etyka msroda3

Kfiiiun inoarpen

sensie mówimy

_{( lhri/ll} o szlachetności e/iowieka itp.). gdy chcemy _właT! ^(o

P^,ękn,e , '_|cd„a i ta sama rzecz luh człowiek zmienia swoją ... ^W|c u zależności od okoliczności, które się /nuemają, nie pociągają,

której

odmienne obraz.'np. Rembrand.m Lub inny przykład: samochód^ środek lokomocji szczególnie szybki i wygodny utracił swą wartość (_a przynajmniej wartość ta wyraźnie się zmniejszyła) od czasu, gdy używamy nowoczesnych samolotów, szybszych i bardziej wygodnych niż samochód, jakkolwiek równocześnie samochody pod względem technicznym zostały znacznie ulepszone i stały się bardziej szybkie i bardziej wygodne, niż były np. na początku XX w. Nie tylko więc nie stały się same w sobie ..gorsze'', ale nawet ulepszyły się, a pomimo to „straciły na wartości", albowiem równocześnie, i to całkowicie niezależnie od nich samych i ich losów, powstały jakieś inne przedmioty wartościowsze, które przy tym przez swe powstanie i istnienie nie wywołują żadnej realnej zmiany w samochodach.

Ta zmiana wartości bez żadnej zresztą zmiany samego przedmiotu, który ją posiada, a nawet już sama możliwość tego rodzaju zmiany jest może najbardziej znamiennym zjawiskiem dla świata wartości. Wartość przedmiotu istnieje, a przynajmniej może tu istnieć „obiektywnie” („naprawdę”) i nie zależy wcale od naszego poznawania czy takiego lub innego naszego sposobu zachowania się (który w obu przedstawionych wypadkach może pozostać zupełnie taki sam, a wartość mimo to ulega zmianie), zależy natomiast od okoliczności, w których znajduje się przedmiot wartościowy. W tym to zmienianiu się wartości przedmiotu wobec pojawienia się innych wartości, w pewnym sensie w porównaniu z nimi, leży to, co mamy często na oku, mówiąc o „względności” wartości. Nie, zęby sama wartość miała tu polegać na pewnego rodzaju wyższości jednego przedmiotu w porównaniu z drugim ani też to, że te przedmioty so ą porównujemy, i żeby wówczas dopiero miała pojawiać się wartość. ^{g    porownan,a} dokonamy, ale jedynie to, że wartość przedmiotu

jes ja y wrażliwa na samo pojawienie się w świecie jakiejś innej wartości.

_{vv v}warcia jakiegokolwiek działania na dany przedmiot _pr/ez „ _nr/ed.ni°^l wartościowy - to mamy na oku, mów.ąc o _waZ_r'ⁿ?^> Uruiśei w tym nowym, teraz rozważanym znaczeniu. N,_{e Jest k>/ /W}ią/.ku ze znaczeniem poprzednio omówionym, choć jest od zupełnie różne.

3. Z innym znów znaczeniem „względności” mamy do czwiien _Ł „dy pewna rzecz lub pewien człowiek ma wartość dla'czegoś "lub dk _kogos innego niż przedmiot wartościowy. Np. pewna roślina jest „pozywa j|_a zwierząt jednego rodzaju, zaś „trująca” lub w jakiś inny sposób .szkodliwa” dla zwierząt innego rodzaju. Wartość sama w sobie, w swe „istocie” lub — jeżeli kto woli — w swym „sensie” zawiera tu szczegófoą „względność”, powiedzmy lepiej „relacjonalność”, żeby użyć wyrazem! zastosowanego przez N. Hartmanna. Można by też powiedzieć: wartość czegoś ma swoje własne jakościowe określenie, które w różnych wypadkach może być jeszcze rozmaite. W samym sensie „pożywności”. „szkodliwości”, „pożyteczności” itp. zawiera się mniej więcej jednoznaczne odniesienie do czegoś różnego od tego, co „pożywne" czy ..szkodliwe", i to właśnie dla tego, dla czego np. żywność jest „pożywna” lub „szkodliwa".

Przez swą relacjonalność (tam, gdzie ona występuje) wartość staje się jeszcze „względna” w pierwszym lub drugim z odróżnionych znaczeń. Nie jest więc dzięki temu tylko pewnego rodzaju ułudnym zjawiskiem, lecz może być mimo to czymś „obiektywnym”, istniejącym i efektywnie określającym rzecz, która „ma” tego rodzaju wartość. Ale dana rzecz „posiada” ją w każdym razie o tyle, o ile sama jest członem pewnego stosunku do pewnej innej rzeczy (tej właśnie, dla której jest np. „pożywna czy „szkodliwa”), nie zaś jako pewna realność izolowana, sama dla siebie, bez żadnego związku czy stosunku do czegokolwiek bądź innego. Ten stosunek należy odróżnić od relacjonalności samej jakości wartości. Wartość w obecnie rozważanym znaczeniu nie jest przeto dlatego „wzg pojawia się dzięki zachodzeniu pewnego stosunku między ^rBCCI^^ jest wartością, a jakąś inną rzeczą, lecz wyłącznie dlatego, ze jakość jest reiacjonalna. W innym zaś znaczeniu gdy mamy na oku to, że podstawą jej zaistnienia jest stosunku między rzeczą, w której dana wartość występuje.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
etyka msroda2 Roman INGARDENUwagi o względności wartości Siary problemat względności wartości zależ
etyka msroda3 JtO Koman INCARDIiN 2. W całkiem innym sensie mówimy o względności wartości (o piękni
etyka msroda4 Rom.ni INGARDEN rzec/ą. W tm i tylko u tym znaczeniu mówi o względności wartości Wł.
etyka msroda3 (ja LAŻ ,.KLPA VLO VSKA (ja LAŻ ,.KLPA VLO VSKA , h , LSZVzniu. opowiadają >w &quo
etyka msroda4 vj.;, i a^ KJWSKA vj.;, i a^ KJWSKA ,,.vtr/w i I /.au.i»- "v
etyka msroda5 • loajLZne kryterium moralności. „Badacze moral-/mitywnych mogą - dwiema drogami. Mog
etyka msroda
2 Tadeusz CZEŻOWSKIAksjologiczne i deontyczne normy moralne W podręcznikach i wstę
etyka msroda
4 laJci.* CZIiŻOWSKI laJci.* CZIiŻOWSKI atonia. *dyi "« « P^tawialne w wyobraźniac
etyka msroda
5 Tadeusz CZEŻOWSKJ Ftvka deontyczna budowana aksjomatycznie ma strukturę teorii hipote
etyka msroda
9 Henryk ELZENBERG JOo tuzina ostryg ale nie dostarczenia przez jedno lub drugie równej
etyka msroda0 Henryk til.ZENBERG w języku może przyjmować termin „wartość"). Wybór musi być ja
etyka msroda3 Henryk ELZENBERG \ rzeczywistości formuła nasza znaczy coś całkiem innego. Znaczy ona
etyka msroda4 Henryk ELZENBERG 7. Stany rzeczy nie są wartościowe. Mówi się nie tylko, że jakiś prz
etyka msroda5 Henryk ELZENBERG rzeczy. Ale jest faktem, że w pewnych można. Przekonanie przeciwne z
etyka msroda9 22<i Henryk ELZRNBŁRG jest. to wiat jako całość jest hardziej wartościowy, niż gdy
etyka msroda6 Roman INGARDEN 3 czy wartość przedmiotu, dana nam w obcowaniu bezpośrednio, z przedmi
etyka msroda7 270 Rumun INGARDEN rodzaju lub wreszcie wartości różnego rodzaju narzędzi nieorganicz
etyka msroda8 Roman INGARDEN rów czysto intencjonalnych, mających najwyżej swą podstawę bytową w pe

więcej podobnych podstron