IMG85
12 Jadwiga Zttcharsku
pochodzenie wskazywano (a nawet wypominano) skamandrytom wielokrotnie. Robili to zresztą i sami zainteresowani — poczynając od przemówienia Lechonia na pierwszym wieczorze poetyckim Skamandra, w którym poeta wyjaśnił pochodzenie nazwy i pośrednictwo Akropol is Wyspiańskiego w jej przejęciu. A wcześniej, jeszcze przed ukonstytuowaniem się grupy, bo w nazwie studenckiego czasopisma „Pro Arte” dopatrzeć się można nawiązania do wydanego niewiele wcześniej (w roku 1914) tomu szkiców Miriama pod tym tytułem. W treści wielu drukowanych w obu miesięcznikach materiałów pojawiają się „wzniosłe hasła czystej sztuki" 1 2 i zdecydowane ataki na poezję okolicznościową — „poezję, której nie będzie" 3 4. Podobnie w mottach poprzedzających wydawanie ,.Skamandra” pism studenckich wykorzystywane były często fragmenty tekstów Wyspiańskiego i Brzozowskiego, a już w samym „Skamandrze" — drukowane niezwykle życzliwe omówienia utworów Żeromskiego, że nie wspomnę o licznych wierszach poświęconych autorowi Międzymorza — zwłaszcza po jego śmierci.
Także dedykacje i motta młodzieńczych utworów poetów grupy wskazują postacie ich młodopolskich patronów, a w anegdotach utrwalone zostały gesty czynione pod ich adresem w okolicznościach mniej lub bardziej prywatnych. Młodziutki Lechoń w swym skazanym na zapomnienie tomiku Na złotym polu osobnym, hołdowniczym wierszem spłaca dług wobec patronującego jego wczesnym próbom Tetmajera, Wierzyński nie ukrywa swej fascynacji Staffem, a jak pokazała Alina Kowalczykowa s, Julian Tuwim swój „młodzieńczy wizerunek korygował", usuwając z juweniliów przed ich opublikowaniem liczne motta i nawiązania, głównie do wielkich romantyków, ale także do Staffa i do patronujących poezji poprzedników Heinego i Nietzschego. Ten sam Tuwim, zanim w wierszu Dziesięciolecie odciął się od „durniów w pelerynach", w Poezji z dumą przyznaje się do tego, że jest „uczniem bożych olbrzymów", choć ich nie wskazuje z nazwiska — za to Antoni Słonimski w Znamionach genialności ironicznie i przekornie komentuje długi szereg podobieństw, które łączą go z wielki-
mi poprzednikami, ale sytuuje je głównie w warstwie wyglądu, obyczajów i biografii.
Nie te jednak zależności, zachodzące w sferze zachowań i deklaracji programowych, wydają się najważniejsze. Najistotniejsze, częściowo już w opracowaniach monograficznych poszczególnych poetów opisane, a jednocześnie najtrudniejsze do uchwycenia (m. in. z powodu różnic między liryką poszczególnych twórców), występują we wczesnej poezji skamandry-tów. Przejmuje ona i rozwija wiele elementów postawy i praktyki twórczej poprzedników, które w zmienionych warunkach i w oderwaniu od motywującego je światopoglądu zyskują odmienny charakter. Przede wszystkim równie energicznie odcina się od służby i perspektywy narodowej, co walcząca o swą autonomię liryka przełomu wieków. Tyle, że „zrzucenie płaszcza Konrada" przez poetów Skamandra w Polsce niepodległej odbyło się na terenie częściowo już przygotowanym i w bardziej sprzyjających warunkach historycznych, kiedy to według znanej formuły Żeromskiego, literatura mogła nareszcie zacząć żyć normalnym życiem 5.
Jedną z najważniejszych cech odziedziczonych przez poetów Skamandra po poprzednikach jest realizowana przez nich koncepcja sztuki jako ekspresji stanu psychicznego artysty, jego świadomych, bądź nieświadomych emocji — zgodnie z najbardziej znaną formułą, pochodzącą z programowego wyznania Przybyszewskiego „sztuka jest (...) odbiciem (...) duszy” 6. (Celowo pomijam w cytacie słowo „absolut”). Nieograniczona swoboda twórcy w wybieraniu tematów i położenie nacisku na podmiot, a nie na treść wypowiedzi poetyckiej, jest zgodne z młodopolską (ale i romantyczną) pozycją artysty, z tym, że zarówno w romantycznej, jak i młodopolskiej koncepcji sztuki znajduje uzasadnienie i gwarancję ważkości w światopoglądzie tych epok. Penetracja głębin psychiki indywidualnej służyć ma np. u Przybyszewskiego docieraniu do sfery transcendencji, a więc swoiście rozumianym celom poznawczym, podczas gdy w poezji pokolenia witającego niepodległość niekoniecznie prowadzić musi do poszukiwania metafizycznej jedności świata, a nawet w ogóle zawierać treści filozoficznych. W praktyce skamandrytów zgłębianie duszy sprowadza się do subiektywizmu, do prezentacji zmiennych, zróżnicowanych, ale przelotnych nastrojów i emocji.
poetyckie były już odbierane m. in. jako przejawy nowej, powojennej sztuki i łączone z wystąpieniami zbiorowymi, dlatego, dla odróżnienia, nazywam je właściwymi debiutami.
Cyt. wg A. Lam. Polska awangarda poetycka. Programy lat 19/7-1923, Kraków 1969. t. | «. 73.
Taki tytuł nosi artykuł Lechonia omawiający zbiorki poezji legionowej Artura Oppmana i Edwarda Słońskiego w „Pro Arte et Studio”. 1917. nr 8.
A. Kowalczykowa. Jak Tuwim swój młodzieńczy wizerunek korygował, [w:] Skaman-der. Studia o twórczości Juliana Tuwima, Katowice 1982.
A S. Żeromski, Literatura a tycie polskie, „Kurier Lwowski” 1916 nr 99.
S. Przybyszewski. Cortfiteor. [cyt za:] M. Podraza-Kwiatkowska, Programy i polemiki literackie Młodej Polski, Wrocław 1973. s. 237.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
IMG85 (12) j ([k*-i
65488 IMG85 (12) aspiracje etniczne i związany z nimi antymateria^, tyczny zapał. I na tym właśnie
75767 IMG16 12 WiięjJ drukarską”9. Według Gildera komputer pojawił się nie po to, by zmienić kultur
IMG16 12 WiięjJ drukarską”9. Według Gildera komputer pojawił się nie po to, by zmienić kulturę maso
IMG20 12 naleziono system ciągów liczb, ale właśnie na Zachodzie wszystko to zaczęło służyć rozwojo
31598 IMG20 12 naleziono system ciągów liczb, ale właśnie na Zachodzie wszystko to zaczęło służyć r
IMG20 12 naleziono system ciągów liczb, ale właśnie na Zachodzie wszystko to zaczęło służyć rozwojo
IMG16 12 WiięjJ drukarską”9. Według Gildera komputer pojawił się nie po to, by zmienić kulturę maso
IMG11 (12) Pochodne glukozy Glukoza tworzy pochodne w obrębie pojedynczych cząsteczek, a także z in
IMG85 (4) 9. Ośrodek PołudniowoaroerrluiZ ośrodka tego pochodzą:- gatunek ziemniaka Solanuni andige
IMG`85 * W W fgję ff // 0 biodrowego i niedrożności jelit cienkich. Jego brak może wskazywać na zaha
85571 IMG85 (Kopiowanie) pochodzenia m e t a b o 11 c z n e g o i hormonalnego y przebiegu: •
więcej podobnych podstron