330 Teorio lileMiMiy

Pozór prawdopodobieństwa i niepewność prawdy

Kristevej krytyka tradycyjnej semiologii

Schematy

wymiany

Semiologia

znaczenia

Ideologia dyskursu o literaturze

- znakiem (w) wyobraźni przynoszącym jedynie „pozór pmvwio|ią i niepewność prawdy”⁸⁸.

Podobnie jak Roland Barthes, tak i Julia Kristeva (ur. 1941) | m »MI samym czasie krytyce tradycyjną semiologię opartą na wzorcu dcli skim, podporządkowaną przede wszystkim komunikacyjnej to<nl|fl mach tej teorii - zauważała badaczka - znak, a przede ws/.y«tk|ł struktura znaków, pojmowany był jako zamknięty i skończony wyr przedmiot komunikacyjnej wymiany. Nadawca wprawdzie pr/si biorcy, ale w gruncie rzeczy cały proces komunikacji odd/iclonwp czywistych wpływów partnerów aktu komunikacji i sprowadzony | nych schematów wymiany. Podważając komunikacyjny model w podporządkowujący literaturę mechanizmom wymiany, a nie wm su⁹°, sytuowała się Kristeva (podobnie jak Barthes) po tej strome »c|f rą we Francji, za przykładem Georges’a Mounina, zwykło się su określać mianem „semiologii znaczenia” (w odróżnieniu od „a( munikacji”)⁹¹. W przekonaniu francuskiej badaczki, owo podpn tekstu literackiego operacji wymiany sensu i uczynienie tegoż ta|| odwróciło uwagę od praktyki wytwarzania sensu - a więc od twdfl konywanej w języku⁹¹. OpubUkowana przez Kristevę w 1969 mit) tytułem Semeiótike. Recherches pour utie semanalyse^f)i, zbierająca |i teksty, stanowiła coś w rodzaju manifestu głoszącego pilną pot rai wy semiologii, która w tradycyjnej formie spełniła już swoje zadgfl może jeszcze mocniej wyrażała Kristeva to przekonanie w pnttil kursu o literaturze opublikowanej rok później. Semiologii 8tru k t U ła tutaj przede wszystkim nadmierną formalizację⁹⁴. Nawet pi/ojj logii transformacyjnej na modłę Chomsky ego (tak jak w wyga gów⁹⁵) nie zdołało, jej zdaniem, uchronić semiologii pr/atfl w martwych modelach. Kristeva odnotowywała tutaj także b«

i*

Ibidem, s. 26. Warto tutaj przypomnieć dużo wcześniejszy tekst Bartliea'8fj momencie na swój sposób powracał, a mianowicie: Znak w wyobrutnl (f ny w antologii Mit i znak, op. cit.

Była zresztą w Paryżu w latach sześćdziesiątych słuchaczką jego *< miiutl Zob. też na ten temat: J. Kristcva, Ideologia dyskursu o literaturze, tłum Współczesna teoria badań literackich za granicą..., op. cit, t. 4, cz. 1.

Zob. G. Mounin, Introduction ti la semio/ogie, Paris 1970, s. 11. Zwraca nt< gę Z. Mitosck, Teorie badań literackich, Warszawa 1998,8. 259,

Kristcva,jak wielu intelektualistów francuskich tego okresu, znajdowała się dzo mocnym wpływem filozofii Marksa, co wyraźnie zaznaczali 1 się w irlUflW Wydana w 1969 roku w Paryżu. Nic została przetłumaczona na |ęvvl> l«C men tern rozdziału: Le mol, te dialogue et !e roman - zob. J. Kri«trva, ,V/r»t tłum. W. Grajewski, [w:] Bacbtin. Dialog. Jfzyk. Literatura, red. K. (‘aa s|icniki, Warszawa 1983.

Zob. także wcześniejszy tekst Kristcvcj pt. La s/mio/ogie:scienceirith/ue <m te, „I .a nouvelle crltlcjuo” 1968, wrzesień.

Ir Zoli. Struktnralhm (II).

Produkcja

sensu

U

In

y|indkn ’ od de Suus*urc’a.

dytkurtu o literaturze, op. cit., s. 182.