CHOROBY UKAADU MOCZOWEGO
U DZIECI
Pielęgniarstwo pediatryczne ćwiczenia
ZAKAŻENIE UKAADU MOCZOWEGO
(infectio tractus urinarii)
Zakażenie układu moczowego (ZUM) jest pojęciem bardzo szerokim,
określającym wszystkie stany zakażenia tego układu bez względu
na ich umiejscowienie.
Częsta choroba u dzieci, występująca w każdym wieku. Największa liczba
zachorowań przypada na okres noworodkowy i niemowlęcy. Z wyjątkiem
okresu noworodkowego występuje częściej u dziewcząt krótkość cewki
moczowej żeńskiej oraz położenie anatomiczne ujścia zewnętrznego
ułatwiają wtargnięcie bakterii.
Większość bakterii wywołujących to zakażenie wchodzi w skład
prawidłowej flory jelitowej człowieka; są to najczęściej bakterie Gram-
ujemne : pałeczka okrężnicy (Escherichia coli) oraz Proteus, Klebsiella,
Enterobacter i Pseudomonas. Spośród bakterii Gram-dodatnich :
paciorkowiec kałowy (Enterococcus) i gronkowiec biały (Staphylococcus
albus). Ostatnio, m.in. w związku z szerokim stosowaniem antybiotyków,
obserwuje się narastającą częstość zakażeń grzybiczych (Candida
albicans)
Największą rolę przypisuje się zakażeniom drogą wstępującą.
ZUM - czynniki sprzyjające zakażeniom i rozwojowi
drobnoustrojów w pęcherzu moczowym :
stany zapalne cewki moczowej
wady dolnego odcinka dróg moczowych sprzyjające zastojowi moczu, odpływ
pęcherzowo-moczowodowy
wady odcinka górnego - powodujące upośledzenie odpływu moczu z nerki (np. kamica
moczowa)
zaleganie moczu w pęcherzu w wyniku niecałkowitego opróżniania
przetrzymywanie moczu
zabiegi w obrębie dróg moczowych
brak lub niedostateczna higiena krocza
nieprawidłowe podmywanie dziecka tzn. od odbytu w kierunku ujścia cewki moczowej
robaczyce, np. owsiki
zaparcia
mała podaż płynów do picia
zbyt mała podaż witaminy C
ciasna bielizna, z tworzyw sztucznych
długa antybiotykoterapia
brak nawyku mycia rąk po wyjściu z toalety
zbyt rzadka zmiana pampersów
niewłaściwe korzystanie z toalet publicznych (szczególnie małe dziewczynki)
kąpiele w basenie (chlor)
ZUM obraz kliniczny (1)
Obraz kliniczny różny - rozległość i przebieg choroby zależą
od właściwości czynnika chorobotwórczego oraz wydolności
mechanizmów obronnych ogólnoustrojowych i miejscowych.
Uzależniony jest od wieku dziecka, zaawansowania stanu
zapalnego oraz od jego umiejscowienia.
Zakażenie może przebiegać w postaci bezobjawowego
bakteriomoczu lub zakażenia bezobjawowego z ropomoczem,
w których dopiero wykonanie badania bakteriologicznego moczu
i analizy moczu pozwala na ujawnienie choroby.
Zapalenie pęcherza moczowego (cystitis) - przebiega zwykle
łącznie z zapaleniem cewki moczowej (urethrocystitis). W takim
umiejscowieniu zmian zapalnych występuje ropomocz, niekiedy
krwiomocz, bakteriomocz oraz mniej lub bardziej wyrażone
bolesne i nagłe parcie na mocz, częstomocz, pieczenie na
początku mikcji oraz ból w końcowej fazie oddawania moczu,
bóle brzucha, moczenie nocne i dzienne.
ZUM obraz kliniczny (2)
Odmiedniczkowe zapalenie nerek (pyelonephritis) - zakażenie
obejmuje miedniczkę i miąższ nerki, występuje często
w okresie noworodkowym i niemowlęcym.
Objawy w tym okresie nie są charakterystyczne : mogą
wystąpić stany gorączkowe, biegunka, wymioty, brak
łaknienia, brak przyrostu masy ciała lub jej zmniejszenie,
powiększenie wątroby, śledziony, żółtaczka, niedokrwistość.
Ze strony układu moczowego obserwuje się skąpomocz,
częstomocz, niepokój przy oddawaniu moczu, wzdęcia
i tkliwość brzucha. Czasem zwraca uwagę przykry zapach
moczu i jego zmętnienie. U dzieci starszych występują bóle
brzucha i okolicy lędzwiowej, zaburzenia mikcji, wymioty
oraz gorączka.
ZUM rozpoznanie
Rozpoznanie opiera się na stwierdzeniu bakteriomoczu
(znamienna bakteriuria : 105 bakterii w 1 ml moczu),
ropomoczu oraz badaniach obrazowych układu moczowego,
umożliwiających wykrycie nieprawidłowości anatomicznych
lub czynnościowych. Badania te powinny być wykonane
dostatecznie wcześnie, niekiedy już podczas pierwszego
epizodu choroby, zwłaszcza u niemowląt i dzieci do 3 r.ż.
Badania obrazowe w rozpoznaniu zakażeń układu
moczowego to: USG, cystografia mikcyjna, scyntygrafia
oraz ze specjalnych wskazań urografia.
Najczęstsze problemy pielęgnacyjne dziecka
z ZUM oraz wybrane działania pielęgniarki (1):
Silny ból brzucha, bolesność w okolicy lędzwiowej
ułożenie wygodnej pozycji, najczęściej grzbietowej lub
bocznej, ze zgiętymi kończynami w stawach biodrowych
i kolanowych; obserwacja w kierunku lokalizacji bólu, czasu
jego trwania, intensywności, czasu występowania;
masowanie brzucha zgodnie z ruchem wskazówek zegara;
zapewnienie ciszy i spokoju; leki p/bólowe zgodnie ze
zleceniem lekarskim
Najczęstsze problemy pielęgnacyjne dziecka
z ZUM oraz wybrane działania pielęgniarki (2):
Zaburzenia w oddawaniu moczu (bolesność i pieczenie
podczas oddawania moczu; wzmożone parcie na mocz;
lęk przed oddawaniem moczu; częste oddawanie moczu
a w małych ilościach; krwinkomocz) obserwacja
częstotliwości, charakteru, wyglądu i ilości oddawanego
moczu; zwiększona podaż płynów doustnych, z dodatkiem
witaminy C lub soku żurawinowego; okłady rozgrzewające
na okolicę podbrzusza; ciepłe kąpiele, nasiadówki z dodatkiem
rumianku, szałwii; wygodne ułożenie w łóżku; zapewnienie
ciepłej bielizny; zachęcanie do oddawania moczu;
prowadzenie bilansu płynów (zapobieganie przewodnieniu);
pomiary masy ciała, ciśnienia tętniczego, tętna, temperatury;
pobieranie moczu do badania; leki zgodnie ze zleceniem
lekarskim
Najczęstsze problemy pielęgnacyjne
dziecka z ZUM, c.d.
stany gorączkowe
biegunka
wymioty
brak łaknienia
brak przyrostu masy ciała lub jej zmniejszenie
ZUM - leczenie
Większość przypadków jest wywołana przez E. coli o dużej
wrażliwości na ogólnie dostępne leki przeciwbakteryjne
spośród leków stosowanych w terapii zakażeń układu
moczowego wymienić należy nitrofurantoinę, kotrymoksazol
(Bactrim) lub kwas nalidyksowy (Nevigramon)
stosowanie antybiotyków wg określonej lekowrażliwości
bakterii (ampicylina, amoksycylina, cefalosporyny) powinno
być ograniczone do przypadków o ciężkim przebiegu.
Leczenie musi być odpowiednio długie, a jego rezultat
potwierdzony kilkakrotnym uzyskaniem prawidłowych
wyników badania moczu.
ZUM - profilaktyka nawrotów
staranna higiena sromu i okolicy podnapletkowej
właściwy sposób podmywania dziecka (od odbytu w kierunku ujścia
cewki moczowej)
częsta zmiana pampersów
wyrobienie nawyku regularnych mikcji
zachowanie ostrożności przy korzystaniu z toalet publicznych
noszenie luznej, bawełnianej bielizny
zapobieganie zaparciom lub ich leczenie
likwidacja wszelkich stanów zapalnych okolic odbytu (m.in. leczenie
owsicy)
podawanie zwiększonej ilości płynów do picia w celu zwiększenia filtracji
nerkowej i liczby mikcji, co zapobiega zaleganiu moczu i namnażaniu się
w nim bakterii
utrzymanie kwaśnego odczynu moczu przez podawanie witaminy C, soku
żurawinowego
regularne wykonywanie badań ogólnych i bakteriologicznych moczu
badania kontrolne - kontrola przy nawrotach trwa co najmniej 2 lata.
MOCZENIE U DZIECI
Świadoma kontrola mikcji jest umiejętnością nabywaną
przez dziecko stopniowo, podobnie jak inne funkcje
psychomotoryczne (chodzenie, mowa).
W ciągu dnia dzieci łatwiej kontrolują oddawanie moczu,
stąd znacznie częściej występuje moczenie nocne niż
dzienne.
Istotą dojrzalej funkcji trzymania moczu jest bezpośrednie
korowe hamowanie skurczów mięśni wypieracza
pęcherza. Dziewczynki opanowują zdolność kontrolowania
oddawania moczu wcześniej niż chłopcy.
Nawyk kontrolowanego oddawania moczu u większości
dzieci wykształca się między 2 a 3 rż. Od 4 rż. tylko co
czwarte lub piąte dziecko nadal się moczy w nocy.
Moczenie u dzieci przyczyny (1) :
W moczeniu u dzieci wyróżniamy 4 zasadnicze grupy przyczyn :
1. Pierwotne izolowane moczenie nocne -jest to przetrwałe od
okresu niemowlęcego bez dłuższych przerw moczenie, które
występuje bardzo często rodzinnie (70%). U tych dzieci występuje
nadmiernie głęboki sen i związane z tym zaburzenie wybudzania
Wśród innych przyczyn wymienia się opóznione dojrzewanie
prawidłowego systemu kontroli ośrodkowego układu nerwowego.
Pierwotne izolowane moczenie nocne występuje u zupełnie
zdrowych dzieci. Z tego też powodu badania dodatkowe powinny
być ograniczone do USG, kilkakrotnych analiz i posiewów moczu.
Zaburzenia emocjonalne nie są w przypadku tego schorzenia
czynnikiem przyczynowym.
Leczenie - stosuje się alarmy" wybudzające - Adiuretin.
W uzyskaniu dobrych wyników pomocne jest prowadzenie przez
dziecko kalendarza samokontroli z odnotowywaniem suchych
i mokrych nocy.
Moczenie u dzieci przyczyny (2) :
2. Izolowane moczenie wtórne - występuje u dzieci po dłuższej
przerwie suchej wynoszącej 6-12 miesięcy. Dość często występuje
jednocześnie z moczeniem dziennym, niekiedy współistnieją
zaburzenia w oddawaniu stolca (zaparcia, nietrzymanie). Często
jest ono wynikiem zaburzeń emocjonalnych związanych
z poczuciem lęku, zagrożenia lub odrzucenia
3. Stany patologiczne w układzie moczowym lub poza nim,
współistniejące z moczeniem, np.:
nawracające zakażenia układu moczowego
odpływy wsteczne pęcherzowo-moczowodowe
nawykowe zaparcia
wielomocz
napady padaczkowe.
Dzieci te wymagają wszechstronnych badań diagnostycznych i
leczenia przyczynowego.
Moczenie u dzieci przyczyny (3) :
4. Zaburzenia czynnościowe pęcherza -jest wynikiem
nieprawidłowego przejmowania kontroli dziecka nad
funkcjonowaniem wypieracza lub nieprawidłowego rozwoju
koordynacji zwieraczowo-wypieraczowej. Zbyt rygorystyczne i zbyt
wczesne wpajanie zasady trzymania moczu dzieciom 2-3-letnim,
u których fizjologicznie obserwuje się przejściową niestabilność
pęcherza, wpływa na wyrobienie i utrwalenie nieprawidłowego
nawyku zaciskania zwieracza zewnętrznego cewki moczowej w
odpowiedzi na skurcz pęcherza. Klinicznie występują parcia naglące
z popuszczaniem moczu połączone z zachowaniami obronnymi
dziecka, jak kucanie, zaciskanie i krzyżowanie nóg, mające na celu
obronę przed utratą moczu. Niekiedy występują zaburzenia
opróżniania pęcherza z bardzo rzadkim oddawaniem moczu w ciągu
dnia i popuszczaniem w wyniku jego przepełnienia.
W tej grupie chorych oprócz badań podstawowych
i bakteriologicznych moczu oraz badań obrazowych do pełnej
diagnostyki konieczne jest badanie urodynamiczne układu
moczowego, które oprócz precyzyjnej diagnostyki istniejących
zaburzeń pozwala na właściwy wybór postępowania leczniczego.
PIELGNACJA DZIECKA
Z CHOROB UKAADU MOCZOWEGO (1)
Główne zasady pielęgnacji dzieci z chorobami układu
moczowego nie różnią się od właściwej i starannej pielęgnacji
w innych stanach patologicznych. Istnieją jednak pewne
odrębne elementy w opiece pielęgniarskiej, charakterystyczne
dla schorzeń tego układu.
Nawiązanie kontaktu uczuciowego z chorym dzieckiem jest
konieczne ze względu na wykonywanie wielu, często bardzo
przykrych dla niego zabiegów. Bliski kontakt z osobą
pielęgnującą powoduje zmniejszenie urazu psychicznego
związanego nie tylko z hospitalizacją, lecz także
z wykonywaniem tych właśnie badań.
PIELGNACJA DZIECKA
Z CHOROB UKAADU MOCZOWEGO (2)
W każdym przypadku choroby układu moczowego, a szczególnie
w zakażeniach, konieczna jest bardzo staranna higiena osobista
chorego, polegająca na dwukrotnym podmywaniu krocza (rano
i wieczorem) ciepłą, bieżącą wodą i mydłem, prawidłowym
wycieraniu lub podmyciu krocza po oddaniu stolca (od przodu do
tyłu) oraz codziennej zmianie bielizny. Każde z młodszych dzieci
powinno mieć swój, utrzymany w prawidłowej czystości nocniczek.
Dzieci starsze, zwłaszcza dziewczynki, należy pouczyć o właściwym
korzystaniu z toalety, pozwalającym uniknąć bezpośredniego
kontaktu okolicy krocza z sedesem. Konieczne jest także zwrócenie
uwagi, aby dziecko nie przetrzymywało moczu, co jest dość
powszechne w pierwszych dniach hospitalizacji.
Należy przestrzegać regularnych wypróżnień. Zaparcie stolca
i wypełnienie jelita grubego może utrudniać opróżnienie pęcherza
moczowego i doprowadzić do zakażenia.
PIELGNACJA DZIECKA
Z CHOROB UKAADU MOCZOWEGO (3)
Cewnikowanie pęcherza moczowego jest zabiegiem wykonywanym
bardzo często, ponieważ stanowi nieodzowny element badania
cystograficznego, jest zabiegiem wzbudzającym lęk i niechęć. Dzieci, które
mają być poddane cewnikowaniu, wymagają szczególnej wyrozumiałości
i delikatności w postępowaniu. Należy je przygotować, zależnie od ich
rozwoju umysłowego, podkreślając bezbolesność i konieczność zabiegu.
Zabieg musi być wykonany niezwykle delikatnie, odpowiednim dla wieku
dziecka cewnikiem z zachowaniem zasad obowiązującej aseptyki.
W opiece pielęgniarskiej nad chorym z ostrym kłębuszkowym zapaleniem
nerek wiele uwagi należy poświęcić obserwacji masy ciała i diurezy.
Są one bardzo istotne dla oceny dynamiki choroby w jej ostrym okresie.
Codzienne lub nawet dwukrotne w ciągu dnia ważenie dziecka umożliwia
wczesne wykrycie narastających obrzęków, w tym też celu prowadzi się
obserwacje diurezy dobowej.
Istotna jest obserwacja tętna oddechów, ciśnienia krwi oraz zachowania
dziecka. Niepokój, bóle głowy i wymioty poprzedzają nieraz grozny dla
życia stan pełnoobjawowej encefalopatii nadciśnieniowej.
W okresie poprawy, w celu utrzymania kontaktu z innymi dziećmi, należy
pozwolić chorym na spokojne, nie wymagające wysiłku zabawy. Należy
unikać oziębienia i kontaktów z chorymi zakaznie.
PIELGNACJA DZIECKA
Z CHOROB UKAADU MOCZOWEGO (4)
Zadania pielęgniarki w chorobach układu moczowego (1) :
Działania diagnostyczne. Ocena szczegółowego stanu zdrowia dziecka
(wzrost, masa ciała, obrzęki, diureza, RR, temperatura). Właściwe
pobieranie materiału do badań laboratoryjnych (krew, mocz).
Zabezpieczenie i pielęgnacja dostępu do żyły. Pomiary ciśnienia tętniczego,
w stanach ciężkiego nadciśnienia co 1-2 godziny lub częściej.
Przygotowanie i uczestniczenie w diagnostycznych badaniach obrazowych
i instrumentalnych.
Działania lecznicze. Współpraca z lekarzem w procesie leczenia przez
wykonywanie odpowiednich zleceń.
Zapobieganie powikłaniom wynikającym z przewodnienia pacjenta przez:
prowadzenie bilansu płynów, codzienne ważenie dziecka, mierzenie
obwodu brzucha. Zapobieganie powikłaniom wynikającym
z unieruchomienia pacjenta (staranna pielęgnacja skóry, dbałość
o zaspokojenie potrzeb fizjologicznych). Przestrzeganie zasad odpowiedniej
dla danej choroby diety. Ochrona układu żylnego jako podstawa
przygotowania do leczenia nerkozastępczego.
PIELGNACJA DZIECKA
Z CHOROB UKAADU MOCZOWEGO (5)
Zadania pielęgniarki w chorobach układu moczowego (2) :
Działania opiekuńcze. Nawiązanie w miarę możliwości bliskiego
kontaktu z dzieckiem w celu pozyskania zaufania potrzebnego
do przeprowadzania często bolesnych, nieprzyjemnych
lub nie akceptowanych przez dziecko badań diagnostycznych
i leczniczych. Aagodzenie dolegliwości wynikających z choroby.
Działania edukacyjne. Prowadzenie rozmów edukacyjnych
z dziećmi i rodzicami - wyjaśnienie istoty
prowadzonych badań oraz udzielanie informacji dotyczącej
pielęgnacji i postępowania w danej chorobie w celu przejęcia
samokontroli i samoopieki nad własnym zdrowiem.
LITERATURA :
Banaszkiewicz A., Radzikowski A. (red.), Pediatria. Podręcznik dla studentów
pielęgniarstwa, Medipage, Warszawa 2008
Dzierżanowska D, Terapia ZUM, Standardy Medyczne , 2000, 4
Grenda R., Postępy w nefrologii dziecięcej w 2009 r., Medycyna Praktyczna, 2010, 3
Kawalec W., Kubicka K., Pediatria, tom I i II, Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 2006, 2008
Kawalec W., Kubicka K., Repetytorium z pediatrii, Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 2005
Kosiorek D., Zakażenia układu moczowego u dzieci, Magazyn Pielęgniarki i Położnej,
2004, 9
Krawczyński M., Propedeutyka Pediatrii., Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 2003
Książek A., Rutkowski B., Nefrologia, Wyd. Czelej, Lublin 2004
Mróz A., Pielęgnowanie pacjentów z zaburzeniami w funkcjonowaniu układu moczowego,
[w:] Podstawy pielęgniarstwa, Ślusarska B., Zarzycka D., Zakradniczek K., (red.), tom I,
Wyd. Czelej, Lublin 2004
Pawlaczyk B. (red.), Zarys Pediatrii, Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 2005
Sieniawska M., Zakażenie układu moczowego u dzieci, Lekarz Rodzinny , 2003, 9,
Vasu V., Postępowanie z zakażeniami dróg moczowych u dzieci, Lekarz Rodzinny ,
2005, 9
Wardyn K., Życińska K., Zakażenia układu moczowego, Wyd. Czelej, Lublin 2006
Wyszyńska T., Zakażenia układu moczowego, Standardy medyczne , 2002, 2
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
CHOROBY UKŁADU MOCZOWEGOBadania dodatkowe w diagnostyce chorob ukladu moczowegoChoroby układu moczowego ver1FITOTERAPIA CHORÓB UKŁADU MOCZOWEGO pdfSylabus choroby układu moczowegoSkrocona wersja CHOROBY UKLADU MOCZOWEGOchoroby ukladu moczowegoSalmonelloza choroba układu pokarmowegoChoroby układu ruchu1DIAGNOSTYKA CHORÓB UKŁADU ODDECHOWEGO I CHORÓB NEREKid893gimnastyka w chorobach układu oddechowegoP Choroby ukladu krwiotworczego205 Krew i choroby ukladu krwionosnegoid(774KAMICA WAPNIOWA UKŁADU MOCZOWEGOwięcej podobnych podstron