WSP J POLM110
218
Kwiryna Handke, Terytorialne odmiany polszczyzny
Ogólna charakterystyka sytuacyjna zjawiska przedstawia się następująco. W polskich miastach ukształtowały się dwa główne modele socjolingwistyczne. W miastach starych (np. w Krakowie), o długiej historii, mających za sobą różnorodne przemiany społeczne, kulturowe i językowe (obce mieszczaństwo, z reguły niemieckie, okres panowania łaciny, kolejne fale osiedlania się ludności polskiej, przeważnie wiejskiej, tworzenie się środowisk rzemieślniczych lub przemysłowych, napływ zubożałej szlachty), ustaliły się wśród ludności mówiącej po polsku dwa zasadnicze środowiska: (1) inteligencja i bogate mieszczaństwo z aspiracjami - posługujące się poprawną polszczyzną ogólną; (2) warstwy niższe, używające potocznej polszczyzny mówionej, nasyconej licznymi elementami nie należącymi do języka ogólnego (do takiej odmiany odnosiły się określenia „język plebejski”, „język przedmieść”, „żargon”). W miastach nowszych (np. w Lodzi) o charakterze przemysłowym, którego robotnicza ludność wywodziła się przeważnie ze wsi -od początku dominowała polszczyzna kolokwialna nasycona właściwościami gwarowymi z różnych obszarów' dialektalnych, zawierająca nadto znaczny procent germanizmów i spory procent rusycyzmów. Polska warstwa inteligencji i mieszczaństwa, przeważnie proweniencji szlacheckiej, była tu tak nieliczna, że nie miała większego wpływu na kształt języka polskiego mieszkańców miasta. Zmiany nastąpiły po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. wrraz z upowszechnieniem polskiej szkoły i powiększeniem się polskich środowisk inteligenckich.
Przenikanie właściwości gwarowych do języka mieszkańców miast nie jest zjawiskiem nowym, ale nie zawrsze i nie wrszędzie miało ono jednakową intensywność i zakres. Do czasu II wojny światowej elementy gwarowe w języku osób mówiących polszczyzną ogólną (zwaną wówczas „literacką”) były uznawane za błędy, ponieważ należały do innego systemu językowego. Po II wojnie światowej sytuacja zmieniła się radykalnie. Na skutek silnego działania czynników' zewnętrznych (zmiana ustroju, migracje ludności, w tym znaczne ze wsi do miast, obniżenie prestiżu inteligencji) osłabł również puryzm językowy' i zachwiane zostały przepisy normatywne, ustępując miejsca bardziej teraz pojemnemu językowemu uzusowń społecznemu (według skrajnej, ale akceptowanej zasady: język rozwija się w takim kierunku, jak mówń większość). W rezultacie polszczyzna ogólna zaczęła się bardzo różnicować, między innymi na skutek wprowadzania do niej cech gwarowych. takich jak zwyżona wymowa samogłosek (kobita, ctmny) czy rozkładanie samogłosek nosowych w wygłosie {idom drogom).
Innym zjawiskiem jest przyjmowanie się w języku kolokwialnym mieszkańców miast szczególnie wyrazistych właściwości dialektalnego otoczenia. Za przykład mogą służyć mazowieckie formy śmieli się, leli -w miejsce śmiali się, lali albo formacje rzeczownikowe z przyrostkiem -ak, zwłaszcza w' nazwach stworzeń nicdorosłych (np. dzieciak, cielak, kurczak, kociak wobec
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
WSP J POLM100 208 Kwiryna Handke, Terytorialne odmiany polszczyzny Małopolska górska różni się dosyć
WSP J POLM112 220 Awirym Handke. Terytorialne odmiany polszczyznyBibliografia AJK: Atlas językowy ka
WSP J POLM102 Kwiryn.: Handke, Terytorialne odmiany polszczyzny 210 ćwierć naczynie na wodę’, prani
WSP J POLM96 204 Kwiryna Hatidk?. Terytorialne odmiany polszczyzny łopolskie pseudopoprawne formy na
WSP J POLM94 202 202 O KOSZALIN GDANSKj Kwiryna RanJk*. Terytorialne odmiany polszczyzn MOWĘ
WSP J POLM106 214 Kmryn<> Hjntlke, Terytorialne odmiany polszczyzny Zrozumiałe, że pożyczki ty
WSP J POLM108 216 Kwiryna tusndke, Teraorulne odmiany polszczony mu XVI i XVII w., ale z aktami twór
WSP J POLM93 TERYTORIALNE ODMIANY POLSZCZYZNY KWIRYNA HANDKE Główne dialekty i ich cechy systemowe.
WSP J POLL7 Oficjalny i nieoficjalny wariant ustnej odmiany polszczyzny ogólnej 95 Trzy typy dialogu
WSP J POLM104 212 Krniyns Hjndkć, Terytorialne odmutty polszczyzny Mapa 4. Komynuanty staropolskiego
WSP J POLM98 206 A wirynd Handke, Terytemlne odmiany poliacayzny letnie badania dialektologiczne, hi
SCAN0049 (3) 18 I. Programy dydaktyczne 4. Regionalne (terytorialne) odmiany polsz
WSP J POLM111 Odmiany regionalnt języka polskiego 219 pierwotnych w odmianie ogólnej dziecię i dziec
WSP J POLM113 Bibliografia Polszczyzna regionalna Pomorza, praca zbiorowa, t.1, Wejherowo 1986, t. I
page0287 Kwiryna HandkeNAZEWNICTWO MIEJSKIE Nazwy w społecznej przestrzeni miasta. Kształtowanie się
WSP J POL5 8 Spis ireśd KONTAKTY JĘZYKOWE Kontakty polszczyzny z językami niesłowiańskimi — Bogdan
WSP J POLL10 Kazimierz Oż<ig, Ustna odmiana języka ogólnego98 Wierzbicka Aana, 1983, Geńry mowy,
WSP J POLL8 96 Kazimierz Ozap, Ustna odmiana języłu ogóliu*gc mówionego mając.) największy uzus i zw
WSP J POLM114 LUDOWY STYL ARTYSTYCZNY JERZY BARTNIIŃSKI Dwie perspektyw) . - Odrębność funkcjonalna
więcej podobnych podstron