skanuj0011 (149)

Ky«. 1. A <B Rys. 2. A > b Rys. 3. A xH

połączenia foncmiczne w rezultacie substytucji pojawiają się stosunkowo i/udko. Stan ten jest powodowany zasadniczo dwoma zjawiskami: I) ograni-t /cnia połączeń poszczególnych fonemów w wymienionych typach są stosunkowo niewielkie i 2) substytuty w wydzielonych typach połączeń mają z reguły łączliwość większą od fonemów substyluowanych. Przykładem nowego połączenia może tu być następstwo tii powstałe w rezultacie substytucji » prze/ u, np. w wyrazach jtiduy 'widły’, yidok 'widok* itp. W języku ogólnym połączenie to możliwe jest tylko na granicy morfemów.

Inaczej sytuacja przedstawia się w grupach spółgłoskowych, tj. w czwartym typie połączeń (CC). W języku ogólnym występuje tu wyraźna dysproporcja między liczbą możliwych połączeń konsonantycznych a liczbą poią-c/cń faktycznie realizowanych. Toteż tak typowe dla zaburzeń wymowy substytucje jak zamiana s na ś prowadzą do powstania znacznej już liczby nowych grup spółgłoskowych w rodzaju: ip-, śni-, sf-, śt-, .<//-, śl-, .<!<-, Ich liczba byłaby znacznie większa, gdybyśmy przebadali pod tym kątem pozostałe grupy konsonantycznc w nagłosie, śródgłosie i wygłosie. Inny charakterystyczny przykład: fonemy ci3 w języku polskim otwierają w nagłosie małą liczbę grup dwugłoskowych, mianowicie: c/n-, </-, <•«-, cl-, cl-; 36-, y:-, natomiast fonemy * i z — dużą ilość grup. Substytucja .v przez c i r przez 3, jaka jest obserwowana niekiedy w zaburzeniach wymowy, prowadzi do kilkakrotnego zwiększenia inwentarza grup otwieranych przez afrykaty t 3.

Zmiany w grupach spółgłoskowych; jak wynika / przytoczonych przykładów, stanowią najistotniejszy moment w analizie jakościowych przekształceń powstałych w rezultacie substytucji. Jeśli się do nich ograniczymy, to badamy tylko część kontekstów fonemów substyluowanych i substytuujących. W tym wypadku należy wprowadzić dwie dalsze sytuacje, które poprzednio przy analizie wszystkich kontekstów zostały wyłączone. A więc do trzech wyodrębnionych poprzednio sytuacji przy analizie grup spółgłoskowych dochodzą jeszcze dwie;

4)    jeśli fonemy A i B mają w grupach spółgłoskowych wszystkie konteksty wspólne, to w wyniku substytucji nic powstają nowe grupy konsonanty-cznc (rys. 4);

5)    jeśli fonemy A i H nic mają w ogóle w grupach spółgłoskowych wspólnych kontekstów, to wszystkie powstałe w wyniku substytucji grupy konsonantyczne z fonemami /I są nowe (rys. 5)^,!).

Stosunki między fonemami substyluowanymi i substytuującymi rozpatruję tu głównie w aspekcie teoretycznym, dlatego też nic przytaczam szerszej dokumentacji materiałowej. Należy zwrócić uwagę na trudności badania tego zagadnienia. Istnieje tu konieczność badania sposobu reprodukowania przez osobę z zaburzeniami wymowy olbrzymiej liczby wyrazów, zasadniczo wszystkich, w których występują fonemy substyluowanc i substytuujące. Nawet badanie stosunków obu rodzajów fonemów w grupach spółgłoskowych nic może się obejść bez analizy olbrzymiego materiału leksykalnego. Materiału tego zazwyczaj nic udaje się w pełni zgromadzić, gdyż badanie logopedyczne jest ograniczone (możliwości psychofizyczne pacjenta, konieczność rozpoczęcia reedukacji itp.). Łatwiej można dokonać analizy w wybranych kontekstach fonemu subsiytuowancgo i substytuującego. np. zależnie od pozycji w wyrazie (nagłos, śródglos, wygłos) lub w określonym typie grup spółgłoskowych. Jeśli brać pod uwagę wszystkie konteksty obu rodzajów fonemów, to najczęściej zachodzi wypadek trzeci, choć w wybranych kontekstach możemy znaleźć ilustrację wszystkich pięciu poprzednio wydzielonych sytuacji. W grupach spółgłoskowych należy zwrócić uwagę na daiszć momenty utrudniające ped tym względem badanie, a mianowicie na wtórne zmiany ilościowe spowodowane substytucją (będą one omówione w dalszej części artykułu) oraz na możliwość substytucji wszystkich fonemów tworzących grupę. Ostatni wypadek ma miejsce w mowie bezdźwięcznej²⁰ w grupach zbudowanych z obstruentów dźwięcznych, np. pśosa, 'brzoza’, tpać ’dbac\ ńikće 'nigdzie', kroipa 'groźba’ itp. W pewnym wariancie mowy. bezdźwięcznej, gdy dystynkcje v—/oraz >•—/ są rozwinięte, stykamy się

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
skanuj0001 2. WSTĘP“7 A r Na rys. 1. pokazano ogólną budowę transformatora. Transformator skiada się
DSC31 KA/.IMU-KZ MP.RRDYK Rys. 8.1. Stopa procentowa n równowaga gospodarcza Tu pojawia się następn
P1080184 (3) Rozwój robotyki 11.1. Rys historyczny rozwoju robotyki Pierwsze automaty pojawiły się j
skanuj0012 (152) 110 Część I. Kierownicze funkcje nauczyciela . Pod koniec lekcji pojawił się dyrekt
skanuj0018 6 40 Włodzimierz Bolecki trudna do klasyfikacji hierarchia zagadnień, które pojawiają się
skanuj0178 bmp 7. Ustrój ochrony zdrowia 179 Szczególnie dotkliwa luka prawna pojawiła się z chwilą
149 2 •SKAVEN* Skaveni są rasa zwierzoludzi, krzyżówką człowieka i szczura. Pojawili się wśród
skanuj0002 (429) ten jest wręcz traktowany jako znaczące osiągnięcie; cywilizacyjne. Pojawił się prz
25140 skanuj0015 (278) 38 kie, które umie zajmująco opowiadać. Na ekranie pojawia się galeria nader
skanuj0082 linie spoczynkowe, zwane również liniami frontu szczeliny zmęczeniowej. Ich pojawienie si

więcej podobnych podstron