nie można wyprowadzać
ogólnego prawa podmiotowego do uzyskania orzeczenia sądowego o treści
zgodnej z zasadami sprawiedliwości19, to tym bardziej nie sposób oczekiwać,
aby orzeczenie to zawsze odpowiadało subiektywnym przekonaniom pod-
miotów zainteresowanych. Funkcją prawa do sądu nie jest zapewnienie po-
wodowi korzystnego wyniku, lecz zagwarantowanie mu prawnie skutecz-
15
H. Mądrzak, Prawo do sądu jako gwarancja ochrony praw człowieka (Studium na tle polskiego prawa
konstytucyjnego, prawa cywilnego materialnego i procesowego) (w:) Podstawowe prawa jednostki i ich sÄ…dowa
ochrona, red. L. Wiśniewski, Warszawa 1997, s. 193.
16
P. Sarnecki (w:) Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. A. Garlicki, t. IV, Warsza-
wa 2005, uwaga 5 do art. 45.
17
H. MÄ…drzak, Prawo do sÄ…du& , s. 190.
18
Por. orzeczenie ETPC z dnia 19 kwietnia 1994 r., 16034/90, w sprawie Van de Hurk prze-
ciwko Holandii, A. 288, Lex, nr 80534, w którym Trybunał uznał, że wydawanie orzeczeń należy do
istoty pojęcia sąd .
19
Zob. uzasadnienie do wyroku TK z dnia 10 czerwca 2003 r., SK 37/02, OTK-A 2003, nr 6,
poz. 53.
17
nej możliwości zwrócenia się do organu sądowego o udzielenie jego żąda-
niu ochrony prawnej i wydanie orzeczenia stosownie do wyników prawid-
łowo przeprowadzonego postępowania20. Tym samym rola decyzji sądowej
sprowadza siÄ™ do udzielenia uprawnionemu podmiotowi wsparcia w postaci
przymusu państwowego w sytuacjach, w których korzystanie z przysługują-
cych mu praw i swobód napotyka trudności21.
skarga Spośród wymienionych w powołanych wyżej aktach prawa międzyna-
na przewlekłość rodowego oraz w Konstytucji RP cech należycie realizowanego prawa do sądu
postępowania na szczególną uwagę zasługuje rozpoznanie sprawy w rozsądnym terminie
lub bez nieuzasadnionej zwłoki . Szczególne instrumenty ochrony przeciw-
ko przewlekłości postępowania wprowadziła ustawa z dnia 17 czerwca 2004 r.
o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowa-
niu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843). Z prze-
pisów art. 1 ust. 1 i art. 2 ust. 2 tej ustawy wynika, że prawo strony do rozpo-
znania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki może być naruszone nie tylko
przez bezczynność, ale także na skutek nieprawidłowych czynności sądu22.
W konsekwencji naruszeniem prawa do sądu będzie każda wadliwa czyn-
ność sądu, w tym także wydanie orzeczenia niezgodnie z przepisami k.p.c.,
powodująca wydłużenie postępowania23.
gwarancje Urzeczywistnienie prawa do sądu uzależnione jest od stworzenia sil-
procesowe nych gwarancji procesowych tego prawa, wyrażających się m.in. w należy-
tym ukształtowaniu takich pojęć jak przedmiot postępowania cywilnego czy
pozostająca z nim w ścisłym związku dopuszczalność drogi sądowej. Obie te
instytucje nie wyczerpujÄ… wprawdzie procesowych gwarancji prawa do sÄ…du,
ale ich właściwe rozumienie stanowi konieczny wyznacznik warunkujący
realizację tej konstytucyjnej zasady. Od nadania należytego znaczenia okre-
śleniu przedmiot postępowania zależeć bowiem będzie w konkretnej spra-
wie ocena przesłanki dopuszczalności drogi sądowej determinującej możli-
wość rozpoznania sprawy przez sąd cywilny24.
20
H. MÄ…drzak, Prawo do sÄ…du& , s. 197.
21
P. Hofmański, Prawo do sądu w sprawach karnych jako gwarancja ochrony praw człowieka (w:) Pod-
stawowe prawa jednostki i ich sądowa ochrona, red. L. Wiśniewski, Warszawa 1997, s. 201.
22
H. Pietrzkowski, Zarys metodyki pracy sędziego w sprawach cywilnych, Warszawa 2006, s. 37.
23
Por. np. postanowienie SN z dnia 29 listopada 2004 r., III SPP 48/04, OSNP 2005, nr 5, poz. 75,
z którego wynika, że uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania niezgodnie z art. 386 ż 2 i 4 k.p.c. może uzasadniać stwierdzenie przewlekłości postę-
powania. W uzasadnieniu Sąd Najwyższy wskazał, iż rozstrzygnięcie o uchyleniu wyroku i prze-
kazaniu sprawy do ponownego rozpoznania następuje w razie stwierdzenia takich wad orzeczenia
w postępowaniu sądu pierwszej instancji, których sąd drugiej instancji nie może sam usunąć, wydając
wyrok reformatoryjny. Oznacza to, że w pierwszej kolejności sąd drugiej instancji powinien dokonać
zmiany orzeczenia sądu pierwszej instancji (orzec reformatoryjnie), a dopiero w dalszej kolejności
w razie wystąpienia przesłanek powołanych w art. 386 ż 2 lub ż 4 k.p.c. uchylić wyrok i przekazać
sprawÄ™ sÄ…dowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania (orzec kasatoryjnie). Prowadzenie
przez sąd drugiej instancji uzupełniającego postępowania dowodowego i orzekanie reformatoryjne
powinny stanowić regułę, albowiem przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania znacznie prze-
dłuża czas postępowania dowodowego .
24
Zob. H. Pietrzkowski, Prawo do sÄ…du (Wybrane zagadnienia), PS 1999, nr 11 12, s. 12. Przeprowa-
dzenie w tym miejscu dogłębnej analizy obu tych pojęć wykraczałoby poza tematykę niniejszej pracy.
Zważyć należy jedynie, że przedmiot postępowania znajduje się w odrębnej płaszczyznie rozważań
niż prawo do skargi (kwalifikowane również jako prawo do powództwa), będące jedynie środkiem,
18
Rozstrzygnięcie sądowe musi dodatkowo spełniać pewne ściśle okre- wymogi formalne
ślone wymogi formalne, takie jak: zgodność z regułami proceduralnymi, sta-
nowczość czy publiczne ogłoszenie25. Ten ostatni warunek, któremu w sposób
wyrazny nadano rangÄ™ konstytucyjnÄ… (art. 45 ust. 2 zdanie drugie Konstytu-
cji RP) oznacza konieczność wypowiedzenia przez przewodniczącego składu
sędziowskiego co najmniej sentencji rozstrzygnięcia sądu i wyklucza możli-
wość obwieszczenia wyroku wyłącznie w innej formie, np. przez plakaty czy
też obwieszczenie w środkach masowego przekazu26. Ogromne znaczenie
przypisywane jawnemu ogłaszaniu wyroku wynika z faktu, iż jest ono ko-
niecznym elementem zasady demokratycznego państwa prawnego i stanowi
przejaw funkcji publicznej państwa, w imieniu którego sądy sprawują wy-
miar sprawiedliwości. Publiczne ogłoszenie orzeczenia poprzez odczytanie
jego sentencji jest również rzeczywistym odzwierciedleniem zasady jawno-
ści postępowania i w praktyce jedynym sposobem umożliwiającym osobom
postronnym zapoznanie się z treścią decyzji sądu.
Kolejnym niezwykle istotnym aspektem zwiÄ…zku orzeczenia z prawem uzasadnienie
do sądu jest obowiązek jego należytego uzasadnienia, wskazującego motywy
rozstrzygnięcia i ustosunkowującego się do stanowisk stron. Obowiązek ten
nie wynika wprawdzie expressis verbis z zapisu konstytucyjnego, jednakże jest
on konieczną i oczywistą konsekwencją przyjętego modelu wymiaru spra-
wiedliwości, którego emanacją jest prawo do sprawiedliwego sądu, a więc
także do uzyskania najsłuszniejszego i najbardziej odpowiadającego prawu
rozstrzygnięcia27. Jak wskazał Sąd Najwyższy, jednym ze środków służących
osiągnięciu tego celu jest wyczerpujące i wszechstronne (zarówno z meryto-
rycznego, jak i prawnego punktu widzenia) uzasadnienie orzeczenia, a już
szczególnie wówczas, gdy występują rozbieżne interesy stron, a rozstrzyg-
nięcie musi przełożyć jeden z tych interesów nad drugi. Wówczas szczególnie
istotna rola uzasadnienia leży również w tym, by przekonać stronę, że jej sta-
za pomocą którego podmiot poszukujący ochrony naruszonego prawa podmiotowego realizuje przy-
sÅ‚ugujÄ…ce mu prawo dostÄ™pu do sÄ…du. Prawo to skonstruowaÅ‚ T. Muther (w:) Zur Lehre von der römis-
chen actio, Erlanger 1857, s. 38 45, nadajÄ…c mu dualistyczne znaczenie prywatnoprawnego roszczenia
będącego emanacją prawa podmiotowego oraz publicznoprawnego roszczenia do uzyskania ochro-
ny owego prawa. Por. K. Korzan, Roszczenie procesowe jako przedmiot postępowania cywilnego w kontekście
prawa dostępu do sądu i prawa do powództwa (w:) Księga pamiątkowa ku czci Witolda Brodniewicza. Symbole
Vitoldo Brodniewicz dedicatae, Aódz 1998, s. 179.
25
P. Pogonowski, Realizacja prawa do sÄ…du& , s. 11.
26
P. Sarnecki (w:) Konstytucja& , uwaga 13 do art. 45. Artykuł 45 ust. 2 Konstytucji RP wydaje
się więc być w tej materii surowszy niż art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podsta-
wowych Wolności, który przewiduje jawne postępowanie przed sądem i dopuszcza jak wykazała
praktyka wielu państw członkowskich Rady Europy posługiwanie się innymi niż głośne odczy-
tanie metodami publicznego ogłaszania orzeczeń wszystkich lub niektórych sądów. Por. orzeczenia
ETPC z dnia 8 grudnia 1983 r. w sprawie Pretto i inni przeciwko WÅ‚ochom, 7984/77, Lex, nr 80845,
z tego samego dnia w sprawie Axen przeciwko Niemcom, 8273/78, Lex, nr 80837 oraz z dnia 22 lu-
tego 1984 r. w sprawie Sutter przeciwko Szwajcarii, 9019/80, Lex, nr 80989, w których wskazano, że
w każdej sprawie formę publicznego ogłoszenia orzeczenia przewidzianą w prawie państwa stro-
ny Konwencji należy oceniać, biorąc pod uwagę specjalne funkcje postępowania wchodzącego w grę
oraz przedmiot i cel art. 6 ust. 1.
27
Obowiązek ten jeszcze pełniej realizowany jest we francuskiej procedurze cywilnej, gdzie na
sądzie ciąży zawsze urzędowy obowiązek wskazania w orzeczeniu stanowisk stron oraz przytoczenia
jeszcze przed sformułowaniem rozstrzygnięcia jego motywów. Zob. art. 455 n.C.p.c.
19
nowisko w sprawie zostało poważnie wzięte pod uwagę, a jeśli zapadło inne
rozstrzygnięcie, to przyczyną po temu są istotne powody 28. Znaczenie uza-
sadnienia nie sprowadza się więc jedynie do umożliwienia przeprowadzenia
kontroli instancyjnej orzeczenia i postępowania prowadzącego do jego wy-
dania pod kątem działania i rozumowania sądu niższej instancji29. Uzasad-
nienie winno mieć przede wszystkim moc przekonującą, albowiem od jego
wartości zależy wartość rozstrzygnięcia sądu. Owa moc przekonująca winna
budzić zarówno w subiektywnym przekonaniu adresatów orzeczenia, jak
i w sensie obiektywnym pewność, że decyzja sądu jest bezwzględnie pra-
widłowa i sprawiedliwa oraz że została podjęta po wyczerpującej analizie
wszystkich okoliczności sprawy. Motywy zawarte w uzasadnieniu, będące
odzwierciedleniem i wyjaśnieniem rzeczywistych argumentów towarzyszą-
cych sądowi przy wydaniu decyzji, stanowią więc instrument racjonalizacji
rozstrzygnięcia30. Za ich pomocą sąd wykazuje istnienie cech warunkujących
prawidłowość orzeczenia, tj. jego zasadność (słuszność) i legalność31, a tym
samym legitymizuje się transparencją (& ) i uczytelnieniem swego działania
wobec publiczności 32.
wnioski Niezgodność orzeczenia z którymś z powyższych wymogów może skut-
kować osłabieniem lub nawet wyłączeniem realizacji prawa do sądu. Stąd też
normy prawa procesowego, w celu stworzenia przestrzeni potrzebnej do wy-
pełnienia wszelkich gwarancji wynikających z prawa do sprawiedliwego
sądu, wprowadzają do postępowania cywilnego instytucje nadające przeja-
wom tego prawa określone formy. Model tworzenia decyzji sądowych nie ma
na celu wyłącznie ujednolicenia działalności organów władzy sądowniczej,
ale jest w pierwszym rzędzie przejawem zasady pewności prawnej i równo-
ści wobec prawa. Kształtowanie procedury sądowej w sposób optymalnie za-
pewniający każdemu prawo do rozpatrzenia jego sprawy zgodnie ze stan-
dardami określonymi w art. 45 ust. 1 Konstytucji RP staje się tym samym
urzeczywistnieniem prawa do sądu33. Temu celowi służy właśnie najwyższy
stopień uregulowania, jaki cechuje sądowe stosowanie prawa 34. Dzięki nor-
mom proceduralnym uczestnik postępowania wie bowiem, w jakim stopniu
i jakimi środkami może wpływać na zachowanie sądu, a także jaki powinien
być rezultat tego działania.
28
Wyrok SN z dnia 16 lutego 1994 r., III ARN 2/94, OSNP 1994, nr 1, poz. 2.
29
E. Aętowska, Bariery naszego myślenia o prawie w perspektywie integracji z Europą, PiP 1996,
z. 4 5, s. 55.
30
K. Piasecki, Wyrok pierwszej instancji w procesie cywilnym, Warszawa 1981, s. 130 131.
31
A. Miączyński, Znaczenie i rola uzasadnienia orzeczenia sądowego w sprawach cywilnych, PiP 1970,
z. 11, s. 753.
32
E. Aętowska, Pozaprocesowe znaczenie uzasadnienia sądowego, PiP 1997, z. 5, s. 8. Autorka stwier-
dza tam m.in., że uzasadnienie orzeczenia jest jedynym środkiem wypowiedzi władzy sądowniczej
w debacie publicznej.
33
Z. Czeszejko-Sochacki, Prawo do sądu w świetle Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (ogólna cha-
rakterystyka), PiP 1997, z. 11 12, s. 104.
34
J. Wróblewski, Obiektywność decyzji prawnej, St. Pr.-Ek. 1972, nr 9, s. 7.
20
Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment
pełnej wersji całej publikacji.
Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.
Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym można
nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione są
jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania siÄ™ jej
od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.
Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie
internetowym e-booksweb.pl - Audiobooki, ksiÄ…zki audio,
e-booki .
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Wady orzeczeń sądowych w postępowaniu cywilnymwady orzecz sadwady orzecz sad demoĹšrodki odwoĹ‚awcze w postÄ™powaniu cywilnymĹšrodki odwoĹ‚awcze w postÄ™powaniu cywilnymZalety i wady mediacji jako sposobu rozwiazywania sporow cywilnych17 Prawne i etyczne aspekty psychiatrii, orzecznictwo lekarskie w zaburzeniach i chorobach psychiczn2009 SP Kat prawo cywilne cz IIStan cywilny, wyk struktura ludnosci wg 5 strwięcej podobnych podstron