408,409

408

Teorie literatury XII

ten spożytkowały w szczególny sposób Sandra M. Gilbert i Sus.tn < .11! trując odmienność pisarstwa kobiecego w odczuwaniu przez kobiet) m ści własnej płci. Kobieta-artystka w ich ujęciu była istotą wykluczoną 11 na margines życia społecznego, ale właśnie to doświadczenie okazywali! stytutywne dla jej twórczości³⁹. Autorki klasycznej już dzisiaj książki 11 Schemat woman in łheAtłic w swojej koncepcji wykluczenia odwoływały się teł fl edypalny _matu edypalnego (konfliktu między ojcami i synami) przyjętego ptlM historii literatury na przykład przez Harolda Blooma⁴⁰. Model ten, nlM niający pisarek, wymagał oczywiście pewnych modyfikacji. Dla SlmvM bardziej jednak inspirujące były te odmiany psychoanalitycznej krytyfl stycznej, które nawiązywały do innych typów psychoanalizy (niż I ieufl| Lacanowska) - na przykład do teorii Carla Gustava Junga, Davtdu U Erica Ericksona⁴', a także do koncepcji inspirowanych wprawdzie kluM choanalizą, skoncentrowanych jednak raczej na uzupełnieniu jej iiIm dostrzeżonych już i wydobytych na powierzchnię przez perspektywy l|ft ną. Chodziło tu w szczególności o poświęcenie większej uwagi la/,Iw nej oraz procesom różnicowania psychoseksualnego (jak w hardzi 1 wid cach Nancy Chodorow), o gruntowne analizy relacji matki - córki, |j£ jako źródło twórczości kobiecej, czy też o przemyślenia na temat | w) ki przyjaźni między kobietami jako specyficznego impulsu twófj

ka i jego reguł) i upośledzającej w pewien sposób twórczość /('linką (w „braku” lub koniecznym zapośredniczeniu). Z jednej i drugiej teorii wyfl „wybrakowania” kobiety. Najważniejsze krytyki teorii Freuda, jakie pnjawlfl amerykańskim - Dorothy Dinnerstein i Nancy Chodorow - skupiły nu, im (a nie na edypalnym) stadium rozwoju psychoseksualnego człowieka, u*| analizy tej fazy można znacznie lepiej zrozumieć mechanizmy kotmmMM płciowej - lo-zob. Gender iqueer. Z kolei Julict Mitchell przeprowadziła lfc| interpretację kompleksu Edypa, próbując jednocześnie wykazać pnwlfl z konkretnym kontekstem historycznym i uzasadnić nicaktualność w|> lu ście, nurt psychoanalityczny (w większości wypadków krytyczny wolim' ■ analizy freudowskiej i lacanowskiej) jest bardzo szeroko rcprczcntnWMfl krytyce francuskiej (piszę również o tym w części poświęconej h t//MH związkom feminizmu i ponowoczesności). Na temat relacji między kur i psychoanalizą zob. zwłaszcza J. Bator, Feminizm, post modem fam, /uyi 2001.

S.M. Gilbert, S. Gubar, The Madwoman in theAttic: The Women IIV H*e\ -Century Litcrary Imagami ton, New Havcn-London 1979.

rtnłW

Zob. zwłaszcza H. Bloorn, I.ęk przed wpływem. Teoria poezji, tłum,

H. Szuster, Kraków 2002.

Choć wiele feministek psychoanalitycznych twierdzi, że uczniowie In uda, ni|| son, I Idcnc I łcutsch, mocno przyczynili się do opresji kobiet Nlckl u l.min miast wątki feministyczne w pracach Alfreda Adlera, karen I Im 1117 | (JH którzy zakwestionowali Freudowski determinizm biologiczny - oh na R. Putnam Tong, My</Jeminiityczna. Wprowadzenie, tłum | Miki'", II I przejrzała M. Środa, Warszawa 2002, s. 1 H1 1K*,

ilm /m

w ii tykule Elizabeth Abel)⁴³. Według Showalter, feministyczne teorie M psychoanalizą zawierały jednak również istotne ograniczenia - nie ||iil v na przykład zmian historycznych, czynników społecznych i eko-\li, /różnicowania etnicznego itp., czyli szeroko rozumianych wpływów 'i h

lulki te wyrównywało natomiast umieszczenie fenomenu pisarstwa ko-lin| ..{crzej pojętym kontekście kulmrowym. Krytyka feministyczna zo-I# k u 11 u ro wo, a więc przyjmująca perspektywę antropologii kultu-jula wziąć pod uwagę wszystkie wymienione wyżej aspekty, i dlatego po ppkowały się największe sympatie Showalter. W przekonaniu autor-mm mistycznej na rozdrożu kulturowa odmiana feminizmu, zajmując T|| cielesności i biologii kobiety, jej funkcjonowaniem w języku czyjej li n.iiitry psychologicznej, w nie mniejszym stopniu niż nurty poprzednimi!' mogła zagadnienia owe dodatkowo zinterpretować poprzez od-■ kontekstów kulturowych, które nadają zawsze określony, indywidu-fcposzi zcgólnym doświadczeniom.

lik jednym z najważniejszych pytań ginokrytyki było pytanie o kondy-iinuiiki, to na to pytanie bardzo interesująco odpowiadała inna amery-Thczka feministyczna, której oryginalny pomysł przeszedł do historii, j mianowicie o Nancy K. Miller i jej słynny koncept arachnologii opi-Wpod tytułem TheArachnologies: The Woman, the Text andthe Critic'\

Bijęczycy, czyli arachnologia

lilk i była poniekąd odpowiedzią na pomysł Rolanda Barthes’a za-Jhtt z akapitów Przyjemności tekstu. Poniekąd - bo inspirując się bez krilie i nv.ką „hvł<>logią", Miller sformułowała też fundamentalny za-Tp francuskiego krytyka. Motto do pracy amerykańskiej badacz-pM»tępii|.|i v cytat z książki Barthesa:

«*kiiuin.i, ilm.id jednak zawsze uznawaliśmy tę tkaninę za wytwór, i ,, /.a którą stoi bardziej lub mniej skryty sens (prawda), teraz hl 11. .111111 ic, | >!■ u I u.) ideę: tekst tworzy się, wypracowuje przez I latanie. Zatracony w tej tkaninie - teksturze - podmiot roz-

jhv, tlen,/, i, A'. l.itwn. I h//ncni c ni Psychoanalytic Perspective, [w:] Futurę of

linI 11, Rbcmitcin, A, Jardinc, Boston-Ncw York 1980, oraz idem, The Repro-\ I i l\ychoana/ysis and the Socio/ogy of Getider, Bcrkcley-London 1978.

I I / >,idition: Mothen and Daughten in Literaturę, red. C.N. Davidson,

•In 1 '....... 19K0, K. Abel, (E)Merging Identities: The Dynamics of Fe mutr

^ ii. i . •n/wrary Fiction by Women, „Signs: Journal of Women in Culture and |. Abel /irs/iij ii.wnii / m.Mlylikujf dindyi /ny hi bciiuit Bloomowuki ■hniwn lynowle) i zastępuje go „triudycznyin wzorcem kobiecym" zob. K. Slm Wtoku /emlniltycena na rozdrożu, 0p. cit., n. 4 s S •

■Mam | w Ptrtia 0/ (tender, red. N.K. Miller, New York 1986,

Ograniczenia dyskursu psy choanalitycz nego

Kulturowa

odmiana

feminizmu

Barthes'a

hyfologia