Współczesność i Historia w "Weselu" Stanisława Wyspiańskiego
"Wesele", dramat Stanisława Wyspiańskiego jest utworem napisanym na przełomie
wieków dziewiętnastego i dwudziestego. W owym czasie w Polsce dominowały nurty
modernistyczne, a okres literacki nazwano Młodą Polską. Wesele to dramat
realistyczny, oparty na prawdziwym wydarzeniu, jakim był ślub Rydla ( Pana
Młodego ) z Mikołajczykówną ( Panna Młoda ). W utworze przedstawione zostały
dwie najważniejsze grupy społeczne. Ocena obydwu wypadła jednak raczej
niekorzystnie. Z utworu wybija się niemożność zrozumienia jednej ze stron przez
drugą. Głównym Źródłem nieporozumień między inteligencją a chłopami jest
zakorzeniona w świadomości galicyjska rzeź, rabacja Jakuba Szeli. Wyspiański
pokazuje również inne przyczyny spowalniające wybuch powstania, walki o
niepodległość. Kilka postaci posiada głębszy rys psychologiczny, aby dokładniej
zobaczyć problemy nurtujące ówczesną Polskę. Treść zawartą w utworze możemy
podzielić na wydarzenia i problemy dotyczące teraźniejszości i przeszłości.
Współczesność w "Weselu", okres w którym żył i tworzył Wyspiański, czyli
początki naszego stulecia, jest bardziej rozbudowana o przeszłości. Możemy ją
podzielić na kwestie polityczne oraz społeczno-obyczajowe. Pierwszym z
elementów politycznych, dotyczących Europy jest trwająca od wielu lat
stabilizacja sił w Europie. Mimo wielu podejmowanych prób zaburzenia równowagi
nic się nie zmieniło. W roku 1807 Napoleon zaczął swoją kampanię, w roku 1812
miał pod swoim panowaniem większą część Europy. Jednak po nieudanym marszu na
Moskwę zaczął odnosić porażki i ostatecznie w roku 1815 na kongresie wiedeńskim
został ustalony podział Europy. Innym wydarzeniem była Wiosna ludów w roku
1848, która, mimo chęci jej uczestników, nie przyniosła znaczących popraw, ani
też nie stała się przyczyną odzyskania przez Polskę niepodległości. Również
terytorialne spory nie przerodziły się w wojnę w całej Europie. Przykładem mogą
powstania: listopadowe i styczniowe. Inny konflikt, poza granicami naszego
kraju, w który włączone były państwa zaborcze nie przyniósł zmian politycznych.
Teoria równowagi sił, którą zapoczątkowała Anglia, i w tym wypadku zwyciężyła.
Każde następne pokolenie chciało zmian, ale te, które udało się przeforsować
nie były radykalne i w zaledwie niewielkim stopniu zmieniały sytuację. Inną
kwestią polityczną jest ogólne nastawienie ludzi Młodej Polski do zbliżającego
się końca wieku. Wraz z nadejściem roku 1900 oczekują oni z jednej strony
totalnej katastrofy, unicestwiającej egzystencje na ziemi. Koncepcje
apokaliptyczne uwidaczniają się w wierszach dekadentów. Część ludzi sztuki
spodziewała się jednak zmian politycznych, wojny, która objęłaby całą Europę.
Wraz z tymi wydarzeniami można by zorganizować społeczeństwo polskie i walczyć
o odzyskanie niepodległości. Sytuacja w państwach zaborczych nie wskazywała
jednak na nadejście jakichkolwiek zmian. Dopiero rok 1905, kiedy to w Rosji
wybuchła rewolucja, dawał Polakom pewne nadzieje. Sytuacja polityczna odbija
się również mocno w samym utworze, w dialogach pomiędzy postaciami z utworu.
Pierwszym akcentem jest rozmowa Czepca z Dziennikarzem o sytuacji politycznej w
Chinach i o sensie aktualności informacji. Chłopi interesują się polityką,
sprawami narodu, jednak nie otrzymali potrzebnego wykształcenia, aby móc
dyskutować ze szlachtą na równym poziomie. Dziennikarz zaś jest znużony
informacjami ze świata, nie czuje potrzeby nawiązania dyskusji z Czepcem. Rzuca
mu pod nogi gazetę i mówi "A to czytaj, jeśli ciekawy". Wydarzenie odnoszącym
się do polityki jest niewątpliwie wizyta Wernyhory, który powierza gospodarzowi
symboliczną misję zwołania narodu. Odwiedziny te są zapowiedzią wielkich zmian,
rozpoczęciu jakiejś walki. Jednocześnie wizyta Wernyhory każe nam być w
wiecznej gotowości i czekać na właściwy moment. Jest to być może odniesienie do
początków takich organizacji jak POW, "Strzelec" czy "Sokół". To one stały się
kolebką Legionów Polskich. Zapowiedzią zmian może być również wydarzenie z
filmowej wersji "Wesela" w reżyserii Andrzeja Wajdy. Tam Jasiek jest ścigany
przez żołnierzy z trzech zaborów. W dramacie Wyspiański porusza również kwestie
społeczno-obyczajowe nurtujące ówczesną Polskę. Głównym tematem jest stosunek
inteligencji do chłopów. Poeta pokazuje wyraźnie, że ludomania powstała w
miejsce pracy u podstaw. Klęska ideałów pozytywistycznych naprowadziła
wszystkich na przyjęcie właśnie takiej postawy wobec ludu. Ludomania rozwinęła
się głównie w zaborze austriackim, gdyż tam istniał główny ośrodek Młodej
Polski. W małżeństwie Rydla widoczny jest brak zrozumienia istoty związku.
Rydel jest osobą wykształconą, lubi fantazjować, jego sposoby wypowiedzi
dowodzą jego poetyckich zainteresowań. Panna Młoda jest osobą twardo stąpającą
po ziemi, posługuje się prostym językiem, ceni sobie rzeczowość. W "Weselu"
zauważa się również pogardę, z jaką część inteligencji odnosi się do chłopów.
Postawy takie zajmuje Radczyni, Dziennikarz, oraz jest to wyraźnie pokazane w
końcowych scenach utworu. Inteligencja nie myśli również o przyszłości kraju,
skoro nie chcą podjąć walki, to nie interesują się również losem wsi.
Najlepszym przykładem jest tu rozmowa Czepca z Gospodarzem, podczas której
Czepiec chce dowiedzieć się o czym mówił Wernyhora, a Gospodarz stara się
zbagatelizować temat i jak najszybciej zakończyć dyskusję. W utworze w
negatywnym świetle jest pokazana postawa, jaką reprezentuje Ksiądz. Załatwia on
tylko swoje interesy, nie jest duchową podporą dla chłopów. Nie widać
jakiejkolwiek chęci pomocy z jego strony. Jest to człowiek mały wewnętrznie.
Hetman Branicki i Żyd negują postawę Rydla, uznając jego postępowanie za pewien
rodzaj zabawy, przygody. Żyd wypowiada słowa: "Pan się narodowo bałamuci,/ Pan
to przecie jutro zruci". Jest to trafna aluzja co do przyszłości całej
inteligencji. Pokazana jest tutaj krytyka fałszywej ludomanii, która po jakimś
czasie przestanie być czymś ekscytującym i zostanie zapomniana. Inną kwestią
poruszaną przez Wyspiańskiego jest kwestia czysto obyczajowa. Ślub z chłopką
był w owym okresie szokiem towarzyskim, na pewien sposób skandalem. Gospodarz,
już lekko pijany, wyrzuca swoim gościom, że przyjechali się tu tylko bawić,
oglądać obrazki. Oskarża ich o fałsz, o pozerstwo. Pokazuje jak trudne jest w
rzeczywistości zrozumienie się i przeniknięcie dwóch odrębnych kultur. Tematem,
który przez większą część utworu się przewija i stanowi jednocześnie bazę do
rozważań nad odmiennością chłopów i inteligencji jest historia. Nośnikami jej
stają się osoby dramatu. Zawisza Czarny jest rycerzem spod Grunwaldu. W jego
postaci widzimy prawdziwy wzór Polaka-patrioty. Przywołuje nam na myśl czasy
świetności Polski, wygraną z 1410r z Krzyżakami. Postawa innej z osób dramatu -
hetmana Branickiego jest zaprzeczeniem wszelkich cnót rycerza. Jest to
przekupiony przez carycę Katarzynę II zdrajca, przywódca targowiczan. Na wesele
dotarł również przywódca rabacji chłopskiej z 1846r - Jakub Szela, cały zalany
krwią szlachty, z której wyrosła inteligencja. Opis zajść podczas rzezi
galicyjskiej przytacza Gospodarz w III akcie "Mego dziada piłą rżnęli, ojca .
zadźgali". Żyjącym do wydarzeń opisanych w "Weselu", uczestnikiem rabacji
chłopskiej jest Dziad. Widząc współczesność, jej konflikty i ich podłoże
historyczne dochodzimy do wniosku, że obecny stan rzeczy jest jedynie cienką
skorupą przykrywającą straszne zbrodnie przeszłości. Wystarczy niewielki
konflikt, który może przerodzić się w walkę nie z zaborcami, a w obrębie
jednego narody, pomiędzy inteligencją a chłopstwem. Byłoby to przyczyną
kolejnego odłożenia spraw narodowowyzwoleńczych. Znamy z literatury wiele
małżeństw, które miały pogodzić zwaśnione strony. Przykładem tu może być ślub
bohaterów "Nad Niemnem" - Elizy Orzeszkowej - Janka Bohatyrowicza - prostego
chłopa i Justyny Orzelskiej - panny z domu szlacheckiego. Jednak w
przeciwieństwie do tego małżeństwa para z "Wesela" nie pasuje do siebie w ogóle
i jest to związek bardzo kruchy. Aby inteligencja, której przedstawicielem jest
Pan Młody, mogła się zjednoczyć z chłopstwem ( Panna Młoda ) potrzeba wielu lat
wytężonej pracy z obu stron.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Om WeseleWESELE streszczenie szczegółowe i bohwesele symbolizm, problematyka narodowa (3)Wysp weseleStanisław Wyspiański Wesele Ebookwesele3 (4)slub;wesele;suknie,kategoria,205Udowodnij, że Wesele jest typowym młodopolskim utworemWesele Brathanki txtwięcej podobnych podstron