362,363
Banasiowa), a także w niektórych utworach z Medalionów Nałkowskiej. Daje się tu zauważyć charakterystyczna dwustrefowość języka narracji: język bezpośredniego narratora jest zindywidualizowany w stosunku do języka narracji autorskiej, odbija się w nim zarówno osobowość narratora, jak też okoliczności, w których snuje swoje opowiadanie. Jawna obecność narratora odgrywa ważną rolę w kompozycji fabuły, która rozgrywa się jak gdyby na dwóch poziomach.
*
Niejednokrotnie spotykamy pewne zespoły utworów nowelistycznych złączonych jakimś wspólnym elementem. Są to tzw. cykle nowelistyczne. Bardzo rozmaite mogą być sposoby łączenia poszczególnych nowel w cykle. Wspomnimy tu o trzech typach cyklów nowelistycznych.
1) Czynnikiem zespalającym poszczególne utwory może być rama sytuacyjna, w której wszystkie one są osadzone.
Na przykład w cyklu Baśni z tysiąca i jednej nocy poszczególne utwory zespala baśń o Szecherezadzie, która została żoną kalifa. Ponieważ grozi jej śmierć z rąk męża, postanawia zyskać na czasie, opowiadając mu co noc nową bajkę i przerywając narrację w najciekawszym momencie, aby w ten sposób trzymać jego zainteresowanie w ciągłym napięciu. Dzięki temu zyskuje wciąż nowy dzień życia. Ramą dla wszystkich utworów jest więc sama sytuacja opowiadania. Każda z opowiadanych przez Szeche-rezadę nowel jest elementem ściśle związanym z całością cyklu, chociaż każda ma jednocześnie całkowitą samodzielność fabularną.
Najznakomitszym cyklem nowelistycznym jest Dekameron Boccaccia. Dziesięć osób — siedem kobiet i trzech mężczyzn — chroni się przed szalejącą we Florencji epidemią na prowincji i przebywa tam dziesięć dni. W ciągu tego okresu codziennie każda z osób opowiada jedną nowelę. Powstaje w ten sposób cykl składający się ze stu utworów. Mamy zatem sytuację ramową, która sprzęga poszczególne utwory, nie ograniczając wszakże w nićzym ich fabularnej samodzielności.
2) Czynnikiem wiążącym wewnętrznie cykl może być także jakiś wspólny element tematyczny występujący w każdej z nowel, postać bohatera lub jakiś powtarzający się motyw. Takim bohaterem zespalającym cykl jest np. Sherlock Holmes, detektyw z utworów Conan Doyle’a. Przykładem wspólnego motywu może być motyw fajki w Trzy-
uusfii fajkach liii Erenburga albo motyw pocisku w Dziejach jednego jo cis ku Andrzeja Struga.
3) Niekiedy cykl nowelistyczny nie ma żadnych widocznych wiązań kompozycyjnych. Zespalają go natomiast czynniki innego rodzaju, np. jednolita postawa narratora wobec przedstawionego świata, związana r jakimś jednolitym systemem przyjętych przezeń wartości ( w Ludziach I stamtąd Dąbrowskiej), czy też jednorodna we wszystkich utworach problematyka moralna, ideowa czy filozoficzna (np. w Medalionach Nałkowskiej).
Należy pamiętać, że cykl nowelistyczny jest zawsze zbiorem wielu ! samodzielnych i skończonych fabularnie utworów, niezależnie od tego, jaki jest stopień ich wzajemnego powiązania.
Cykl nowelistyczny stanowił niewątpliwie jedno z literackich źródeł : powieści, nie należy go jednak utożsamiać z powieścią, która posiada jednolitą i organiczną fabułę.
B. Powieść
Spośród gatunków epickich żywotnych w literaturze współczesnej na czoło wyraźnie wysuwa się powieść. Jest to gatunek, który w w. XIX oraz w naszym stuleciu zrobił niezwykłą karierę. Przez długi czas, aż [ do epoki romantyzmu, odmawiano mu w ogóle wartości artystycznych. Powieść znajdowała się poza obrębem — wyrosłej z ducha klasycyzmu
■ — hierarchii rodzajów i gatunków literackich.
O tej sytuacji powieści decydowały następujące względy:
Po pierwsze: gatunek ów wyrósł w poważnej mierze z piśmien-r nictwa nie należącego do literatury pięknej (jej niezbędną właściwością f była mowa wiązana), tradycjami swymi sięgał dawnej literatury plebej-
■ skicj, co dyskwalifikowało go całkowicie w oczach teoretyków klasycyz-I mu. Na przykład w Sztuce rymoimrezej Dmochowskiego, która jest
późnoosiemnastowieczną przeróbką L'art polłique Boileau, nie znaj-I dujemy nawet słowa na temat powieści, mimo że gatunek ten — nawet * w Polsce — był już reprezentowany przez szereg dzieł.
Po drugie: już od początków swego istnienia powieść miała jasno określoną funkcję poznawczą, a dominowanie tej funkcji według poglądów pseudoklasyków nie mogło być udziałem gatunków prawdziwie literackich. Dopiero rozbicie kanonów klasycystycznych przez poetykę romantyczną, zlikwidowanie przedziałów pomiędzy „literaturą” i „nic-
363
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Stwierdziliśmy także, iż zachowanie społeczne nie daje się w pełni zrozumieć, jeśli ograniczymy nasz
SNB13860 s są specyficzne układy (instytucje) opiekuńcze — a jak się dalej okaże, także niektóre ich
Re exposure of DSC03374 przynajmniej na monetach * mennicy w Serdicn (Solin , także w niektórych ins
page0297 TEOLOGIA EMPEDOKLESA. 291 i jedzenia mięsa, także niektóre rośliny objęte były tym zakazem,
page0401 362 XXII). Sądownictwó TABL. 7. NIEKTÓRE PRZESTĘPSTWA ZAMELDOWANE POLICJA
72 TERESA LISICKA nych, katalogów wystaw artystycznych, a także niektóre typy wydawnictw normatywnyc
5317/2009 Nazwy aut. nas. 362-363. Bibliogr. przy pracach. ISBN 978-83-7383-309-8 1. Matczak, Anna (
37k ptaki miesiąca: dzięcioły lis: _ęd CL 3 N "O także niektóre sikory. Dzięcioły
Slajd30 (8) Objawy niepożądane emolientów • Działanie drażniące wykazują także nie
16779 skanowanie0043 (13) Znaczenie międzynarodowe mają także niektóre inne drogi, nie zaliczone ofi
str0077 W skład tego systemu wchodzą także niektóre jądra szwu. Są to skupiska komórek rozmieszczone
47 (380) gatunków roślin, w tym także niektóre błotne. Typowymi gatunkami strefy wody płytkiej są: p
DSC$75 Przemiany tłuszczów trawienie bakteryjne. glicerol wchodzi w cykl przemian cukremych ■ także
więcej podobnych podstron