K �jna DIALEKTY POLSKIE743

ralo, ramę rasti, ragi, ramn lakom, lane lokat, ladja.

órdlo, órmę orsti, dncbnb ólkomn, ólnbji olkbtb, dldbji

ses. ralo, ramę sch. ^ rasti, ravbnb

lakom*, lamja ^ lale bib. ladiji

W języku natomiast Słowian północnych (wschodnich i zachodnich z wyjątkiem Słowaków, zob. niżej) fonetycznemu wzdłużeniu i na tym tle zastąpieniu przez a uległo w tych grupach o tylko pod intonacją atutową: órt-, ólt- ( = ort-, Oli- = drt-, dh-) ^ rat-, lat-, eyrkumfleksowe zaś o w ort-, olt- pozostało krótkie, dając po metatezie rot-, lot-, por. poł. radio, ramię, łakomy, lania, ukx. ralo, ram’a, lakomyj, ale róść, równy, łokieć, łodzi (a), ukr. rosty, ritenyj, lokot’, łódka.

W okresie, gdy dokonywały sic te odrębne dla języka Słowian północnych i południowych procesy, przodkowie Słowaków musieli sąsiadować i współżyć gdzieś nad Dunajem w okolicy ujścia Wagu i Hronu ze Słowianami południowymi (panońskimi), skoro w gwarach środkowosło-wackieh ustaliły się i do dziś przetrwały w dość licznej grupie wyrazów typowe dla dialektów pd.psł. rezultaty rozwoju cyrkumfleksowyoŁ ort-, olt- w rat-, lat-, np. rdkyla, ral’a 'zboże’, rósł’, rastiem, rasttina, razcestie, rdzrora, Jtareń, Rdztoino, rażeń 'rożen’, raźdie 'chrust’, rasocha, lani, la-ket’, langfoj. Do śladów tych słowacko-południowosłowiańskich kontaktów zalicza się także zachowane do dziś w niektórych gwarach słowackich wspólne z językami południowo- i wschodniosłowiańskimi uproszczenie gTupy dl w l, np. sauo, ryyo, rnyuo, ralo, Siło, jen 'jadł* (StZ 20, 67).

Ustalenie się w niektórych gwarach słowackich tych wspólnych z językami południowofiłowiańskimi innowacji było rezultatem osiedlenia' się na południe od Karpat ezęśei Słowian ugrupowania zachodniego. Wpraw-dzie masowa migracja słowiańska z Polski do Czechosłowacji zacząć się musiała od drugiej połowy Y wieku (Łow II 329), ale nie jest wykluczone, że już od I w. n. o. przez przełęcze karpackie i Bramę Morawską przenikali Słowianie na południe (HI¹ I—1 59), a zwarte pod względem organizacyjnym grupy przybyły do Czech być może już w IY wieku, a najpóźniej na początku wieku Y (Łow II 326, Berns 77). Można przeto przyjąć, że w IY —Y wieku przodkowie Czechów i Słowaków znad górnej chyba Wisły przez Bramę Morawską i przełęcze Beskidu Zachodniego przeszli do Kotliny Czeskiej i na Morawy. W dorzeczu Wełtawy i górnej Łaby oraz Morawy i Wagu zajęli oni tereny zamieszkiwano dawniej przez Celtów, których resztki uległy szybkiej asymilacji, a najdalej wysunięte ugrupowania tych plemion, przodkowie Słowaków, posunęły się jeszcze dalej w kierunku Dunaju, nawiązując na obszarach Małej Kiziny Panońskiej kontakt z przybyłymi tu inną drogą plemionami Słowian panońskich. Wynikiem tych kontaktów (zob. m. Y) było takie samo jak u Sio-