skanuj0058 (37)

wisk". Analogiczne zjawiska obserwować można przy kolorach, chory zamienia np. czerwony i niebieski, prawidłowy wybór odbywa się, jeśli ma miejsce, chyba tylko na zasadzie prawdopodobieństwa statystycznego.

Inny typ zamiany polega na zastępowaniu konkretnych wyrazów innymi na zasadzie styczności przestrzennej. Takim słowem jest u chorego wyraz mieszkanko (rzadziej: mieszkanie) używane zamiast szafy, łóżku, drzwi (mieszkanko to nie będzie), stołu (to jest znaczy się ten, mieszkanko nie mieszkanko...) duch domu z kominem (klasyczny przykład na pars pro tuto). Mieszkanie zastępuje także słowa: ubranie (obydwa wyrazy są rzeczownikami¹ odczasownikowymi) oraz gniazdo, ale charakter tej zamiany jest inny, mianowicie metaforyczny, w przeciwieństwie do poprzedniego — metonimiczne-go\ Podobne zjawiska w obrębie czasowników trafiają się wyjątkowo, np. mieszkać zastępuje żyć, a zrobić wyraz uderzyć. Mała ilość przykładów nic upoważnia do wysunięcia wniosków o charakterze tej zamiany, a byłoby to interesujące, bo obie kategorie mowy iuaczej zachowują się w obrębie wypowiedzeń afatykii.

Znaczenie wyrazów ulega zawężeniu do jednego wariantu lcksykalno.se-mantyczncgo, uzależnionego od kontekstu, np. słowo klucz użyte jest bądź jako 'klucz do drzwi’, bądź przyrząd o innym przeznaczeniu — 'klucz do roweru’, obydwu znaczeń jednocześnie nie posiada. Kierownik dla afatyka to tylko 'kierownik budowy’, ławka nie może być użyta na oznaczenie 'ławki szkolnej’. Chory poszukuje odpowiedniejszego „signifiant” i widzi je w wyrazie szajka, szajeczka, żeby pisać na niej. Piłkarz ma w języku afatyka takie samo znaczenie, jakie normalnie przyjmuje wyraz stolarz. Z dwu znaczeń słowa podstawowego piłka chory aktualizuje tylko jedno, mianowicie narzędzia; tak może postępować ktoś, kto zna system słow otwórczy języka i znaczenie derywatu piłkarz wyprowadza z jego budowy, oczywiście inaczej, rozumiejąc podstawę. •

Naturalnie, jeśli zaburzone jest znaczenie konkretnych wyrazów, także i abstrakcyjny, nadrzędny, w stosunku do nich wyraz nie może mieć treści ściśle określonej, bo staje się klasą bliżej nie sprecyzowaną, np. wyrazu mebel chory w ogóle nie rozumiał. Miejsce więc stałych semantycznych związków wynikających z systemu językowego zajmują inne zewnętrzne i przypadkowe już relacje, przypadkowe w sensie kategorii odniesienia, a nie charakteru stosunku między dwoma wyrazami, tzn. mówiąc ogólnie uzależnione od doświadczenia życiowego człowieka. Zawężenie znaczenia wyrazu kierownik do 'kierownika budowy’ wiąże się z pracą chorego w przedsiębiorstwie budowlanym, podobnie odmienne rozumienie słowa piłkarz.

Również przypadkowe skojarzenia wybijają się na plan pierwszy przy wykonywaniu przez chorego innych zadań. np. opis historyjki obrazkowej jest bardzo schematyczny. Chory przyjmuje początkowo specyficzny punkt widzenia, np. wielkość chłopczyka na poszczególnych rysunkach (tu jest mniejszy jeszcze, ten troszkę już większy itp.), która, rzecz jasna, nic ma żadnego.znaczenia dla całości, bo uzależniona jest od tego tylko, czy na rysunku istnieją inne jeszcze przedmioty i osoby, czy też nic. Rysunki nie wiążą się w logiczną całość, poszczególne ogniwa są wyizolowane lub też ich łączenie odbywa się w oparciu o zewnętrzne, a zatem i przypadkowe cechy. [...]

Już z tego, co tutaj powiedzieliśmy, przewidzieć można, że statystyczna równowaga między poszczególnymi kategoriami mowy ulega zachwianiu w wypowiedziach afatyka. Dla ilustracji tego zjawiska przytoczono niżej wyliczenia uzyskane z dwu tekstów. Pierwszy (BF) pochodzi od afatyka, którego zaburzenia mowy tu opisujemy, drugi (BZ) od osoby, u której wszystk ie symptomy ala/ji, biegunowo różnej od poprzedniej, już się wycofały; ale rzecz jasna, nie można na pewno orzec, w jakim stopniu odzwierciedla on prawidłowość statystyczną języka polskiego, której raczej szukać należy gdzieś pośrodku i chyba bliżej tekstu 2. Teksty nosiły ten sam mniej więcej charakter, ale ich długość nie była jednakowa. Zdając sobie sprawę z mankamentów takiego porównania, przytaczamy je, bo wyniki mimo to zasługują na uwagę.

Różnice między obydwoma tekstami są wyraźne. Pierwszy można uznać za typowy przykład tzw. stylu werbalnego, drugi zaś stylu nominalnego. Zasadniczą różnicę stwierdzamy w występowaniu dwu części mowy: rzc-

Części mowy	Tekst 1. (BF)	Tekst 2. (B7.)
Rzeczownik	7	21
Czasownik	24	14
Przymiotnik	X
Zaimek	20	7
Liczebnik	i	4
Przysłówek	29	2
Spójnik	6	2
Partykuła	10	l
Przyimek	'I	16
Wykrzyknik		—

8 — $/.k« !• fcAjwSyca*

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
skanuj0041 2 -podczas przetaczania krwi należy obserwować dziecko przy stwierdzeniu jakichkolwiek ni
skanuj0050 (17) Okazy typu E najłatwiej jest wykonać przy pomocy gwon dziownicy. Można przyjąć, że
skanuj0038 (37) 7
skanuj0050 (17) Okazy typu E najłatwiej jest wykonać przy pomocy gwon dziownicy. Można przyjąć, że
skanuj0003(2) 2011-01-19Kontrola oddechu obserwacja ruchów klatki piersiowej słyszalność szmerów odd
skanuj0077 (Kopiowanie) Zmniejszone wchłanianie pod wpływem pokarmu obserwuje się w przy padlcu feno
P270110 12 k>d luźnej Zjawiska Dopplera nie obserwuje się w przy i«idku fali : [ A Płaskiej 
72474 skanuj0010 74 w soczewkę; tak więc „matematyk odtwarza wszelkie zjawiska, jakie można zaobserw
75877 skanuj0040 (112) Kilka słów Japońskie słowa można zapisywać wyłącznie przy użyciu kana. Chcąc
Zjawisko dyfrakcji można wykorzystać do bardzo precyzyjnych pomiarów długości fali światła przy znan
CCF20100206034 Cytologia i Histologia można je obserwować jedynie przy użyciu mikroskopu elektronow

więcej podobnych podstron