IMG)47

24

1. Romantyczny „sposób odczuwania* Estetyka iredniowieczncj Północy

25

W ówczesnej historiozofii Mickiewicza duch i miecz wypraw uzyska możność rozróżnienia w poemacie tego, co rzetelne, krzyżowych zaczynają symbolizować najgórniejsze wartości, boskie i natchnione, od tego, co fałszywe, co jest tylko naśla-jednocząc ideą, poezję i czyn w sposób idealny i prawie nie> dowaniem; słowem, od tego, co się pospolicie zowie poezją" spotykany w dziejach ludzkości. Dlatego też kiedy w ostatnim (XI* 372).

kursie prelekcji paryskich z 1844 roku poeta z niezwykłym Ta pointa wywodu jest miażdżąca — zwraca się on bez-naciskiem zaczął głosić wieszczą koncepcję poezji i czynu, względnie przeciw literaturze, jeśli miałaby ona zajmować się średniowiecze musiało się koniecznie pojawić jako jędes pielęgnowaniem siebie jako literatury właśnie i udawać z głównych filarów podtrzymujących historiozoficzne sklepiej natchnienie. Konsekwentnie Mickiewicz zwalczał „r o m a n-nie gmachu mesjanistycznej myśli Mickiewicza.    ‘/^zm fałszywy" w imię „romantyzmu praw-

Teraz Mickiewicz dostrzega tylko dwie epoki Uczące si,^dziwe«⁰.. jak można by nazwać przeciwieństwa, .tale po-w dziejach, dwa ideały: „ideał pierwotnych czasów Kościoł. 1™“ ^s,« ^w eksklamacjach . diatrybach poety-profesora. i ideał wieków średnich” (XI, 480). Oczywiście, mają one był ^Wo‘^{aJ do} Francuzów: „Wiek dziewiętnasty sporo się nażar-,    ... .    . „.'r _U J tował z meuctwa waszych wielkich mężów wieków średnich,

zastąpione „ideałem czasów nowożytnych , ale me sposób gd_    _n ... V, .    .    __    . _tt, .

. i* ź u . . .    , . . Iuj a-u___i    Godfryda de Bouillon, Bohemonda, Karola Wielkiego, którzy

ukształtować bez świadomości tamtych dwóch epok. Bohater. .....    . . .' .    . .    , f '.. . /

nowych czasów, „czlowiek-ideal" podobnie - „^winien ze.'^e<?^w‘^e “ ^,^,7 ' f,³' ^zp0*^ard*^{: 1,1} ^ spolić w sobie świętość Kościoła pierwotnego, tężyznę Kościoła “‘■J* «*•«’ M 471). Nigdy Silniej w romantyzmie

i    • i l • j • u •    * ■___...    polskim me wybuchło stale w mm obecne przeciwstawierne

walczącego wieków średnich i moc triumfalną Kościoła przy- .    . . _r. , .    „    ... ^K_

, .    Księgi i Pieśni, Zapisu i Mowy, Czytania

szłości" (XI, 465).

Przed Każdym, przed „człowiekiem wiecznym" stawia Mie

li Czynienia, nie zarysował się bardziej kategorycznie wybór działania jako jedynej poezji.

kiewicz ciągle ponawianą konieczność odbycia „swojej wojny    ___.    . , ^J    i' ,    . .    ...    . .

krzyżowej” (XI, 471). Szczególne wyróżnienie wczesnego i śred- ”^MęzOW‘^e. ^c!'_M^którzy .^{w swy}f ^p“^{h c2uk}t.^drS^ama cale> „Wiecznego chrześcijaństwa wskazuje dowodnie, o jakie war- ^no'^ ^ePoki, którzy jednym słowem jednym skinieniem ręki . . w. .    .* a    „    •    wprawiali w ruch całe państwa [...] Czuli się wymowniejszymi

tości Mickiewiczowi przede wszystkim chodziło: o wiarę au- .    . , ,    . ^v ,    . ¹ } ,    . .    . ,    .    / .

¹    .    *    .    * . . .    . od wszystkich krasomówców starożytnych i większymi poetami

tentyczną, me wymuszoną, me wyczytaną z książek, ani wy- .___' „ „    ..    :.    \ Z . .

^J .    ,    . •    u    /od samego Homera; om realizowali poezję, pozostah bohate-

nrowadzoną z rozumu, lecz rodzącą się ze szczerych porywów    _/VT ’    ~    .    • Z .tor . ..

¹¹⁴    s    r j _{rami poe2}j₁»* (XI, 471). Czy coś po nich pozostało? Jest dla

uczucia i spontanicznych czynów.

Mickiewicza oczywiste, że tak — „ta sama potrzeba wielkich

Toter najściślej z podobnymi ideałami i żądaniami łączy    _{to samo pragnienie przed}siębrania ich i dokonywania

się nowa idea poezji, o której juz była mowa - me-ksiązko- _{budzi si dziś we wszystkich ser}cach” (XI, 471). Oto prawdziwej i me-uczonej, me-szkolnej Idea ta miała wypływać z du- _{wa Poezja bohater6w} j _świętych, średniowiecza i teraźniejszo-cha średniowiecza takiego, jakim go pojmował Mickiewicz. _ści człowiek prosty, człowiek wiary i czynu nie potrzebuje Jakaż jest poezja wytworzona juz przez polskich romantyków _galerU ; _muze6w, które orzeźwiają przesycone dusze światow-i jaka będzie „jedyna poezja możliwa w przyszłości”? Mickie- _c6w>. _{(XIi 376)}. Antyksiążkowy i antymuzealny zapał Mickiewicz scharakteryzował ją bardzo precyzyjnie, posługując się _{wicza trzeba oczywiście} traktować tak, jak na to zasługuje: kryteriami wiary romantycznej - właśnie wiary - naiwnej, _jako    proroka przeciwko kulturze „salonowej”, jako wy-

szczerej, prostej, bezpośredmej, obywającej się bez pomocy _{zwanie kogoś}, _kt0 domaga się powagi, skierowane przeciw rozumu i me popadającej w pułapki sztuki, czyli sztuczności, j_ekkomyślnej zabawie w sztukę, jako bezwzględne żądanie fałszu i udawania: me wahał się twierdzić, „ze me będzie juz _d ^„dzonej przez czyn. W średniowieczu sztuki nie wolno mówić w imię natchnienia boskiego, jeśli się go istotnie _pokazywano, _w średniowieczu jej u ż y w a n o. Taki stan wla-rne dozna; ze za człowieka bez czci uważać będą tego, kto feje chciałby odnowić Mickiewicz.

będzie opowiadał, jak to bywa dzisiaj, o aniołach, szatanach

Z tego punktu widzenia zrozumiały jest panujący wśród

i tajemnicach natury, jeśli ich nie widział w duchu; że przez    ¹*Vć    ■“iTuTt— ^JJ T

. r, ’    ..romantyków energii" kult północnych skaldów i bardów,

rozpatrzenie teraźniejszej literatury Północy każdy czytelnik