120139441

z Żałobnej karty 179

MARIA MANTEUFFLOWA (1905-1994)

Maria Manteufllowa, urodzona 23.3.1905 r. w Warszawie, wywodziła się ze znanej z patriotycznych tradycji i zasług dla Warszawy ewangelickiej rodziny Heurichów. Była wnuczką i córką dwu wibitnych architektów. Jej ojciec Jan Heurich był twórcą m.in. gmachów banku „pod orłami” i Biblioteki Publicznej m.st. Warszawy przy ul. Koszykowej. Maria Heurichówna po ukończeniu w 1923 r. Państwowego Gimnazjum im. Emilii Plater w Warszawie rozpoczęła studia na Wydziale Filozoficznym UW. W 1930 r. uzyskała dyplom nauczyciela szkół średnich z historii i nauki obywatelskiej, a w styczniu 1933 r., po przedstawieniu rozprawy pt. Ideologia i działalność Józefa Kalasantego Szaniawskiego ¹, przygotowanej pod kierunkiem prof. Marcelego Handels-mana, otrzymała stopień doktora filozofii. Rozpoczęła wówczas dr M. Manteufllowa (od 1932 r. była żoną historyka Tadeusza Manteuflla) pracę naukową nad dziejami szkolnictwa i oświaty w Polsce w okresie Królestwa Kongresowego. Niestety, materiały zebrane przez Nią w archiwach krajowych i zagranicznych spłonęły w 1939 r.

W latach II wojny światowej w mieszkaniu Manteufllów przy ul. Madalińskiego odbywały się zajęcia prowadzonej przez T. Manteuflla sekcji historycznej podziemnego UW oraz redagowano czasopismo AK Wiadomości Polskie. Podczas powstania warszawskiego M. Manteufllowa wypędzona wraz z mieszkańcami Mokotowa przeszła z kilkudniowym dzieckiem na ręku koszmarną drogę do Pruszkowa.

W 1947 r. M. Manteufllowa rozpoczęła pracę w Bibliotece Narodowej, kierowanej wówczas przez prof. Stefana Wierczyńskiego, obejmując kierownictwo czytelni w ówczesnej siedzibie BN w gmachu SGH przy ul. Rakowieckiej. W bardzo trudnych warunkach lokalowych z kilkuosobowym personelem sprawnie zorganizowała udostępnianie. Oprócz obsługiwania czytelników pracownicy czytelni załatwiali wypożyczanie międzybiblioteczne oraz udzielali informacji ustnych i pisemnych. Był to początek tworzonej przez dr M. Manteufllową służby informacyjnej w BN. Opracowując podstawy teoretyczne i zasady organizacyjne bibliotecznej służby informacyjnej, sięgała do wzorów i doświadczeń polskich i zagranicznych oraz do literatury fachowej. Wzorów było jednak bardzo mało. Tradycje udzielania pomocy czytelnikom w wyborze lektur do samokształcenia i literatury pięknej istniały w bibliotekach publicznych. Informacją dla potrzeb nauki zajął się jedynie Adam Łysakowski. W 1951 r. podczas ogólnopolskiej konferencji bibliotekarzy w Krynicy dr M. Manteufllowa wygłosiła referat o potrzebie organizowania działów informacji w bibliotekach różnych typów i współpracy między nimi. W tym samym roku w BN utworzono pod Jej kierownictwem Dział Informacji i Poradnictwa (przemianowany w 1954 r. na Zakład Informacji Naukowej).

Podstawy metodyczne i organizacyjne służby informacyjnej, poparte doświadczeniami z działalności praktycznej przedstawiła w rozprawie opublikowanej w Bibliotekarstwie naukowym. Zajęła się także terminologią z zakresu bibliotecznej służby informacyjnej, jej specyfiką w bibliotekach uniwersalnych i opracowała całość zagadnienia w Encyklopedii wiedzy o książce. Upowszechniała także problematykę informacji poprzez organizowanie kursów dla bibliotekarzy, prelekcje podczas konferencji i seminariów. Ogólnopolski kurs zorganizowany przez Nią w 1953 r. przygotował pierwszych wykwalifikowanych pracowników służby informacyjnej. Inspirowała personel Zakładu Informacji do podejmowania wykładów, opracowywania programów kursów i seminariów, występowała o wyjazdy zagraniczne młodych bibliotekarzy.

Maria Manteufllowa wywarła również wpływ na działalność naukową BN jako członek a następnie również sekretarz jej Rady Naukowej. W pracach Rady uczestniczyła od 1955 do 1970 r., do przejścia na emeryturę.

Pomimo tak intensywnego zaangażowania się w sprawy bibliotekarstwa nie zrezygnowała z zainteresowań historycznych. Powróciła do rozpoczętej przed wojną współpracy z Polskim Słownikiem Biograficznym. W latach trzydziestych opublikowała w nim 5 biogramów, w okresie 1946-1985 jeszcze 41. Były to najczęściej życiorysy osób mało znanych, opracowanie ich wymagało

Pchla a u to bibliografia M. Manteuffiowej została opublikowana w „Prz. Bibl." 1991 z. 2 s. 131-134.