co Ciałem zwiemy, jest cząstką Duszy rozeznawaną przez pięć Zmysłów, przez owe główne w wieku naszym Duszy wnijścia.
2. Energia jedynym jest życiem, i z Ciała jest; Rozum zaś jest obrysem, albo obwodem Energii zewnętrznym.
3. Energia jest Wieczną Rozkoszą.
Ci, co pożądanie poskramiają, czynią tak, bo pożądanie ich tyle jest słabe, że się daje poskromić; a poskromiciel, czyli rozum, przywłaszcza sobie miejsce pożądania i rządzi bezwolnym.
I kiedy poskromione, pożądanie stopniowo bierne się staje, aż już tylko swoim jest cieniem.
Historię tego napisano w Raju utraconym, gdzie Rządca, czyli Rozum, zwie się Mesjasz *.
Ten zaś, co na początku był Archaniołem, czyli mającym w swojej władzy zastępy niebieskie, zwie się Diabłem, albo Szatanem, a jego dzieci nazwane są Grzech i Śmierć.
Lecz w Księdze Hioba Mesjasz Miltona zwie się Szatan. Historię tę bowiem oba stronnictwa wzięły za swoją.
Prawdziwie, zdało się Rozumowi, że Pożądanie jest już odpędzone; ale z rachunków Diabła wynika, iż to Mesjasz upadł, a niebo ukształtował z tego, co skradł z Otchłani.
Okazano to w Ewangelii tam, gdzie się Mesjasz modli do Ojca
0 zesłanie pocieszyciela, czyli Pożądania, aby Rozum mógł mieć Idee, by na nich budować; Jehowa z Biblii nikim innym nie jest, jako ** tym, co w płomienistym ogniu mieszka.
Wiedzcie, że po śmierci Chrystusa stał się on Jehową.
Atoli u Miltona Ojciec Przeznaczeniem jest, Syn pięciu zmysłów Złożeniem, a Święty Duch Próżnią!
Zważcie: Milton dlatego w okowach pisał, kiedy o Bogu pisał
1 Aniołach, a wolnym był, gdy o Diabłach pisał i Piekle, bo był Poetą prawdziwym, ze stronnictwa Diabła, choć o tym nie wiedział.
I Cały ten passus jest jednym z najdoskonalszych przykładów romantycznej interpretacji eposu Miltona. Blake wyprzedza tu tych wszystkich interpretatorów Raju utraconego, którzy w Szatanie upatrują rzeczywistego „pozytywnego bohatera” poematu, i pojmują tekst Miltona jako utajoną apoteozę buntu i wyzwoleńczych zrywów.
■ Po „jako” przekreślone przez Blake’a: Diabłem.
Kiedym się przechadzał pośród ogni piekła, rozkoszując się radościami Geniuszu, które Aniołom na mękę i szaleństwo wyglądają, zebrałem nieco tamtejszych Przysłów sądząc, iż jak powiedzenia przez naród jakiś używane znamionują jego charakter, tak owe Piekieł Przysłowia ukazują lepiej naturę Piekielnej mądrości niż wszelkie opisy budowli albo strojów.
Wróciłem do domu: wówczas w przepaści pięciu zmysłów, gdzie urwisko o ścianach gładkich nad tym tu światem się sroży, zobaczyłem potężnego Diabła spowitego w chmury czarne, unoszącego się na powietrzu przy ścianach skały: ogniem trawiącym pisał on to zdanie, teraz ludzkim postrzegane umysłem, i czytane przez ludzi na ziemi:
Skąd wiesz, czy nie jest każdy Ptak, który swą drogę tnie
powietrzną,
Światem rozkoszy nieobjętym, co więźnie w zmysłach twoich
pięciu? 1
PRZYSŁOWIA PIEKIEŁ
Ucz się w czas siewu, w żniwa nauczaj, raduj się zimą.
Tratuj wozem swoim i pługiem swym przeoruj kości umarłych. Droga nadmiaru wiedzie do pałacu mądrości.
Roztropność jest bogata, brzydka stara panna, do której się Niezdatność zaleca.
27
D. Erdman (por. wyżej bibliografię) dokonał niezmiernie interesującego spostrzeżenia, odkrywając źródło tego dwuwiersza w Tragedii bristolskiej (Bristowe Tragedie) Chattertona, gdzie spotykamy następujący czterowiersz:
How dydd I know that ev’ry darte That cutte the airie waie Mighte nott fynde passage toe my harte And close myne eyes for aie?
W wolnym przekładzie:. „Skąd mogę wiedzieć, że każda strzała / Która tnie powietrzną drogę / Nie może znaleźć wnijścia do mego serca / I na zawsze zamknąć mi oczu?” To zaskakujące zestawienie dowodzi — mówi Erdman — jak (zachowując całe piękno obrazu i melodię wiersza) Blake przemienia myśl o śmierci w pochwałę życia. S. Foster Damon przypomina, że w tym