IMG 97

Zbigniew Majchrowski

i odwagę doświadczania. Czy zatem o „dystrybucję siebie”, czy o możliwości samopoznania w ogóle toczy się sprawa? Na ile swoiście uwew-nętrznione przez pisarza wzorce gatunkowe stają się metodą poznania, regułami introspekcji? Czy można mówić o psychologicznej funkcji gatunku literackiego, jego podświadomościowym bytowaniu? Na przykład Zofia Nałkowska wcześnie odkrywa analogię między biografią a fabułą. Początkowo pisze: „W dzienniku kilka dni zapisuję coś bezdusznie, z obowiązku, bo nie chcę mieć luk w fabule mego życia”. Nieco później:

„Sama nie wiem, czemu nic nie piszę w dzienniku, chociaż przeraża mnie ta luka w historii mego życia”, a wreszcie: „Dziwne, jak ten dziennik przestaje mi być niezbędnym. Staje się suchą, chronologiczną kroniką” ¹⁰. Dorastająca Nałkowska żyje w przekonaniu, że spójna biografia, biografia jako fabuła, gwarantuje poczucie tożsamości, by odkryć z czasem złudność tej wiary.

„Widmo powieści” przejawia się też w powieściowych wzorach lektury pism intymnych (prawdopodobne jest popularne odczytanie dziennika intymnego młodej Nałkowskiej jako romansu). Nawet krytycy i komentatorzy zmierzają do oswojenia literatury intymnej w obrębie tradycyjnej normy literaturoznawczej. I tak: każda spowiedź staje się w takiej lekturze autokreacją, osobisty mit pisarza okazuje się jedynie literackim stereotypem, „ciąg obsesyjnych metafor” układa się w „sekwencje powieściowe”, a autotematyzm to wręcz „metodologia powieści” ^u.

Dążenie do upowieściowienia dziennika intymnego bądź do eseizacji autobiografii — czy to ze strony pisarza, czy też czytelnika, komentatora — jest ucieczką przed ryzykiem przekroczenia ram biografii jako „życiorysu” i katalogu tradycyjnych wyznaczników literackości, jest zagrożeniem dla intymistycznej literatury.

Literatura sama .broni się jak może. Pantokrator Józefa Łozińskiego to jedna z bardziej „wściekłych” i „drażliwych” książek w naszej dzisiejszej literaturze. Ci, co znają książkę znanego krytyka, która ma pakt z diabłem w tytule, lub choćby ci, którzy czytali jeden tylko artykuł o poszukiwaniach parateatralnych, są zaskoczeni napastliwością skojarzeń. Pantokrator jest „powieścią z kluczem”, ale z kluczem tak narzucającym się, tak łatwo i powszechnie rozpoznawalnym, że nie wiadomo, czy można mu do końca zawierzyć. Niemniej pozostaje^pytanie o funkcję tego chwytu z — ewentualnie — fałszywym tropem (a jednak niepewność: czy aby na pewno fałszywym?). Dopuszczam dwie możliwości: albo książka Łozińskiego chce być wielkim paszkwilem (w tym wypadku jawność pseudonimowania staje się w pełni zrozumiała), albo...?

" Z. Nałkowska, Dziennik I 1899—1905, oprać. H. Kirchner, Warszawa 1975, s. 139, 154, 195.

¹¹ Por. M. Głowiński, Powieściowa metodologia powieści [w:] Porządek,

Ite^._chaos, znaczenie, Warszawa 1968._ ,JI

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
IMG97 122 Andrzej P. Kowalski czesne doświadczenie obiektów kulturowych osnute jest na nowożytnoeur
73084 IMG97 122 Andrzej P. Kowalski czesne doświadczenie obiektów kulturowych osnute jest na nowoży
IMG97 122 Andrzej P. Kowalski czesne doświadczenie obiektów kulturowych osnute jest na nowożytnoeur
IMG!05 58    Zbigniew Majchrowski    [12] kich powikłań, w któryc
IMG97 122 Andrzej P. Kowalski czesne doświadczenie obiektów kulturowych osnute jest na nowożytnoeur
73084 IMG97 122 Andrzej P. Kowalski czesne doświadczenie obiektów kulturowych osnute jest na nowoży
IMG!97 (4) cuch czy szkodliwych odmiennościach, ale jedynie na mocy społecznej umowe Co więcej, czyn
IMG?97 28 IRENA SŁAWIŃSKA I jako roli, grupy, społeczności; reakcyj ludzkich; problemu duchów czy an
IMG 91 Bohater Autor — Podmiot literacki PL ISSN 0084-4411 ISBN 83-04-01407-6 ZBIGNIEW MAJCHROW
IMG 94 Zbigniew Majchrowski 50 m nie wyklucza nieustannego antagonizmu, a wręcz go zakłada. W
IMG?97 28 IRENA SŁAWIŃSKA I jako roli, grupy, społeczności; reakcyj ludzkich; problemu duchów czy an
IMG97 UKŁAD RÓWNOWAGI ŻELAZO - WĘGIEL

więcej podobnych podstron