P4290088
99
Czy Polsfca straciła to. XIX pod toz^lfdcm nowoczesnej cywilizacji?
gonami pełnoprawnego obywatela nowoczesnego państwa, brak gotowego modelu instytucji właściwych nowoczesnej cywilizacji. Polska nie* podległa pojawiała się w XIX w. co jakiś czas w wizjach poetów, a gdy już w Galicji na to zezwolono, także na obchodach rocznic narodowych, niematerialna, nadziemska, odległa. I tylko lachowy i trzeźwy urzędnik Albin Grodzicki strofująco pytał Teofila, czy zdaje sobie sprawę z tego, że i w tej przyszłej Polsce będą musiały istnieć urzędy, policjanci, koszary.
Gdy zaś instytucje takie powstały, zaczęto również na nie przenosić stereotypy postępowania ukształtowane w XIX w. Było to tym bardziej prawdopodobne, że w dalszym ciągu dawały o sobie znać przekreślone granice zaborów. Po zaborach pozostały prócz urządzeń kolejowych i pocztowych także regulaminy, instrukcje, przepisy normujące funkcjonowanie kolei i poczty — inne przecież w każdym zaborze. Po odzyskaniu niepodległości Stanisław Przybyszewski tłumaczył więc w Poznaniu i w Gdańsku owe przepisy i układał słowniki terminologiczne. W dalszym ciągu jednak w dawnym zaborze rosyjskim obywatel otrzymywał od urzędu powiastkę (powiestka), w dawnym zaborze pruskim zaś wskazówkę albo zażądanie. Urzędnik przychodząc z innego niegdyś zaboru przynosił ze sobą obce nawyki administracyjne, sposób kontaktowania się z urzędnikiem odmienny w każdym zaborze mógł budzić poczucie obcości także w państwie niepodległym.
Wszystkie te elementy inaczej układały się w dziedzictwie każdego z zaborów, a to zależnie od warunków tam panujących przed odzyskaniem niepodległości. W spuściźnie galicyjskiej, wynikłej z tradycji udziału w rządzeniu krajem, obecność fachowych urzędników sekundowała pewnej lojalności wobec władzy. Nie było tego w tradycji Kongresówki. Istota sprawy polegała jednak nie tylko na tym braku, lecz i na tych różnicach.
Grupy formalne i nieformalne powstałe przed odzyskaniem niepodległości stwarzały grunt dla omijania instytucji słabego jeszcze państwa i do podejmowania zabiegów o swe sprawy w nieinstytucjonalnej drodze, podobnej do stosowanych w XIX w. Na pierwszych latach niepodległości ciężarem kładły się nie tylko materialne konsekwencje rozwoju cywilizacyjnego w XIX w., lecz także trudne do wyrównania cywilizacyjne konsekwencje bezpaństwowego bytu, dające o sobie znać w sferze stosunku do porządku i do instytucji społecznych i państwowych.
Podjęcie walki z owymi nawykami i postęp w integracji organizacji społeczeństwa były zaś możliwe dzięki postępującemu przez znaczną część XIX w. procesowi kształtowania się narodu, obejmującemu o wiele szerszy zakres zjawisk niż tu poruszone.
JERZY JEDLICKI
(Warszawa)
Jeżeli potrzeba wymownych znaków granicznych, to ten wiek (z niewielką chronologiczną tolerancją) rozpoczynał się Przestrogami dla Polski, a kończył Nędzą Galicji w cyfrach. I samo to zestawienie wystarcza za odpowiedź na zadane pytanie.
Dwie książki, oddzielone stuleciem, a z podobnych założeń wyprowadzone, z podobnego, porównawczego sposobu myślenia wylęgłe, do podobnej diagnozy dochodzące. Dwa, oddzielone stuleciem, krzyki przerażenia
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
P4290088 99 Czy Polsfca straciła to. XIX pod toz^lfdcm nowoczesnej cywilizacji? gonami pełnoprawnego
35170 P4290110 Czy Polska strąciła to. XIX pod względem nowoczesnej cywilizacji? ouańskich działał p
P4290096 103 Czy Polska straciła tu. XIX pod względem nowoczesnej cywilizacji? my takie porównania.
P4290082 POLEMIKI PROPOZYCJĘ CZY POLSKA STRACIŁA WICK XIX POD WZOUCDm NOWOCZESNEJ CYWILIZACJI? KRZYS
15231 P4290100 Csy Polska straciła to. XIX pod wzglądem nowoczesnej cywilizacji? 107 nego rejestrowa
P4290084 Crv ilranta to. XIX pod względom mmocmmj rywUlturUT Ił społeczeństw Europ
24183 P4290106 C*v Poitka ttracita to. XIX pod wzglfdom nowoceeinej cywilizacji? 1U Ul. Warunki zesp
P4290092 Czy Poląka straciła w. XIX pod względem nowoczesne) cywilizacji? M go nie potwierdzał rzecz
więcej podobnych podstron