IMG)44

I. Romantyczny „sposób odczuwania"

Estetyka średniowiecznej Północy

Oczywiście, zarysowany przez Mickiewicza obraz średnio.

wiecza różnił się od utrwalonych przez oświeceniowych filo. ^{2arysy dwóch idei:} średniowiecznej i napoleoń-zofów i estetyków przekonań o barbarzyństwie i dzikości wie- ^{s k 1 e które} P^otem» ^w okresie mesjanistycznym zwłaszcza, ków średnich. Autor rozprawki O poezji romantycznej nie pod- ^{nabiorą nowych znaczeA} * ^wei^d* ^w nieprzewidywane związki

nosił wprost polemiki z tym osądem; zachowywał się raczej¹ Pokrewieństwa. .......

i.LK.. « -„i _______/ . ’ . .¹ Porównanie „stylu" do „ubioru jest w wywodzie Mickie-

tak, jakby o nim nic nie wiedział — co zupełme zrozumiałe, , . . .. . ,

. ... __ . _ . . ^r . .. . wieża i wyjątkowe, i efektowne. „Wieki średme, me tak gu-

jeśli we mierny pod uwagę przede wszys kim taktykę swoistej _st uderzały przecież swoim charakterystycznym ubiorem, godności historycznej, którą sobie obrał w celu wyrobienia _{Wielkie płaszcze góralów szkockich> 8t}alowa odzież rycerska, genealogicznej legitymacji poezji romantycznej. Przeciwnie _{? pióra}{ barwy familijne ze znakiem krzyia albo wstęgą od-kładł nacisk na rycerską ogładę średniowiecza: „Nowe uczucia _różniają bohatyra czasów krucjaty. W stylu poetyckim roman-i wyobrażenia, samym barbarzyńcom właściwe, tak nazwany tycznym równie panuje śmiałość, w składniach mniej giętkich, duch rycerski i z nim połączony szacunek i miłość ku płci ₀bok prostoty jakiś hart i tęgość, w wyrażeniach blask i czę-pięknej, Grecji i Rzymianom obcy, ścisłe przestrzeganie praw stokroć nastrzępienie" (V, 195—196). Trudno ukryć, że „szata honoru, uniesienia religijne, podania mityczne i wyobrażenia grecka" — „draperia grecka” mimo wszystko mniej się jednak ludów barbarzyńskich, dawniejszych pogan i nowoczesnych poecie podobała niż ubiory średniowiecza. Decydowała ma* chrześcijan, pomieszane razem — oto jest, co stanowi w wie* lowniczość, śmiałość, nieregularność, rozmaitość. Odróżnienie kach średnich świat romantyczny, którego poezja zo- „gustowności” od „charakterystyczności" to znamienny rys wie się też romantyczną” (V, 191). poetycki kolorytu lokalnego w romantyzmie. Tym sposobem

Bardzo to w gruncie rzeczy dokładny repertuar motywów, Mickiewicz całkowicie się zdradza jako romantyk; zobaczymy cechujących odrodzone, romantyczne „nowe średniowiecze”, wkrótce, do jakich uniwersalnych rozmiarów urasta ta zasada Poezja taka właściwa jest „narodom rycerskim, których oby- w słynnej Przedmowie Hugo do Cromwella z 1827 roku. czaję i dzieła opiewali poeci” (V, 201). I w świecie romantycz- Wyprowadzanie linii genealogicznej romantyzmu niemal nym zresztą zaprowadzano „coraz większy porządek, harmonią bezpośrednio ze średniowiecza, bądź też traktowanie obydwu i okrasę” (V, 192). Poeta naturalnie zwracał uwagę na „na- epok jako objawiających ten sam prawie „romantyzm” stało miętność” i „śmiałość” towarzyszące „imaginacji wojennych się szeroko stosowanym zabiegiem estetycznym, ale również Szkotów i Saksonów”, u których „mitologia (...) przez druidów stało się popularną modą, ulubionym przebraniem na bal i bardów więcej niż gdzie indziej była wyrobiona" (V, 197). kostiumowy. Gautier upowszechnił przymiotnik „moyenageux” Jeszcze kilkakrotnie w tekście Mickiewicza pojawiają się ^w celu opisania ukochanego stylu romantyków francuskich; i druidowie, i bardowie — pełnoprawni obywatele rzeczypo* ubolewał zresztą nad „chorobą gotycyzmu , która dotknęła spolitej poetyckiej; klasycy mieli wzbraniać im wstępu. c&łą generację. Wynikająca z rozmaitych przesłanek i zamia-Mickiewicz szczególnie był przywiązany do myśli o adresa- ^rów świadomość „średniowieczności” romantyzmu poddana tach poezji średniowieczno-romantycznej. Jej twórcy przema- ^ż została swoistej kodyfikacji naukowej. Tak np. Karol Li-wiali „do wojowników i do gminu” (V, 196). Zapewne poeta bdti który poświęcił się pracy nad estetyką jako „morfologią sądził, że podobna średniowieczna wspólnota odbiorców mogła- piękna” i zajął się m.in. wyróżnieniem i charakterystyką ty-by się odrodzić w czasach mu współczesnych. Potrzebny był do P^dw sztuki, uznał „romantyzm w ogóle za „wyobraziciela tego lud taki, jak w Anglii: „Lud mający udział już w życiu ^dusz ognistych" (375), za „niejako estetyczny temperament politycznym, już w wyprawach wojennych, niemal ciągłych ^dusz ognistych" (397); „jakikolwiek będzie koloryt romantyz-lubił pienia rycerskie, ożywiane uczuciem narodowym i do ^mu’ ^{nosić na sobie będzie cechy to} kolosalności i wzniosłości, miejscowych okoliczności stosowane” (V, 197). Wojny napoleoń- przepychu i fantastyczności, któreśmy położyli jako znamię _skie, o których potem będzie tak wiele i w Panu Tadeuszu ^{114 dusz} °g^rdstycb” (393)*“