img007

przedmiotem dumy, a staje się powodem zawstydzenia'¹⁵. Zwłaszcza w krajach należących do tzw. cywilizacji europejskiej postawy wobec starości są wysoce negatywne⁴⁶. W tym kontekście warto nadmienić, iż swoista „waloryzacja starości” ma obecnie miejsce - jak podkreśla B. Synak - w społeczeństwach o wysokim rozwoju technologicznym i cywilizacyjnym, co wyraża się w uznaniu osób starszych za ważnych konsumentów i uczestników usług rynkowych⁴⁷.

W Polsce postawy nacechowane obojętnością i niechęcią wobec osób starszych można zauważyć - jak wynika z badań ankietowych przeprowadzonych przez CBOS wśród dorosłych Polaków — przede wszystkim w miejscach publicznych (głównie w placówkach służby zdrowia i urzędach). Silny dystans, obojętność, a nawet niechęć wobec osób starszych ujawnia się także w postawach części polskiej młodzieży. Z kolei najwięcej życzliwości ludzie starsi otrzymują we własnym środowisku życia (tj. w kręgu rodzinnym, sąsiedzkim i parafialnym)⁴⁸. E. Trafiałek uważa, iż w społeczeństwie polskim niechęć, a nawet wrogość wobec najstarszej grupy wiekowej wynika z kilku przyczyn, tj.: 1) z pretensji, zarzutów, że osoby starsze stanowią balast, obciążenie dla budżetu państwa, dla pracujących i całego społeczeństwa; 2) z utrwalania przez wiele dziesiątek lat uogólnień na temat uciążliwości wieku podeszłego; .'() z teorii dominacji w społeczeństwie rozwiniętym rodziny dwupokoleniowej nad wielopokoleniową, która spowodowała upowszechnienie instytucjonalnych form opieki⁴⁹. Podobnie wypowiada się w tej kwestii B. Synak, który stwierdza nawet, iż w okresie przemian polityczno-ekonomicznych nasiliły się przejawy „egeizmu” [!] w polskim społeczeństwie⁵⁰.

Dyskryminację ludzi starszych pogłębia negatywny stereotyp starości⁵¹, który - jak wynika z wielu przeprowadzonych badań na ten

⁴⁵ Coraz rzadziej ludzie decydują się na powiedzenie o kimś - „on jest człowiekiem Hlarym” - A. A. Zych, Człowiek wobec starości.., ,s. 12.

^4fi H. Worach-Kardas, Wiek a pełnienie ró/.A s. 68; A. Tabaczkiewicz, Problemy starości..., s. 109. Pozytywne ustosunkowanie się do stdrości, szacunek dla niej dominuje obecnie w społecznościach tradycyjnych (głównie azjatyckich i afrykańskich), w których człowiek starszy jest synonimem mądrości i otaczany jest niemal sakralnym respektem - H. Worach-Kardas, Wiek a pełnienie ról..., s. 66-68; A. Tabaczkiewicz, Problemy starości..., s. 109.

¹⁷ B. Synak, Pozycja społeczna..., s. 11.

^IH B. Wciórka, Polacy wobec ludzi starych i własnej starości. CBOS. tp://ratusz.pl/po-moc spol/artykuly/starosc/

^4!l E. Trafiałek, Człowiek starszy w społeczeństwie polskim. „Praca Socjalna”, 1995, nr 4, s. 4; tejże, Społeczno-ekonomiczne wyznaczniki..., s. 49-50.

^r’° B. Synak, Skutki transformacji ustrojowej dla pozycji społecznej ludzi starych w Polno-. wyzwanie dla badań gerontologicznych. W: Seniorzy w społeczeństwach europy - współtworzenie i współodpowiedzialność. Pod red. W. Pędicha. Materiały X Euroforum Ludzi Starszych. Białystok 2001, s. 50.

¹⁵¹ M. Susułowska podała, za Aronsonem, że stereotyp to „nadmierne uogólnienie, przypisywanie identycznych cech każdej osobie należącej do określonej grupy, bez uwzględnienia istniejących w rzeczywistości różnic pomiędzy jej członkami. Większość stereotypów nie opiera się na doświadczeniu, lecz na zasłyszanych opiniach [...] albo powstaje w naszych umysłach jako sposób uzasadniania naszych własnych uprzedzeń” - M. Susułowska, li mul— dominuje we współczennym HpohiczońHtwie. W przekonaniu więk-n/.tmd osób⁵³ starzenie się jest procesem niekorzystnych zmian w sferze biologicznej, psychicznej i społecznej, zaś starość wiąże się z utratą zdro-win, urody, sił fizycznych, sprawności intelektualnej, z zaburzeniami pamię-ii /. zawężeniem zainteresowań i zaangażowania w sprawy świata, ze zmiana pozycji społecznej (spowodowaną wycofaniem się z życia zawodowego l ograniczenia udziału w życiu dzieci), ze społecznym izolowaniem się i sa-inoi/.olowaniem, z zespołem konserwatywnych postaw i poglądów oraz z po-li /.cbą korzystania z pomocy innych⁵⁴. E. Trafiałek twierdzi nawet, że „pol-I i stereotyp starości utożsamiany jest z wizją klęski. Odejście z pracy zawodowej, rezygnacja z wielu ról społecznych — traktowane są jako nie-u/.yteczność, alienacja, życie na marginesie wydarzeń społecznych i politycznych. [...] O starości mówi się jako o zniedołężnieniu, schorowaniu, po-1i /obie korzystania z zaangażowania innych”. Według autorki w Polsce panuje powszechny pogląd o starości „zniedołężniałej, nacechowanej biedą, i nilizmem, biernością i ustawicznym oczekiwaniem na pomoc ze strony innych - rodziny bądź instytucji opiekuńczych i leczniczych”⁵⁵.

Konsekwencje negatywnego stereotypu starości są bardzo niekorzystne. < '/.towiek starszy, w znacznym stopniu utożsamiający się z istniejącym ste-

.....typem, zaczyna patrzeć na siebie tak, jak patrzy na niego społeczeń-

nl.wo. Zdaniem E. Trafiałek powoduje to trudne do przełamania bariery psy-liiiezne, zarówno u osób starszych, jak i tych, którzy nimi będą. Co więcej -pik twierdzi Astrid Tabaczkiewicz — negatywny obraz człowieka starszego, połączony z rzeczywistym obniżeniem się sprawności psychofizycznej i faktyczną utratą dotychczasowych ról społecznych, powoduje wejście w schemat namospełniającej się przepowiedni, prowadzącej do załamania psychicznego,

I 'lychologia starzenia się i starości. Warszawa 1989, s. 47. Autorka ta stwierdza, że „stereo-

I    v |> starości może być pozytywny, gdy podkreśla doświadczenie życiowe i mądrość starych ludzi, potrzebę szacunku dla nich i odpowiedniej opieki. Może też być negatywny, jeśli ipowny nacisk kładzie się na produkcję, oceniając człowieka według tego, czy w niej uczestniczy. Wtedy to patrzy się na starego człowieka jak na kogoś, kto jest nieużyteczny, o o jego doświadczeniach mówi się, że są przestarzałe i nieprzydatne” - tejże, Psychologiczne problemy starzenia się człowieka starego. W: Encyklopedia seniora..., s. 71.

⁵² Badania dotyczące wizerunku człowieka starego we współczesnym świecie szeroko omawiają m.in. R. Konieczna, Starzenie się i starość w opinii i ocenie ludzi młodych. „Studio Edukacyjne”, 1991, nr 1, s. 154-161; J. Rembowski, Psychologiczne problemy starzenia tnę człowieka. Warszawa-Poznań 1984, s. 80-99; M. Susułowska, Psychologia..., s. 43-95; A A. Zych, Człowiek wobec starości..., s. 139-142.

^r,:l Stwierdzono, że obraz starości zmienia się wraz z wiekiem badanych. Najbardziej negatywny jest u ludzi młodych, a w miarę zbliżania się do starości poprawia się.

II    M. Puchalska, O nowy model starości. W: Encyklopedia seniora..., s. 83.

^M M. Susułowska, Psychologia..., s. 168; E. Trafiałek, Człowiek starszy..., s. 3. ^r>r> E. Trafiałek, Człowiek starszy..., s. 3-4; tejże, Kreowanie wizerunku polskiej starości wsparcie, opieka, pomoc i edukacja. „Pedagogika Społeczna”, 2002, nr 4, s. 13; tejże, Polska starość demograficzna wyzwaniem dla edukacji. „Edukacja Dorosłych”, 1995, nr 3, n. 22.

8f

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
TEMAT LEKCJI: Kiedy nasze ciało staje się powodem wykluczenia? PRZEDMIOT: Lekcja wychowawcza ETAP
416,417 416 Teorio liii Mlt
87696 IMG!67 (5) metajęzykową (komentowanie własnej kompetencji językowej, przedmiotem refleksji sta
Propedeutyka przedmiotów humanistycznychSłowo staje się ciałem Mit założycielski powiada, że do
IMG11 (2) XVIII TYm bardziej zagadkowy staje się fakt przejścia od feudalnego homo religiosus do ka
Slajd23 Handel elektroniczny staje się nowym czynnikiem wzrostu wydajności, ponieważ prowadzi do zan
264 WŁADIMIR TOPOROW znajomość staje się czasem swego rodzaju hasłem pozwalającym wejść do tekstu
PrepOrg II190 (2) 193 - 193 -!: i l się kolejno: wodą, 15% roztworem węglanu sodowego do całkowitego
n.p.m. Tereny znajdujące się na południe od Wzgórz Trzebnickich należą do Niziny Śląskiej, natomiast
dsc06723 (2) Kraje średnio rozwinięte (rozwijające się) ‘ Grupa ta liczy 67 państw • Należą do niej

więcej podobnych podstron