228 229

Przesłuchanie dziecka a inne szczególne formy przesłuchania

przez rówieśników, brakiem akceptami, molestowaniem seksualnym. Fobia szkolna może też być przejawem depresji o charakterze endogennym.¹

• Fobia społeczna (nerwica społeczna, fobia komunikowania się) jest lękiem przed oceną innych osób. Może manifestować się czerwienieniem się, jąkaniem czy zaniemówieniem.²

Na zmianę taktyki przesłuchania może mieć wpływ jąkanie się dziecka. Jąkanie jest zaburzeniem artykulacji mowy, które polega na przejściowym upośledzeniu lub niemożności wymówienia niektórych sylab czy słów.³ W takim wypadku organ procesowy powinien wykazać się szczególną cierpliwością i zrozumieniem. Swoim zachowaniem dać do zrozumienia, że ma czas i chętnie słucha tego co mały, jąkający się świadek ma do powiedzenia.

G. Psychozy reaktywne

Psychozy reaktywne występują u dzieci rzadko. U dzieci w wieku szkolnym są obserwowane zespoły histeroidalne, które przebiegają jak psychozy z urojeniami, fantazjowaniem, teatralnym zachowaniem się, zamąceniem świadomości.⁴ Podłożem tego rodzaju psychoz są urazy psychiczne będące skutkiem jednorazowego przeżycia lub powtarzający cli się przeżyć oraz powstałe w związku z nimi lęk i rozpacz.⁵

H. Zburzenia psychosomatyczne

Przyczyną zaburzeń psychosomatycznych jest wadliwie odreagowany i tłumiony lęk. Do podstawowych postaci chorób psychosomatycznych można zaliczyć astmę oskrzelową, wrzodziejące zapalenie jelit, wrzód żołądka, skórne reakq'e alergiczne, jadłowstręt psychiczny i bulimię.⁶

Występowanie takich chorób u dzieci powinno skłonić do myślenia organ procesowy, który wraz z psychologiem powinien poszukiwać podłoża takiego stanu. Należy także pamiętać, że ma się do czynienia z dzieckiem chorym — nie tylko zaburzonym psychicznie, ale realnie odczuwającym ból.

I. Endokrynopatie

Endokrynopatie spowodowane są zaburzeniami hormonalnymi mającymi wpływ na rozwój psychiczny. Nieleczona wrodzona niedoczynność gruczołu tarczowego wywołuje głębokie upośledzenie umysłowe.

Nie wszystkie endokrynopatie wykluczają dziecko z roli świadka. Dlatego w każdym przypadku niezbędne jest badanie lekarskie pod kątem wpływu choroby na postrzeganie i zapamiętywanie. Niewielkie zaburzenia hormonalne nie mają wpływu na kompetencje świadka do zeznawania.

J. Zaburzenia w sferze emocjonalno-popędowej Zaburzenia tego rodzaju mogą mieć swoje źródło w zmianach biologicznych w mózgu (encefalopatia), nerwicogennych wpływach psychospołecznych, trudnych sytuacjach (rozwód rodziców, pójście do przedszkola, szkoły, okres pokwitania itp.).^9H

K. Zespół zaburzeń po stresie urazowym Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne uznało w 1980 r. za nową jednostkę chorobową „zespół zaburzeń po stresie urazowym" (ang. Post-traumatic Stress Disorder — PTSD). Ten rodzaj zaburzeń psychicznych jest następstwem poważnego zagrożenia życia jednostki, poważnego zagrożenia integralności fizycznej, poważnego zagrożenia lub zranienia, szkody doznanej przez dzieci, nagłej destrukcji domu, społeczności, bycia świadkiem zranienia lub zabicia innej osoby, przemocy fizycznej, otrzymania wiadomości o poważnym zagrożeniu.⁹¹⁵ Po przeżyciu tego rodzaju zdarzeń dochodzi do powstania objawów strachu, ponownego przeżywania krytycznych sytuaq'i w snach, budzenia się w nocy, zobojętnienia na otaczający świat. Taka chora osoba może mieć poczucie winy trwające nawet do końca życia.⁹¹⁶ Przeżycie tak traumatyzujących wyda- ^{7 8}

229

** Ibidem, s. 168.

Wielki słownik medyczny, op. cit., s. 365.

^,10 Szerzej na ten temat: M. Orwid, K. Pietruszewski, Psychiatria dziecięca..., op. cit., s. 80-81.

^m A. Bilikiewicz, W. Strzyżewski (red.), Psychiatria..., op. cit., s. 304.

Encyklopedyczny słownik psychiatrii, op. cit., s. 465-466.

Szerzej na ten temat: A. Bilikiewicz, W. Strzyżewski (red.), Psychiatria..., op. cit., s. 304-305; Encyklopedyczny słmnik psychiatrii, op. cit., s. 82-83.

⁹¹⁴ Ibidem, s. 306.

M. Lis-Turlejska, Psychologiczne następstwa skrajnie stresowych przeżyć, Nowiny Psychologiczne 1992, nr 2, s. 65.

^9,6 D.L. Rosenhan, M.E.P. Seligman, Psychopatologia, 1.1, Warszawa 1994, s. 274.