P1010311

206    Ewa Kraskowska

dti, by uogólnić moje własne, nader istornc i bynajmniej nie odosobnione doświadczenie Czytelnicze.

Feminizm wprowadzi! w krwioobieg społeczny całą listę chwytliwych haseł i sloganów, z których wiele przedostało się do dyskursu krytyki feministycznej i dało początek konstrukcjom teoretycznym. Jedno z tych haseł brzmiało: .-Doświadczenie każdej kobiety jest doświadczeniem wszystkich kobiet"²⁰. Legło ono u podstaw techniki terapeutycznej zwanej „budzeniem świadomości" (comciousness raistng), odbywanej w małych grupach, przy współpracy i wsparciu innych kobiet i będącej formą „werbalnego samopoznania"²¹. Na tym samym dogmacie opiera się powieść kobieca i również pełni funkcję terapeutyczną. Odwołuje się ona do poczucia wspólnoty kobiecej, kreując płaszczyznę porozumienia zbudowanego na poczuciu „mniejszościowości" i odrębności. Wspólnota oparta na „kobiecości", podobnie jak wspólnota oparta na przykład na ado-łescencji, utwierdza się w swojej zbiorowej tożsamości poprzez opozycyjność w stosunku do jakiejś wspólnoty dominującej, np. mężczyzn łub dorosłych. Ten fakt tłumaczy, dlaczego tak trudno jest w mówieniu o literaturze kobiecej uwolnić się od stosowania kategorii „męskości". Ale stosunek do „męskości” to tylko jedna z cech Wyodrębniających to zjawisko, i to bynajmniej nie cecha definiująca. Równie dobrze można by wskazać - w obrębie faktów odnoszących się do sfery personalnej - stosunek do dzieci, relacje wewnątrz własnej płci, typ autoanalizy i autooceny itp.

Jak zauważyła znana pisarka angielska Margaret Drabbłe, „większość z nas [kobiet - EK] czyta książki, mając w głowie takie oto pytanie: co mi to mówi o moim własnym życiu?"²². Nie jest to nastawienie, z jakim się podchodzi do literatury romansowej i sensacyjno-romansowej, która ma zaspokoić potrzebę marzenia.i fantazjowania. Powieść kobieca - bo o niej głównie odtąd mówię, choć zdaję sobie sprawę z istnienia analogicznych zjawisk w obrębie liryki i dramatu - startuje tam, gdzie się z reguły kończy romans, a zaczyna proza życia. Istota tego gatunku zasadza się na maksymalnym zmniejszeniu dystansu między autorką, bohaterką i czytelniczką, czemu sprzyja występowanie czynnika autobiograficznego. Kobiety-autorki, także te nieżyjące, żyją i mają się bardzo dobrze. „Bohaterka jest córką autorki” - to jeszcze jeden ze sloganów towarzyszących obiegowi tych utworów; obie zaś, dodajmy, są przyjaciółkami i siostrami czytelniczki. Na autorki nakłada to często powinność ujawniania się w rolach poza-pisarskich. W budowaniu tej ścisłej więzi uczestniczy ponadto kobieca krytyka literacka: „wiele kryty czek mówi czytelniczkom, jak czytać książki kobiet; mówią też one autorkom, jak pisać książki dla kobiet”²³. Ażeby skończyć ze sloganami, przytoczę ostatni, najważniejszy: „Ta książka zmieni ci życie". Zdanie to do tego stopnia zrosło I się z prozą kobiecą, że zaczęło funkcjonować jako rodzaj identyfikatora genologiczne- I go²⁴. Wokół tej literatury rozwinął się cały przemysł - wydawnictwa (np. Virago, Pan- I dora, the Womens Press), czasopisma, programy telewizyjne i osobowości medialne. I W istocie można o niej mówić jako o silnym i świadomym swoich zadań ruchu literac- I kim. To wyjątkowo wyrazisty przykład „literatury sformatowanej”, nastawionej na określony typ odbiorcy, sformatowanej jednak na tyle szeroko, by mogły się w jej obrę-1 bie znaleźć zarówno dzieła powielające oczekiwane schematy, jak i utwory wybitne (co) nie znaczy, że od owych schematów się odżegnujące).

Jakie warunki musi spełniać utwór powieściowy, by móc go zaliczyć do tak rotu-mianej literatury kobiecej? Aby poczucie wspólnoty mogło zaistnieć, w madzie nie powinno to być dzieło nazbyt nowatorskie, eksperymentalne; powieść kobieca najlepiej się czuje w tradycyjnej oprawie psychologiczno-obyczajowej. Chociaż trzeba podkreślić, iż kobieca publiczność wyrabia się z każdym rokiem i dziś na poczytność mogą u niej liczyć także dzieła skomplikowane, stawiające odbiorcom Spore wymagania; dobrze przyjmowana jest również, zwłaszcza w przypadku utworów Jeminmsjąeydf, groteska, satyra czy utopia. Literatura kobieca powinna jednak dawać odbiorczynkrni poczucie bezpieczeństwa i swojskości, nie wolno jej epatować np. nadmierną erudycyj-nościa czy narzucającą się uwadze wirtuozerią formy, gdyż to grozi czytelniczą alienacją. Literaturę tę można obrazowo określić jako namiastkę i zastępnik dawnych form obcowania kobiet ze sobą, na przykład w trakcie wykonywania tradycyjnie kobiecych wspólnych prac, jak przędzenie czy darcie pierza, które były okazją do wymiany doświadczeń, plotek, przeanalizowania stosunków międzyludzkich w bliższym i dalszym otoczeniu, wzajemnego pokrzepienia się w trudach życia.

Najważniejszym elementem kobiecej powieści jest protagonistka (lub kilka pro-cagonistek) będąca przeciwieństwem stereotypowej heroiny literackiej. W istocie, z całą swoją zwyczajnością i losem, który odzwierciedla biografie statystycznych kobiet, jest ona anty-heroiną, tak mało w niej na pozór materiału na książkę. Nie może być zbyt młoda. Na dobrą sprawę mogę stwierdzić, iż typowa bohaterka powieści kobiecej ma około czterdziestu lat i sama się od jakiegoś czasu nią czuję. Jej wiek wiąże się ze specyfiką kobiecego procesu tożsamościowego i kryzysów mu towarzyszących²⁵.

Tożsamość, czyli poczucie indywidualnego oraz społecznego „ja”, autokoncepcja, samowiedza, która w ostatecznym rozrachunku decyduje o naszym stosunku do rzeczywistości zewnętrznej i do siebie samych, ale także „wytwór ludzkiej refleksji, użyteczna zasada interpretacji aktywności «ja»” - jak pisze Jolanta Miluska²⁶ - jest wartością stanowiącą w dużej mierze cel życia jednostki. Jej osiągnięcie wieńczy niejako nasze zmagania egzystencjalne, powinno nastąpić u kresu adolescencji, a ewentualne późniejsze problemy tożsamościowe są traktowane jako przejaw kryzysów bądź dewiacji. Szczególnie trzy okresy sprzyjają wystąpieniu przesileń: okres dorastania, przejście do wieku średniego oraz przejście do starości. Każdy z nich staje się okazją do przewartościowania dotychczasowych postaw, dokonania nowych wyborów i ogólnej rekonstrukcji życia. Znacząco obecny w literaturze naszego stulecia wątek „dramatu adolescencji" przeżywanego przez chłopców i młodzieńców zdaje się potwierdzać, że ta faza indywidualnej biografii dotyczy wyłącznie płci męskiej. Dziewczęce „dramaty pokwi-tania”, choć również są przejawem trudu odnajdywania swego miejsca w świecie, dotyczą jednak innych spraw i przebiegają inaczej. Dziecko płci męskiej rozpoczyna proces indywiduacji przez odłączenie się i odróżnienie od matki. Dziewczynka natomiast z matką się identyfikuje. Młodzi mężczyźni wchodzą w wiek dorosły nastawieni na własny rozwój i osiągnięcie pozycji dominującej. W tym samym czasie młode kobiety, jako przeznaczone do macierzyństwa, zaprzątnięte są poszukiwaniem partnera, co wymaga dostosowywania się do określonych ról i psychicznego zespolenia się z obiektem zainteresowania. Tak więc uwarunkowania biologiczne, z którymi współgra struktura psy-

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
P1010312 208 Ewa Kraskowska duczna. nakazują kobiecie w najbardziej produktywnym czasie jej życia ni
P1010309 * * * 202 Ewa Kraskowska oporycyjnej względem „męskości" i wespół z nią wykluczającej
P1010308 Ewa KraskowskaO tak zwanej „kobiecości” jako konwencji literackiej Uczciwe mówiąc, mam powa
P1010308 Ewa KraskowskaO tak zwanej „kobiecości” jako konwencji literackiej Uczciwe mówiąc, mam powa
P1010308 Ewa KraskowskaO tak zwanej „kobiecości” jako konwencji literackiej Uczciwe mówiąc, mam powa
15323 P1010337 258 —    -—_________Ewa Graczyk Pozornie wracamy więc do punktu wyjści
430 2 430 10. Optymalizacja W zasadzie te metody można by uogólnić na zadania optymalizacji z dowoln
71235 P1010314 212 Ewa Kmsrowsca 212 Ewa Kmsrowsca w JO *. 29 (hasło u fordem, i 48. Pbr. M. Humm, S

więcej podobnych podstron