94289101 djvu

FIZYOLOGIA układu nerwowego 271

mięśnia, być całe nienaruszone. Całą drogę, po której przechodzi stan czynny, objawiający się jako odruch, nazywamy ł u k i e m odruchowym. Łatwo wywnioskować, że zależnie od elementów tkankowych, po których przebiega czynność odruchowa, podzielić możemy łuk odruchowy na 5 części:

1) Narząd odbiorczy czyli receptor, na który działa podnieta i w którym ruch fizyczny tej podniety zamienia się na swoistą zmianę nerwową. Takim narządem odbiorczym są zatem zakończenia nerwów czuciowych i obwodowe narządy zmysłowe.

2) Nerw dośrodkowy, po którym przebiega stan czynny, wywołany podnietą i dostaje się do

3) ośrodka odruchowego. Tu następuje owa modyfikacya stanu czynnego, dzięki której przenosi się on zapomocą czwartego (4) składnika łuku odruchowego, t. j. nerwu odśrodkowego, na piąty (5), t. j. na narząd wykonawczy (effector), w którym występuje właściwa reakcya. Tym effektorem bywa najczęściej mięsień lub gruczoł.

Ad 1) Co się tyczy narządu odbiorczego, to rzeczą jest stwierdzoną, że z przeróżnych miejsc powierzchni czuciowej można wywołać odruch. Jednakże są pewne ograniczone miejsca powierzchni czuciowej, których drażnienie powoduje powstanie pewnego znowu ściśle oznaczonego odruchu. I tak kłucie skóry podeszwy powoduje cofanie kończyny, dotknięcie spojówki lub rogówki oka odruchowe zamknięcie oka, drażnienie błony śluzowej nosa kichanie, błony śluzowej krtani kaszel, i t. d. Zakończenia nerwowe danych okolic ciała są niejako dostosowane do spowodowania, aby ustrój pod wpływem podniety działającej na nie wykonywał celowy ruch, którego zadaniem jest bądź usunięcie się z pod wpływu podniety, bądź też zużytkowanie podniety dla dodatnich celów organizmu (np. odruch połykania lub wydzielania śliny wskutek podrażnienia błony śluzowej jamy ust pokarmami).

Wystąpienie danego odruchu zależy jednak nie tylko od miejsca, na które działa podnieta, ale także od jej jakości i natężenia. W innych działach fizyologii znajdziemy wiele przykładów takiego zachowania się, z których przekonać się można, że gdy np. słaba podnieta zastosowana na powierzchnię czuciową powoduje ściśle oznaczony odruch, silna podnieta go nie powoduje lub wywołuje inny odruch; albo odruch, który da się z łatwością wywołać przez