Wstyd i przemo0036
Rozdział III
Akt przemocy jako język symboliczny.
Mit, rytuał i tragedia
Nie jest ani łatwo ani przyjemnie zgłębiać tę otchłań niegodziwości, a jednak uważam, że trzeba to zrobić, ponieważ jutro ktoś może usiłować zrobić to samo, co mogło być popełnione wczoraj, może zdruzgotać nas i nasze dzieci. Kusi nas, aby odwrócić się od tego z grymasem obrzydzenia i zamknąć na to nasz umysł; jest to pokusa, której musimy się oprzeć1.
Primo Levi
w staraniach zrozumienia ludzi skorych do przemocy zwracam się często ku literaturze, ku mitom i tragediom. Świat ludzkiej przemocy, który widzę w więzieniach, oddają wiernie tylko tragedie greckie i szekspirowskie, okropności opisane przez Tukidydesa i w Biblii. Tylko myśląc w kategoriach tej literatury znalazłem sposób na pogodzenie zdrowia psychicznego i człowieczeństwa z jednej strony i niewyobrażalnego koszmaru i potworności z drugiej. W porównaniu z tragediami, które oglądam i których wysłuchuję codziennie, abstrakcje „nauk społecznych” wydają się bladymi imitacjami rzeczywistości, podobnymi do cieni w jaskini Platona. W świecie, w którym znajduję się z racji mojej pracy, przeżycia Edypa nie są teorią ani kompleksem. Widziałem Edypa — człowieka, który zabił swego ojca i oślepił się, nie na scenie ani w książce, lecz w rzeczywistości.
Widziałem Medeę — kobietę, która zabiła swoje dzieci, kiedy tnij1, porzucił ją i odszedł do innej. Widziałem Otella — męż-• /v/.nę, który zamordował żonę, a potem odebrał sobie życie. Widziałem Samsona (archetypowego „syna Sama”1), i to wielokrotna-; mężczyzn, którzy zwalali dach na swoje własne głowy, po-im waż był to dla nich jedyny sposób wyrażenia przepełniającej Ich bezgranicznej wściekłości, kiedy cały świat wydawał się im wrogiem i pragnęli zabić wszystkich, nawet, a może przede wszystkim wtedy, jeśli kładło to kres ich własnemu życiu.
Te więzienne doświadczenia nasunęły mi myśl, że być może mity i tragedie greckie powstały nie tyle jako wytwory wyobraźni, ■ymboliczne, „świadome” przedstawienia nieświadomych fantazji zdrowych psychicznie ludzi, ile jako próby opisania i przedstawienia faktycznych zbrodni i okrucieństw, których ludzie dopuszczają się na sobie nawzajem od tak dawna, jak daleko sięga nasza pamięć zbiorowa, jako próby stawienia im czoła, znalezienia w nich sensu i przetrwania psychicznego i umysłowego.
„Na początku był czyn”, powiada Goethe w Fauście2, i być może ma rację. U skorych do przemocy mężczyzn, których badam, akt przemocy poprzedza myśl i słowo. Terapia, której ich poddajemy, składa się w dużej części ze starań nauczenia ich myślenia i mówienia o ich myślach i uczuciach przed popełnieniem impulsywnych, bezmyślnych, trudnych do wyobrażenia aktów przemocy i zastąpienia ich myśleniem i rozmową. Oślepienie Samsona, Terezjasza i Cyklopów, oślepienie Gloucestera w Królu Lirze to nie tyle mityczne „fikcje”, ile opisy rzeczywistych czynów dokonywanych przez prawdziwych ludzi w prawdziwym życiu.
Przemoc, mit i tragedia
Piszę to jako wstęp do mojej próby zrozumienia, co mogło stać się przyczyną pewnego aktu przemocy, który wydawał mi się posuwać ją do granic rzeczywistości i który jest przykładem od-
W języku ang. Samson może znaczyć „syn Sama" (przyp. tłum.)
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Wstyd i przemo0004 Przedmowa Prezentowana polskim czytelnikom książka Jamesa Gilligana jest dziełem
Wstyd i przemo0039 76 Wstyd i przemoc z niego, nazywając go „wymoczkiem”, „cwelem” i „cipą”. „Cwel”
Wstyd i przemo0050 98 Wstyd i przemot uczucia wstydu. Dlaczego samo zabicie ofiary nie może zniszczy
img290 (7) 116 Druidzi nie jest ani krzewem, ani drzewem, jako roślina nie rośnie na ziemi i nie spa
Rozdział 1 stopniem doktor lub tytułem zawodowym magister (doktor habilitowany nie jest zlepkiem dwó
page0169 ROZDZIAŁ I. Duch ma życie niezupełne. Zagadnienie związku ciała i duszy nie jest zagadnieni
326 MIEKE BAL przedmiotu jako coś danego. To założenie autonomii nie jest już akceptowalne, szczegól
WSP J POLN254243 568 BoęJjn Watcotk, Język polski tu Zichodzic rozmaitości nie jest możliwe. Wyzysku
Szczególną rolę odgrywa CENA która nie jest ani zasobem ani strumieniem. Jest traktowana jako współc
ScannedImage 12 Rozdział szóstyJEDNOSTKA A PRZETRWANIE Z przykładu Ików możemy wnosić, że rodzina ni
socjo3 118 Mikrosocjologia jako dyscyplina społeczna 1950, s. 90, 93). Nie jest to jednakże jedyna
gleby302 mokłe — klasy V i VI. Są to naturalne siedliska użytków zielonych, a uprawa ich jako gleb o
291 (33) Oczywiście, to są symbol e. Twoje ciało natomiast nie jest symbolem. Jest żywe. Pomyśl
Rozdział 3 strona? 85 S4 Zbiór zadań z mikroekonomii 10. Co nie jest prawdą w odniesieniu do krzywej
DSC49 Karl Popper — jako podstawa dociekania prawdy o twórczość naukowa nie jest wolna w takim sens
J Bruner Życie jako narracja 12 Jerome Bruner stawami. Nie jest jednak szczególnie ambitna, ale r
więcej podobnych podstron