CCF20090523029 tif

KARL R. POPPER

Popper: Tak, zgodziłbym się z tą uwagą; chcę tylko wskazać, że ewolucja ta nie ma bynajmniej magicznego charakteru. To znaczy mogłyby istnieć bardzo złożone zwierzęta, które nigdy nie rozporządzałyby żadnym światem 3 w naszym rozumieniu: jakimkolwiek ludzkim językiem, żadną argumentacją którąkolwiek z rzeczy, które nazwałem swoiście „ludzkimi”. Ale właśnie te okoliczności, na które się pan powoływał, skłoniły mnie — pamięta pan, wiąże się to z moim pierwszym wykładem —do obrania biologicznego, ewolucyjnego podejścia do całej tej problematyki.

Uczestnik dyskusji 1: Rozpatrzmy przypadek pewnego zwierzęcia i drapieżnika: zwierzę widzi, że inne zwierzęta z jego gatunku sąpożerane, i ucieka. Mamy tu pewien problem i pewne rozwiązanie. Biorąc pod uwagę znaczenie, jakie przypisuje pan ewolucji, sądzę, że trudno będzie panu oddzielić ludzki świat 3 od zwierzęcego świata 3. Zachodzi tu bowiem ciągłość ewolucji.

Popper. Tego aspektu nie zdążyłem jeszcze omówić, ale będziemy mogli się nim również zająć. Jest to niemiemie interesujący problem, któiy ma coś wspólnego z argumentacyjnąfunkcjąjęzyka. Całe to zagadnienie można by umieścić pod szyldem ,,ewohJcjaemergentrlą^, ’. Tę emer-gentną ewolucję można naturalnie wyjaśnić za pomocą następującego schematu:

T*,—»PT —» EB^> P₂

Przede wszystkim P₂ różni się od P₇ i już to jest dla tej kwestii niezmiernie istotne. Po wtóre, może pan powiedzieć, że związek, o którym tu mowa, nie jest związkiem deterministycznym czy przyczynowym. To znaczy zdarzenia mogąpotoczyć się inaczej. Gdziekolwiek występuje taki schemat, zawiera ogniwa, które nie sąbynąjmniej niezawodne. Być może pamięta pan, że powiedziałem, iż próbna teoria na poziomie zwierzęcym może mieć postać mutacji. Ta nowa mutacja może się pojawić lub nie. Nowa teoria może zostać wymyślona. Gdziekolwiek więc takie błędy się pojawiają występująpomiędzy nimi stadia, które nie sąściśle wyznaczone, i nie odnajdzie pan u pierwszego zwierzęcia tego wszystkiego, co nastąpi później. Można łatwo się o tym przekonać: przetrwały bowiem zwierzęta, o których wiemy, że istniały w bardzo wczesnych stadiach zwierzęcej ewolucji. Niektóre z tych zwierząt zdołały przetrwać. Większość — nie przetrwała. Powody, dla których przetrwały, czy też nie przetrwały te zwierzęta, pozostają zazwyczaj nieznane i nie można ich ustalić. Niektóre nowe sposoby przystosowywania się mogą zanikać, a inne nie.

Uczestnik dyskusji 1: Sądzę, że wiem już, w jakiej sprawie się z panem nie zgadzam. Pańskie ujęcie uwzględnia owe liczne możliwości, ja sądzę, że wszystkie te możliwości istniały od początku i że jedynąrzeczą jaka może ulec zmianie, jest to, które z tych możliwości przenikną do naszej wiedzy. Wszystkie możliwości istnieją w świecie 3. Niemniej to, którymi teoriami, czy raczej którymi próbnymi teoriami się posługujemy i na jakie nowe problemy natrafiamy, wyznacza właśnie granice obszaru świata 3, jaki możemy pozyskać dla naszej wiedzy.

Popper: Sądzę, że powinniśmy przerwać ten konkretny wątek naszej dyskusji, ponieważ nasuwają się tu zupełnie nowe problemy. Ująłbym to tak: W pewnym trywialnym sensie można powiedzieć, że owe możliwości istnieją ale jest to tylko sens bardzo trywialny. To samo stosuje się do mówienia o wszystkich możliwościach, które nigdy nie wyjdą na jaw, ponieważ nie wiemy z góry, które możliwości wyjdą na jaw. Taka jest, zasadniczo, odpowiedź na pańskie pytanie.

Uczestnik dyskusji 4:0 ile rozumiem świat 3, człowiek tworzy reguły gry — prostą okrąg, kąt prosty — a w ramach owych reguł gry istnieje pewnego rodzaju relacja logiczna, która jest przez niego odkrywana. Na tym polega świat 3. Czy zgodziłby się pan z takim sformułowaniem?

Popper. Bardzo, bardzo wiele relacj i logicznych i niektóre reguły gry sąbardzo mało interesujące, natomiast inne okazują się niezmiernie interesujące i płodne i prowadzą do najrozmaitszych odkryć. Ale skądinąd w pełni się z panem zgadzam, dopóki zdaje pan sobie sprawę, że szachy są mniej płodne od geometrii. Wprawdzie dopuszczają rozmaite kombinacje, sąjednak uboższe w kombinacje. A ich zastosowanie jest praktycznie żadne, podczas gdy geometria ma bardzo bogate zastosowania.

Uczestnik dyskusji 4: Rozważmy na przykład przyrodę. Mamy tu materię i energię. Czy stanowią one reguły gry? Mamy relacje logiczne,