Kochanowski1

67

66

JAN KOCHANOWSKI

PIEŚŃ VI

Królewno lutnie złotej i rymów pociesznych Ochłodo myśli tesznych,

Ty sama powiedz a kres naznacz, póki mamy Płakać, gdy przyjaciela miłego stradamy?

⁵ Łacno cieszyć chorego, gdyśmy zdrowi sami, Lecz kiedy toż nad nami Niefortuna pokaże, tam więc człowiek czuje,

Że co drugim chciał radzić, sam sie nie ratuje.

Godno płaczu nieszczęście i twoja przygoda,

¹⁰    O zacny wojewoda!

Boś pozbył towarzysza i cnotliwej żony,

Której dobroć, której wstyd jest niewysłowiony.

Ale byś dobrze wziąwszy lutnią Orfeowę, Wstąpił w łódź Charonowę ¹⁵ I nawiedził podziemne niewesołe kraje,

Gdzie słońce swych promieni nigdy nie podaje,

Nie zyszczesz dusze, która dotkła raz napoju Niepamiętnego zdroju;

KSIĘGI WTÓRE

Przeto cierpliwość sama tialepsza w tej mierze, ²⁰ Gdzie za raz i ratunek upad z sobą bierze.

PIEŚŃ VII

Słońce pali, a ziemia idzie w popiół prawie, Świata nie znać w kurzawie;

Rzeki dnem uciekają,

A zagorzałe zioła dżdża z nieba wołają.

⁶ Dzieci, z flaszą do studniej; a stół w cień lipowy, Gdzie gospodarskiej głowy Od gorącego lata

Broni list, za wsadzenie przyjemna zapłata.

Lutni moja, ty ze mną; bo twe wdzięczne strony ¹⁰    Cieszą umysł trapiony,

A troski nieuspione

Prędkim wiatrom podają za morze czerwone.

Ą

PIEŚŃ VII

Nie frasuj sobie, Mikołaju, głowy, Kto ma być królem; już dekret gotowy

PIEŚŃ VI    _    _    '    _

Przypuszcza się, że wiersz zwrócony został do Krzysztofa Radzrwiffl jj20 za raz — jednocześnie; upad — upadek, tu: nieszczęście; z sobą wojewody wileńskiego i wielkiego hetmana litewskiego, i powstał w zwiąt tbierze — bierze się; — gdzie znajduje się jednocześnie i ratunek na

ku ze śmiercią jego żony (zmarła ok. 1577/1578). Por. Pieśń żałobna w. I Królewno lutnie złotej — apostrofa do Muz; rym pocieszny wiersz konsolacyjny, pocieszający kogoś po stracie bliskiej osoby.

2 teszny — tęskny, smutny.

7 tam -— wtedy.

12 wstyd — wstydliwość, skromność.

].!—18 Aluzja do mitu o Orfeuszu, por. przyp. do P. I 21    -

i 8 Niepamiętnego zdroju — Lete, rzeki zapomnienia, płynącej^ przi Hades. Kto napił się z niej wody, tracił pamięć o wszystkim, ziemskie.

w.

w.

nieszczęście (w cierpliwości, por. w. 19). jŚŃ VII

4 zagorzały — spalony (od słońca).

[5 Z flaszą do studniej — z flaszką ochłodzić). list — liść.

SN Viii

iersz powstał

w znoszeniu wszystkiego, co los przynosi,

(wina) do studni (aby je tam

w okresie: czerwiec 1574 (ucieczka Henryka Wale-

(38    JAN KOCHANOWSKI

Przed Bogiem leży; nie piórem pisany,

Lecz w dyjamencie twardym wy kowany.

⁵ Nie z pół lub nocy, lub dnia, nie ze wschodu, Ani czekajmy pana od zachodu;

Ten królem będzie, kogo Bóg mianuje, Łatwie On ludzkie serca spraktykuje.

Tenże nam, mimo znajomsze sąsiady,

¹⁰ W śmiech obróciwszy nasze płonę rady, Przywiódł był króla z dalekiej krainy,

Po którym wrychle miał usieść kto iny.

Gdzie ony złote góry nieprzebrane?

Gdzie Gaszkonowie i wojska ubrane?

¹⁵ W co poszły działa i nasze turnieje?

Wiatrem nadziane puknęły nadzieje.

Fortuna nawy na morzu sprawuje,

Fortuna w bitwach zwycięstwem szafuje,

KSIĘGI WTÓRE

Onej rakosze i sejmy słuchają,

²⁰ A ludzkie rady wspak sie obracają.

Precz, krasomówcę! Wywody na stronę!

A my gdzie w polu na słupie koronę Zawieśmy złotą; jeśli nie mędrszemu,

Niech ją da szczęście przynamniej rętszemu.

PIEŚŃ,

Nie porzucaj nadzieje,

Jako-ć sie kolwiek dzieje,

Bo nie już słońce ostatnie zachodzi,

A po złej chwili piękny dzień przychodzi.

^s    Patrzaj teraz na lasy,

Jako prze zimne czasy Wszystkę swą krasę drzewa utraciły A śniegi pola wysoko przykryły.

zego) — grudzień 1575 (elekcja Stefana Batorego). Adresatem jest zapewne Mikołaj Firlej, kasztelan biecki, późniejszy wojewoda krakowski na dworze jego ojca przebywa! niegdyś poeta, w. 4 w dyjamencie — por. przyp. do P. I 1, w. 5.

w. 5 Nie z pól lub nocy, lub dnia — gra słów; nie z północy i ni: z południa.

w. 8 spraktykować serca — zjednać sobie ludzi.

w. 9 jnimo znajomsze sąsiady — obok Henryka Walezego do tronu polskiego pretendowali: Ernest Habsburski, Iwan IV, Jan III szwedzki, wysuwano też kandydaturę Polaka (Piasta).

w. 13—16 Są tu zawarte pretensje pod adresem zbiegłego króla, któr®! 19 rokosz A*- węg.) nie dotrzymał swoich obietnic (zobowiązał się m. in. do utrzymyw: nia na żołdzie najemnym Gaskończyków). Temat ten szerzej poru: poeta w łacińskim wierszu Galio crocilanti (Kogutowi-Francuzowi 'pij

Po chwili wiosna przyjdzie,

Ten śnieg z nienagła zejdzie,

A ziemia, skoro słońce jej zagrzeje,

W rozliczne barwy znowu sie odzieje.

Nic wiecznego na świecie: Radość sie z troską plecie,

69

jącemu).

13 złote góry

aluzja do powiedzenia: obiecywać złote góry. AJ J

rokosz, ruch szlachecki mający na celu obronę

stanowych interesów.

21—22 Por. przyp. do P. I H), w. 30—32.

24 rętszy — stopień wyższy od: rączy (szybki).

(ESN IX ostatnie

po raz ostatni: