S

y

Mi

Ni

} w2

B|

■p

IB.¹'*

■1

nyeh. Mając na uwadze bilans energii lub masy w skali globalnej, trzeba stwierdzić, iż wszelkie ich zmiany w wąskiej strefie przyrównikowej mają swe odpowiedniki w obszernym pasie wysokich szerokości geograficznych- Na przykład, dla zrekompensowania ruchów wznoszących w strefie okotorównikowej — Yf wąskim pasie ITCZ ('Intertropical Convergen.ce Zonę) - potrzebne jest osiadanie powietrza w odpowiednio rozleglej strefie wyższych szerokości, np. w rozległych antycyklonach zwrotnikowych. Podobnie, nadwyżki ciepła i wilgoci w tropikach - obejmujące znaczną część globu ziemskiego - mają ogromne znaczenie dla bilansu globalnego. Przykładem tego rodzaju powiązań są okresowe zmiany temperatury wód i wilgotności powietrza na ogromnych przestrzeniach Pacyfiku w strefie przyrównikowej (El Nino) i ich wpływ na „anomalie pogodowe” i warunki klimatyczne w strefie pozazwrotnikowej.

Tab. 9.3. Teoretyczne sumy bezpośredniego promieniowania słonecznego na powierzchni ziemi w zależności od szerokości geograficznej i pory roku. Przezroczystość atmosfery/; = 0,7. Wartości dobowe dla 15 dnia marca, czerwca, września i grudnia, w % sumy promieniowania 15 marca na równiku (wg Crowe’a, 1987)

^e geometiyaJ oici geografia- j

9.2. Oceany i prądy oceaniczne

Oceany i morza zajmują ponad 71% powierzchni kuli ziemskiej. Na północ od równika, gdzie znajduje się większość obszarów lądowych, wody zajmują i tak większą część półkuli - ponad 60%. Na półkuli południowej ocean zajmuje ponad 80% powierzchni. „Półkula lądowa" ma swój „biegun" w okolicy Nantes w zachodniej Francji i odznacza się 47% udziałem powierzchni lądowej, „półkula morska" - z „biegunem" położonym na wschód od Nowej Zelandii - ma natomiast 89% powierzchni wód.

Podłożem atmosfery jest więc w większości woda mórz i oceanów. Lądy stanowią pewnego rodzaju zakłócenia, pojawiające się na powierzchni wodnej, podścielającej atmosferę.

ton