larsen0017

2. Podstawy farmakokinetyczne 17

rżenia czynności nerek, które wraz z zaburzeniami czynności wątroby zmniejszają eliminację większości leków.

5 Modele

kompartmentowe

Aby opisać przebieg stężenia leku we krwi lub w osoczu w czasie, wprowadzono pojęcie modeli kompartmentowych. Kompartmenty są to, jak opisano w pkt 2.2, teoretyczne przestrzenie organizmu, w których rozmieszcza się lek. Rozróżnia się modele jednokompartmentowe, dwukompartmen-towe oraz trój- i więcejkompartmentowe; w istocie stanowią one jednak jedynie uproszczenie rzeczywistych procesów rozmieszczania i eliminacji (ryc. 2.4a do c). Wyprowadzone z tych modeli wartości muszą więc być ostrożnie interpretowane, zwłaszcza w praktyce klinicznej.

5.1 Model jednokompartmentowy

W modelu jednokompartmentowym organizm traktowany jest jako jeden homogenny kompart-ment, w którym lek się rozmieszcza (ryc. 2.4a). Zakłada się przy tym, że rozmieszczenie następuje natychmiast po wstrzyknięciu, a wewnątrz kom-partmentu nie ma żadnych gradientów stężeń. System jest otwarty, to znaczy stężenie substancji w kompartmencie może się zmniejszać wskutek eliminacji. Eliminacja substancji podanej w bolu-sie następuje według kinetyki I rzędu (ryc. 2.5a i b). W modelu jednokompartmentowym ilość leku obecna bezpośrednio po wstrzyknięciu w kompartmencie jest równa podanej dawce. Objętość dystrybucji wynosi więc:

^ _ dawka_

stężenie początkowe

W tym modelu klirens substancji stanowi iloczyn stałej eliminacji (ke) i objętości dystrybucji:

Cl = ke x Vd.

Okres połowicznej eliminacji można wyliczyć z wzoru:

pótokres eliminacji, t_1/2 = 0,693 x ■

Z tego wzoru wynika, że półokres eliminacji substancji zależy od dwóch wielkości: objętości dystrybucji i klirensu.

Obowiązuje zasada:

f Im większy jest klirens substancji, tym krótszy jest półokres eliminacji, im większa objętość dystrybucji, tym dłuższy półokres eliminacji.

Duża objętość dystrybucji cechuje substancje gromadzące się w tkankach, wskutek czego narządy eliminujące mają do dyspozycji - do wydalenia odpowiednio mniej substancji.

stężenie w osoczu [Cl

stężenie w osoczu [log C]

0,69

czas (t)

Ryc. 2.5 a i b Spadek stężenia leku w osoczu po wstrzyknięciu dożylnym w modelu jednokompartmentowym. (C₀ = pozorne stężenie początkowe; Mutschler, 1996, zmodyfikowano).

a) Wykres liniowy.

b) Wykres półlogarytmiczny.