img921 (2)

ski nosowe. Nie znaczy to jednak, że zbiór samogłosek polskich składa się jedynie z dziesięciu wyżej scharakteryzowanych ustnych dźwięków [a], [a], [o], [o], [ej, [e], [i], [y], [u], [ii]. Oprócz nich, co prawda fakultatywnie, ale mogą pojawić się także dźwięki znazalizowane (unosowione) lub bezdźwięczne. Ich występowanie nie ma jednak obligatoryjnego charakteru. Z reguły stanowią one rzadsze lub wyraźnie terytorialnie ograniczone alternanty względem dźwięcznych samogłosek ustnych. W szczegółach rzecz przedstawia się następująco:

1. W pozycji przed nosowym glajdem [u] lub [i] albo przed szczelinowymi nosowymi spółgłoskami półotwartymi [nrj], [ii], [n] fakultatywnie mogą pojawić się samogłoski znazalizowane (por. Sawicka 1995: 123—124), por.:

wąs — [vous] albo [vous]

chiński — [x’iisk’i] albo [x’iisk’i]

symfonia — [syrrjfońiaj albo [synjfoma]

benzyna — [beuzyna] albo [beuzyna] obok rzadszego [benzyna] albo [benzyna]

Jeśli w ogóle występuje w polszczyźnie lekka nazalizacja samogłosek, to zawsze jest ona wynikiem regresywnych (wstecznych) upodobnień głoskowych. Dokładniej omówię więc to zjawisko nieco później, a mianowicie w rozdziale poświęconym analizie asymilacji głoskowych w języku polskim. W tym miejscu sygnalizuję jednak problem, ażeby czytelnik nie odniósł mylnego wrażenia, że we współczesnej polszczyźnie mówionej występują tylko i wyłącznie samogłoski ustne. Warto wiedzieć, że fakultatywnie mogą pojawić się również i samogłoski znazalizowane, choć jak zauważyła I. Sawicka (1995: 122) — „mają one niską frekwencję w standardzie”.

2. Całkowicie fakultatywnie można także zaobserwować „zjawisko ubezdźwięczniania samogłosek w sylabie końcowej wypowiedzi o intonacji opadającej, po spółgłosce bezdźwięcznej” (Sawicka 1995: 125), por.:

To jej lalka, [to j ej lalka] albo [to iei lalka]

To była kompletna klapa, [to byua kompletna klapa] albo [to byua kompletna klapa]

Zatonął tam jakiś statek, [zatonou tam iak’iś statek] albo [zatonou tam iak’iś statek]

Na scharakteryzowaną wyżej okoliczność należałoby zbiór kryteriów klasyfikacji samogłosek rozszerzyć także i o analizę ruchów wiązadeł głosowych. Na tej podstawie wyróżnilibyśmy samogłoski dźwięczne, czyli artykułowane z udziałem tonu krtaniowego, będącego efektem zsunięcia wiązadeł głosowych. Z drugiej zaś strony — co prawda fakultatywnie, ale dają się zauważyć we współczesnych tekstach mówionych także i samogłoski bezdźwięczne, czyli artykułowane bez udziału tonu krtaniowego, a więc przy rozsuniętych wiązadłach głosowych.

3.4.3. Podsumowanie

Zasób samogłosek polskich oraz znamienne dla nich cechy artykulacyjne wynikające z zastosowania zaproponowanych wyżej kryteriów klasyfikacji przedstawię w formie tabelki. Dźwięki obligatoryjnie pojawiające się w standardzie kulturalnej polszczyzny mówionej umieszczę bez dodatkowych oznaczeń. Te dźwięki, które występują jedynie fakultatywnie, oznaczę gwiazdką (*) umieszczoną za odpowiednim znakiem, np.:

[a] — niska, środkowa, ustna, dźwięczna samogłoska obligatoryjnie pojawiająca się w określonych wyżej kontekstach,

[a]* — niska, środkowa, ustna, bezdźwięczna samogłoska jedynie fakulta-ly wnie mogąca wystąpić w określonych wyżej kontekstach,

[a]* — niska, środkowa, znazalizowana, dźwięczna samogłoska fakultatywnie występująca w określonych pozycjach.

Klasyfikacja samogłosek

Poziome \ruchy języka

Przednie

scentralizo

wane

Środkowe

scentralizo

wane

Tylne

scentra

lizowane

Pionowe n. mchy języka \ i ruchy języczka ^N\

dźw.

bez.

dźw.

bez.

dźw.

bez.

dźw.

bez.

dźw.

bez.

dźw.

bez.

Niskie

ustne

[a]

[a]*

znazalizo

wane

[a]*

Niskie pod wyż-

ustne

[a]

[a]*

s/.one

znazalizo

wane

[a]*

Średnie

ustne

[e]

[e]*

[oj

[9]*

znazalizo

wane

[e]*

|e]*

[oj*

[ol*

Średnie

podwyż-

ustne

[e]

[e]*

[ój*

lól*

|ó|

lol*

s/.one

znazalizo

wane

[ej*

[5]*

[ól*

|ó|*

|o|*

ustne

[i]

[jl*

[y]

[y ] *

[ul

[u|*

liii

M.M*

Wysokie

znazalizo

wane

[i]*

(]]*

LyJ*

[y ] *

|U|*

MM*

Mil*

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Nie znaczy to jednak, że po głębszym oddzieleniu pracy socjalnej od procedury administracyjnej, meto
DSC06239 (2) Jerzy Szmagalski / Nie znaczy to jednak, że osoby korzystające z superwizji są podporzą
12 Jolanta Chluska Nie znaczy to jednak, że w przypadku spzoz taki obowiązek nie występuje. Jak bowi
230 Ilona Bujnowicz-Szewczyk Nie znaczy to jednak, że o wykorzystaniu plakatu w metodyce czy pedagog
umie - w groźnym, niskim pokrzykiwaniu jest jednak zdecydowanie lepszy. Nie znaczy to oczywiście,&nb
12716 Obraz18 mieć sensu, lecz musi go zinterpretować. Nie znaczy to wcale, że taka interpretacja
elementy kompozycji fotograficznej ,.pod światło". Nie znaczy to bynajmniej, że tylko takie oś
CCF20090308003 ślady jego obecności. Ze śladów tych restytuuje motywującą je całość. Nie znaczy t
15 poważnie zdewaluowaly się we współczesnym zglobalizowanym świecie. Nie oznacza to jednak, że możn
CCF20090214123 Nie znaczy to oczywiście, że stanowisko „nowych dualistów” nie wikła się w żadne tru
12716 Obraz18 mieć sensu, lecz musi go zinterpretować. Nie znaczy to wcale, że taka interpretacja
54 //. Odwrót od Hegla Nie oznacza to jednak, że musimy powrócić do naiwnego realizmu. Nawet jeśli o
Image000901 3 Przy niektórych cechach podałem daty najstarszych o nich wzmianek. Nie znaczy to jedn
DSC09293 e*~*TTT~r rptrm ■^mtinii Ońumii mngi c. pełnia funkcję socjalną, nie oznacza to jednak
Obraz18 mieć sensu, lecz musi go zinterpretować. Nie znaczy to wcale, że taka interpretacja
□ Nasz salon skupia się głównie na usługach fryzjerskich, nie oznacza to jednak, że pozostałe usługi

więcej podobnych podstron