Obraz (25)
L UTWORY RELIGIJNE
„Ogród panieński” (1681). Jest to ostatni wielki zbiór wierszy religijnych Kochowskiego, który w zamierzeniu poety miał być ukoronowaniem deklarowanej już w Niepróżnującym próżnowaniu służby pisarskiej Królowej Polski. Ogród nie cieszy się dobrą opinią wśród historyków literatury: najczęściej pisze się o nim jako o przykładzie ppźnobarokowej dziwaczności i podkreśla się monotonię nagromadzenia zbvt. wielu utworów na ieden temat. Czesław Hernas w Baroku pisze w omówieniu tego zbioru
0 „filatelistyce” i „papierowych kwiatach”, które poeta kolekcjonuje1.
Tytuł Ogród panieński pod sznur Pisma Św., Doktorów kościelnych, kaznodziejów prawowiernych wymierzony, a kwiatami tytułów Matki Boskiej wysadzony przez jednego najliższego tej Matki
1 Panny niewolnika zawiera pełną informację o utworze. „Ogród
panieński” — to ogród zamknięty, od średniowiecza symbolizujący Matkę Boską w ikonografii i literaturze2. Szerzej rozwija ten topos wiersz wstępny Do ogroda panieńskiego weszcie. „Pod sznur wymierzony” jest to informacja o prawowierności i jednocześnie o kompozycji. Poeta nie wykracza poza granice symbolizacji (metaforyzacji) zakreślone Przp7 maryjny- w ogrnHyjp
■francuskim z geometrycznym układem kwater ściśle od siebie odgraniczonych szpalerami, tak i w zbiorze mamy 16 kwater po 100 epigramatów każda, zamkniętych „zawarciem” 16 razy na różne sposoby deklarującym niemożność sprostania tematowi. Dodajmy, że każda z kwater zaczyna się od cytatu-motta w pewien sposób narzucającego „temat”. W tej kompozycji ujawniło się wyraźnie upodobanie Kochowskiego do form zamkniętych, uporządkowanych (zwykle na podstawie rachunku liczbowego), symetrycznych. Wolno nam więc rozumieć owo „pod sznur” także jako informację estetyczną: uporządkowanie
ogrodu jest figurą reguł i sztuki w poezji. „Kwiaty tytułów Matki Boskiej” — to peryfrastyczne lub metaforyczne określenia (rzadziej — porównania) odnoszone w Piśmie Św. i u autorów chrześcijańskich do Matki Boskiej.
Określenie autora jako „najliższego niewolnika” nie jest —jak sądzę — tylko formułą autorskiej skromności. W XVII wieku istniał pewien typ pobożności maryjnej, powstały w otoczeniu pisarza mistycznego, o. Kaspra Drużbickiego TJ, zwany „świętym niewolnictwem” łub „niewolnictwem Maryi”. Nie było to bractwo, lecz rodzaj pobożności indywidualnej, deklarowanej aktem oddania się w niewolnictwo, nakładające obowiązek m. in. odmawiania litanii do Matki Boskiej rano i wieczór, odprawiania nabożeństw w soboty (dzień poświęcony Maryi) i innych praktyk, także doskonalenia się moralnego. Niewolnicy Maryi nosili odznaki w postaci łańcuszka przypominającego okowy z napisem „ego mcmcipium Mariae”. Ten typ pobożności, propagowany usilnie przez jezuitów (jego zasady wykładają książki o. F.S. Foenicjusza Mariae mancipium i o. J. Chomętowskiego Pętko B. Panny Mary jej, obie z 1632 r.), promieniował w drugiej połowie wieku na całą Europę katolicką3. Jak sądzę, deklarację poety złożoną na karcie tytułowej możemy rozumieć dosłownie. Zapewne poeta nosił takie „pętko”, a dzieło miało być potwierdzeniem świętego niewolnictwa.
_ Poeta rozważa w Ogrodzie zasadnicze problemy teologii inaryinej, kształtujące śie na wschodzie i zachodzie od wczesnego średniowiecza. Wśród „Doktorów kościelnych” jest wiele nazwisk teologów, z którymi wiąże się pojawienie w mariologii kolejnych wątków myślowych i konceptów filozoficznych4, Au-
4*
Cz. Hernas, Barok, op. cit., s. 388.
J.M. Rymkiewicz, Myśli różne o ogrodach, Warszawa 1968, s. 173 n.
K. Górski, op. cit., s. 170-171.
Np. paralela Ewa — Maryja, którą św. Hieronim wyraża przez antytezę: „śmierć przez Ewę — życie przez Maryję”; Matka Boska jako typ Kościoła (Klemens z Aleksandrii, Ambroży); Maryja jako królowa świata (Jan Damasceński); zob. J.J. Kopeć CP, Uwarunkowania history-
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
75378 Obraz0 (25) 462 ARYSTOTELES I SYSTEMATYZACJA WIEDZY FILOZOFl jest białe, nie można się mylić;
Obraz7 (25) 1 oBEZPAŃSKIE RELIGIE D~) uch bezpańskich religii w Indiach był bardzo ważnym wydarzeni
45601 Obraz 3 (25) 66 DZIEWIĘĆ ŚWIATÓW. Współczesne poetki polskie To w tym „my" zanurza się bo
Obraz9 Krzemionkowe Tę grupę skał reprezentuje radiolaryt. Jest to skała zbudowana ze szkielecików
DSC08210 (2) LXXX SATYRYCZNE ARCYDZIEŁA I UTWORY GORSZE gu retorycznych pytań. Jest to exordium swoi
Obraz3 (25) 104 PROROCY ZAGŁADY monoteistyczne apokalipsy. Stworzyło to iluzję wspólnego oczekiwani
Obraz2 (28) 6, WYBRA2SE ZAGADNIENIA PRZEPŁYWOWE • 1« Kawitacja . Jest to zjawisko fizyczne powstają
więcej podobnych podstron