IMG216

które nie są podobne do czegokolwiek znanego, które nic nie przedstawiają i nic nie symbolizują, działająca swobodnie wynalezionymi formami, jak muzyka swobodnymi tonami. Ale ludzie nie chcą jeszcze nic o tym wiedzieć; nie umieją oni rozkoszować się czymś, czego ich rozsądek nie rozumie, i dlatego wynaleźli oni muzykę programową, która coś znaczy, i dekorację programową, która coś przypomina, by uzasadnić swą rację istnienia. A jednak nadejdzie czas, gdy w parkach i na placach publicznych wzniosą się pomniki, które nie będą przedstawiać ani ludzi, ani zwierząt, kształty zrodzone z fantazji, które porwą serca ludzkie, napełnią je płomiennym entuzjazmem i nieprzeczuwanym zachwytem”⁵¹.

Od secesyjnego zwrotu do Natury, od uwielbienia świata organicznego prowadziła w ten sposób droga - jedna z dróg - do sztuki bezprzedmiotowej.

OSKAR WILDE (1891)¹

[...] termin „symbol” jest bliski zlania się z terminem „sztuka”. Świadomie lub nieświadomie symbol podnosi jakość, ożywia dzieło: jest jego duszą.

ĆMILE GALLĆ (1908)^a

Szereg rysów łączyło secesję z poezją symboliczną końca XIX i początku XX wieku - Verlaine’em i Mallarme, Nietzschem i Rilkem, Maeterlinckiem i Wyspiańskim³.

Poezja symboliczna posługiwała się „symbolami”. Termin „symbol” jest jednym z najbardziej wieloznacznych terminów teorii sztuki i estetyki. Tutaj przez „symbol” rozumiemy przedmiot spostrzegalny zmysłowo lub wyobrażalny, istniejący w przyrodzie lub wytworzony przez człowieka, przedmiot, który wywołuje w odbiorcy myśl o przedmiocie innym niż on sam nie na podstawie podobieństwa i nie na podstawie zwyczaju lub umowy, lecz na podstawie pewnej, nieraz dalekiej i trudno uchwytnej analogii. Tak np. lew wywołuje w nas myśl o sile lub męstwie, ścieranie się światła z mrokiem - myśl o walce dobra ze złem. Symbol może być ustalony, „skodyfikowany” przez zwyczaj lub umowę i stanowić dzięki temu cząstkę tradycji kulturalnej pewnej grupy społecznej. W średniowieczu lew był ustalonym symbolem męstwa, lilia - czystości. Symbol może być jednak również nie ustalony, stanowić twór indywidualny danego artysty, mienić się różnymi znaczeniami. Dzika kaczka w dramacie Ibsena, sad wiśniowy w sztuce Czechowa lub zloty róg w „Weselu” Wyspiańskiego są takimi właśnie symbolami.

Artyści secesyjni posługiwali się często symbolami. Niekiedy były to symbole ustalone sztuki chrześcijańskiej, np. lilia lub ciem kwitnący w witrażach franciszkańskich Wyspiańskiego. Przeważnie jednak symbole secesji należały do symboli nie ustalonych, mieniły się całą gamą znaczeń. Przedstawiane przez artystów secesyjnych rośliny, zwierzęta i postacie ludzkie lub ich narządy - pąki, kwiaty, owoce, korzenie, bulwy kiełkujące, serca - miały nieraz, prócz swego znaczenia dosłownego, znaczenie symboliczne: symbolizowały zwłaszcza procesy biotyczne -- wzrost, pączkowanie, kwitnienie, owocowanie - ekspan-sywność, bujność, płodność Życia.

Jednym z ulubionych motywów secesji było, jak wiemy, drzewo. Drzewo jest prastarym symbolem Kosmosu: zdolność Kosmosu odradzania się bez końca znajduje symboliczny wyraz w życiu drzewa. W mitach i wierzeniach wielu ludów drzewo symbolizuje przy tym nie tylko Kosmos, lecz także życie, młodość, nieśmiertelność, mądrość⁴. Secesja wskrzesiła ten prastary symbol. Nie przestając być symbolem kosmicznym drzewo, zwłaszcza kwitnące lub owocujące, było przy tym dla niej przede wszystkim wcieleniem ekspansywności życia. W studiach przygotowawczych do mozaiki w Palais Stoclet Klimt wyraźnie

192

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
IMG208 Istoty organiczno-fantastyczne Prócz organizmów rzeczywistych secesja przedstawiała również
IMG214 zachowuje swój naturalny kształt, sylwetę, postawę, a przy tym układa się idealnie w pewną a
IMG220 138. E. OKUŃ, OKŁADKA granicę między podporą a noszą, między członami dźwigającymi a członam
img2 ) ę- -c +8 -0 > (z 1 l) l 9 I V 1 1
IMG2 (2) Priorytety i wartościowania Operatory posiadają priorytety, które są na stałe zakodowane w

więcej podobnych podstron