378,379

mamy do czynienia z popularnie napisanymi życiorysami, wprowadzającymi pewną interpretację psychologiczną, ale niemal zupełnie pozbawionymi elementów fikcji fabularnej (np. utwory Emila Ludwiga czy Antoniny Vallentin o Leonardzie da Vinci, Heinem, Einsteinie, Picassie itd.).

W literaturze powieściowej można napotkać powieści cykliczne, składające się z wielu części powiązanych ze sobą mniej lub bardziej ściśle. Cyklem powieściowym ściśle zespolonym jest np. Trylogia Sienkiewicza. Natomiast w ogromnych cyklach powieściowych Balzaca (Komedia ludzka), Zoli (Dzieje Rougon-Macqnartón>) czy Romainsa (Ludzie dobrej woli) poszczególne części składowe są w dużym stopniu autonomiczne. W literaturze dwudziestowiecznej pojawił się bardzo charakterystyczny rodzaj szeroko rozbudowanej powieści, prezentującej dzieje rodziny w kilku pokoleniach. Powieści tego typu są zazwyczaj wielotomowe, często określa się je mianem roman fletwe (powieść-rzeka). Przykładami tej odmiany mogą być: Rodzina Thibanli Martina du Gard, Noce i dnie Dąbrowskiej, Saga rodu Forsytów Galsworthy’ego, Rodzina Wbiteoakrhr de la Roche czy Kronika rodu Pasqnier Duhamela.

W historii gatunku powieściowego wielorakim przekształceniom ulega! sposób opowiadania i opisu, który jest każdorazowo zależny od założeń określających właściwości sytuacji narracyjnej oraz od koncepcji postawy narratora. Wyżej wspominaliśmy już o tych sprawach. Obecnie chcemy jedynie wspomnieć o formach narracji powieściowej, które są w pewnym sensie niezależne od ewolucji historycznej.

Najczęściej spotykaną formą jest narracja w trzeciej osobie, przy czym narrator nie ujawnia się jako określona postać. Ten rodzaj nazwiemy narracją autorską. Łączy się z nią zazwyczaj (przede wszystkim w powieściowej prozie realistycznej) wszechwiedza narratora na temat przedstawionego świata. Narrator ów znajduje się jak gdyby ponad przedstawionym światem, spogląda nań z góry i jest osobą wyraźnie odrębną od bohaterów.

Równie uniwersalnym typem narracji jest narracja w pierwszej osobie. Narrator występuje jako bcpośredni świadek lub nawet bohater opowiadanych przez siebie zdarzeń, znajduje się więc jak gdyby wewnątrz przedstawionego św^riata. Ten rodzaj narracji określamy jako narrację pamiętnikarską. Wiąże się ona często z formą pamiętnika (np. w Bez dogmatu Sienkiewicza), dziennika lub wspomnień.

Jeszcze inny typ narracji spotykamy w powieści, gdzie występuje kilku opowiadaczy. Dotyczy to przede wszystkim powieści w formie listów, czyli tzw. powieści cpistolarnej. Każdy z listów, które wymieniają pomiędzy sobą narratorzy, opowiada o jakimś odcinku przedstawionych zdarzeń, dopiero suma wszystkich prezentuje całość fabularną. Taką kontrakcję mają m.in. Niebezpieczne związki, znany utwór osiemnastowiecznego pisarza francuskiego Laclosa, czy Słom i ciało Teodora Parnickiego.

Ciekawym przykładem wprowadzenia wielu narratorów do powieści są utwory Josepha Conrada. Autor Zwycięstwa mianowicie w sposób bardzo misterny przeplata relację autorską o losach bohaterów z opowiadaniami występujących postaci. Osiąga w ten sposób efekt złożonej i dialektycznej wiedzy o bohaterze, którego życie i postawa ukazane są wielostronnie, z różnych punktów wiedzenia. Charakterystyczną pod tym względem konstrukcję ma popularna powieść Conrada Lord Jim.

C. Epos

Epos jest jednym z najstarszych gatunków epickich. Jego początki sięgają czasów bardzo odległych. Gatunek ten znany był już w krajach starożytnego Wschodu: rozwijali go Babilończycy, także w Indiach kwitł niezwykle bujnie. Należy jednak pamiętać, że epos starożytnego Wschodu nie wywarł wpływu na literaturę europejską, ponieważ poznano go dopiero w w. XIX. Początki eposu europejskiego wiążą się natomiast nierozerwalnie z literaturą antycznej Grecji, konkretnie zaś z dwoma wielkimi utworami: Iliadą i Odyseją, których autorstwo przypisuje się jońskiemu poecie Homerowi, żyjącemu prawdopodobnie w połowic IX w. przed naszą erą. W literaturze antycznej epos odgrywał rolę podobną jak współcześnie powieść: dawał szeroki obraz świata, w którym •człowiek związany był ze środowiskiem społecznym, ukazywał tego człowieka wszechstronnie, podporządkowując jego życie różnorodnym uwarunkowaniom, rzucając jego losy na tło przeobrażeń historycznych.

Źródłem eposu były mity, podania o bohaterach oraz baśnie. Na ich podstawie powstawały pieśni, śpiewane przez tzw. rapsodów (pieśniarzy). Początkowo pieśni te nie miały jakiegoś stałego tekstu, po prostu każdorazowo rapsod improwizował, mając jedynie w pamięci określone podania i mity. Z czasem teksty pieśni śpiewanych przez rapsodów utrwaliły się, tak że każdorazowe wykonanie pociągało za sobą nieznaczne tylko zmiany. Rapsod przestał być improwizatorem, stał się natomiast

379

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
skanuj0012 Z bezpłodnością mamy do czynienia wtedy, gdy kobieta nie zachodzi w ciążę: mimo regularne
Francuz11 92 PRAWDOPODOBIEŃSTWO I ZMIENNA LOSOWA Inny przykład losowania, w wyniku którego mamy do c
IMAG0714 Kiedy mamy do czynienia ze zginaniem ukośnym? Jeżeli linia działania obciążenia czynnego i
Subiektywne teorie wiedzy (andragogów) jako... 13 brakuje konkretów, mamy do czynienia z kalkami
Zdj?cia 0010 (2) A co z kryterium prawdziwości zdania? Mamy do czynienia ze zdaniem w sensie logiczn
ZGIN6 ZGINANIL V/ ! —/(. Mamy do czynienia z płaskim zginaniem belki, znane są i 3^ Go obliczenia ek
skanuj0012 Z bezpłodnością mamy do czynienia wtedy, gdy kobieta nie zachodzi w ciążę: mimo regularne
skanuj0023 > do nauki o paristy/śe i prawie Łód.: I Z obowiązkiem w stosunku prawnym mamy_do czyn
img155 8.4.1 Test równoległości prostych regresji dla dwóch grup Jeżeli mamy do czynienia z dwoma ty
img204 Jeśli mamy do czynienia z n wektorami wyników obserwacji y2« •••* y» (n ^ P + 1). to odpowiad
img323 Rozkład dwumianowy Bardzo często mamy do czynienia z doświadczeniem, którego wyniki przybiera
NOWE TECHNOLOGIE A BIBLIOTEKA 425 W instytucjach działających w warunkach rynkowych mamy do czynieni

więcej podobnych podstron