plik


ÿþMINISTERSTWO EDUKACJI i NAUKI Barbara HorsztyDska Wykonywanie fundamentów 311[04].Z2.01 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji  PaDstwowy Instytut Badawczy Radom 2005  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego [ 0 Recenzenci: mgr in|. Krystyna Osakowicz mgr in|. Zbigniew Kazimierz Romik Konsultacja: dr in|. Janusz Figurski Opracowanie redakcyjne: mgr in|. Katarzyna Makowska Korekta: mgr in|. MirosBaw {urek Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki moduBowej 311[04].Z2.01 Wykonywanie fundamentów zawartego w moduBowym programie nauczania dla zawodu 311[04] technik budownictwa. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji  PaDstwowy Instytut Badawczy, Radom 2005  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 1 SPIS TREZCI 1. Wprowadzenie 4 2. Wymagania wstpne 5 3. Cele ksztaBcenia 6 4. MateriaB nauczania 7 4.1. Klasyfikacja gruntów budowlanych 7 4.1.1. MateriaB nauczania 7 4.1.2. Pytania sprawdzajce 8 4.1.3. wiczenia 8 4.1.4. Sprawdzian postpów 9 4.2. Zasady tyczenia i wykonywania wykopów 9 4.2.1. MateriaB nauczania 9 4.2.2. Pytania sprawdzajce 11 4.2.3. wiczenia 11 4.2.4. Sprawdzian postpów 12 4.3. Zabezpieczanie skarp, nasypów i wykopów 12 4.3.1. MateriaB nauczania 12 4.3.2. Pytania sprawdzajce 15 4.3.3. wiczenia 15 4.3.4. Sprawdzian postpów 16 4.4. Klasyfikacja fundamentów 16 4.4.1. MateriaB nauczania 16 4.4.2. Pytania sprawdzajce 25 4.4.3. wiczenia 25 4.4.4. Sprawdzian postpów 27 4.5. RozkBad napr|eD w gruncie z uwzgldnieniem obci|eD zewntrznych 27 4.5.1. MateriaB nauczania 27 4.5.2. Pytania sprawdzajce 29 4.5.3. wiczenia 29 4.5.4. Sprawdzian postpów 30 4.6. Wymiarowanie i konstruowanie fundamentów 30 4.6.1. MateriaB nauczania 30 4.6.2. Pytania sprawdzajce 36 4.6.3. wiczenia 37 4.6.4. Sprawdzian postpów 38 4.7. Przygotowanie i monta| zbrojenia 38 4.7.1. MateriaB nauczania 38 4.7.2. Pytania sprawdzajce 39 4.7.3. wiczenia 40 4.7.4. Sprawdzian postpów 40 4.8. Betonowanie, zagszczanie i pielgnacja betonu 40 4.8.1. MateriaB nauczania 40 4.8.2. Pytania sprawdzajce 41 4.8.3. wiczenia 41 4.8.4. Sprawdzian postpów 42  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 2 4.9. Przepisy bezpieczeDstwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo|arowej i ochrony [rodowiska obowizujce przy wykonywaniu fundamentów 42 4.9.1. MateriaB nauczania 42 4.9.2. Pytania sprawdzajce 43 4.9.3. wiczenia 43 4.9.4. Sprawdzian postpów 44 5. Sprawdzian osigni 45 6. Literatura 49  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 3 1. WPROWADZENIE Poradnik bdzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o rodzajach, projektowaniu i wykonawstwie fundamentów. W poradniku zamieszczono: - wymagania wstpne, wykaz umiejtno[ci, jakie powiniene[ mie ju| uksztaBtowane, aby[ bez problemów mógB korzysta z poradnika, - cele ksztaBcenia, wykaz umiejtno[ci, jakie uksztaBtujesz podczas pracy z poradnikiem, - materiaB nauczania,  piguBk wiadomo[ci teoretycznych niezbdnych do opanowania tre[ci jednostki moduBowej, - zestaw pytaD przydatny do sprawdzenia czy ju| opanowaBe[ podane tre[ci, - wiczenia, które pomog Ci zweryfikowa wiadomo[ci teoretyczne oraz uksztaBtowa umiejtno[ci praktyczne, - sprawdzian postpów, który pozwoli Ci okre[li zakres poznanej wiedzy. Pozytywny wynik sprawdzianu potwierdzi Twoj wiedz i umiejtno[ci z tej jednostki moduBowej. Wynik negatywny bdzie wskazaniem, |e powiniene[ powtórzy wiadomo[ci i poprawi umiejtno[ci z pomoc nauczyciela, - sprawdzian osigni, przykBadowy zestaw pytaD testowych, który pozwoli Ci sprawdzi czy opanowaBe[ materiaB w stopniu umo|liwiajcym zaliczenie caBej jednostki moduBowej, - wykaz literatury uzupeBniajcej.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 4 2. WYMAGANIA WSTPNE Przystpujc do realizacji programu jednostki moduBowej powiniene[ umie: - posBugiwa si pojciami z zakresu ekologii, ochrony [rodowiska i budownictwa, - analizowa elementy [rodowiska, - klasyfikowa obiekty budowlane w [rodowisku, - rozpoznawa elementy i ukBady konstrukcyjne budynku, - charakteryzowa systemy technologiczno-konstrukcyjne budynków, - okre[la wBa[ciwo[ci materiaBów budowlanych, - okre[la zasady skBadowania, przechowywania i transportowania materiaBów budowlanych, - klasyfikowa grunty, - okre[la wBa[ciwo[ci gruntów i ich przydatno[ do celów budowlanych, - charakteryzowa rodzaje robót ziemnych, - okre[la rodzaje wykopów, - korzysta z map i planów sytuacyjno-wysoko[ciowych, - wykonywa pomiary geodezyjne w terenie, - charakteryzowa elementy dokumentacji technicznej, - posBugiwa si dokumentacj techniczn, - wykonywa szkice i rysunki robocze, - sporzdza rysunki techniczne, - organizowa prac zespoBów budowlanych, - dokumentowa przebieg robót budowlanych, - oblicza wielko[ci charakteryzujce przekrój elementu budowli, - okre[la wielko[ci siB wewntrznych w przekrojach elementów konstrukcji, - wyznacza siBy dziaBajce na konstrukcj budynku, - klasyfikowa obci|enia, - oblicza napr|enia i odksztaBcenia w elementach konstrukcji budowlanych, - oblicza no[no[ elementów konstrukcji, - projektowa wBasne rozwizania architektoniczne metodami tradycyjnymi i z wykorzystaniem programu komputerowego, - stosowa zasady bezpieczeDstwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo|arowej i ochrony [rodowiska, - udziela pierwszej pomocy w stanach zagro|enia zdrowia i |ycia, - przestrzega przepisów dotyczcych ochrony [rodowiska i prawa budowlanego, - korzysta z literatury zawodowej i innych zródeB informacji.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 5 3. CELE KSZTAACENIA W wyniku realizacji programu jednostki moduBowej powiniene[ umie: - okre[li przydatno[ gruntów do posadowienia fundamentu, - posBu|y si dokumentacj geologiczno-in|yniersk, - okre[li parametry geotechniczne gruntu do posadowienia fundamentu, - obliczy no[no[ gruntu, - dokona klasyfikacji fundamentów, - scharakteryzowa materiaBy stosowane do budowy fundamentów, - okre[li rodzaje fundamentów i gBboko[ci ich posadowienia, - okre[li zastosowanie poszczególnych fundamentów, - obliczy napr|enia pod fundamentem i ustali jego wymiary, - obliczy parcie gruntu na [cian pionow, - dobra technologi wykonania okre[lonego fundamentu, - zorganizowa stanowisko pracy w zale|no[ci od przyjtej technologii wykonania fundamentów, - dobra materiaBy, narzdzia i sprzt do okre[lonej technologii wykonania, - wytyczy obrys fundamentu budynku, - wytyczy wykop, - utrwali obrys wykopu i nasypu, - wykona wykop zgodnie z zasadami prowadzenia robót ziemnych, - zabezpieczy skarpy, [ciany wykopów i nasypów przed osuniciem, - dobra rodzaj zbrojenia do okre[lonego rodzaju fundamentu, - okre[li sposób przygotowania i uBo|enia zbrojenia w fundamencie, - okre[li podstawowe zasady betonowania, - okre[li metody zagszczania i pielgnacji betonu, - okre[li zasady stosowania przerw roboczych w konstrukcjach |elbetowych, - sprawdzi wykonanie fundamentów, - okre[li zagro|enia dla zdrowia wystpujce przy wykonywaniu fundamentów, - wykona fundamenty zgodnie z przepisami bezpieczeDstwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo|arowej i ochrony [rodowiska, - dokona odbioru wykonanych prac fundamentowych zgodnie z technicznymi warunkami odbioru.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 6 4. MATERIAA NAUCZANIA 4.1. Klasyfikacja gruntów budowlanych 4.1.1. MateriaB nauczania Klasyfikacja gruntów jak w jednostce moduBowej 311[04].O1.04 Klasyfikowanie materiaBów budowlanych i gruntów p.4.9.1. Gruntem budowlanym nazywamy zewntrzn warstw skorupy ziemskiej, na któr przekazywane s obci|enia z obiektu budowlanego. Grunt budowlany mo|e te| stanowi element obiektu budowlanego lub mo|e sBu|y jako tworzywo do wykonywania z niego budowli ziemnych. Grunty budowlane dzieli si na naturalne (szkielet gruntu powstaB w wyniku procesów geologicznych) i antropogeniczne (grunt nasypowy utworzony z produktów gospodarczej lub przemysBowej dziaBalno[ci czBowieka), a naturalne na rodzime i nasypowe. Tab. 1. PodziaB naturalnych gruntów budowlanych (wg PN-86/B-02480) PodziaB gruntów naturalnych ze wzgldu na: zawarto[ odksztaBcalno[ pochodzenie cz[ci uziarnienie cechy dodatkowe podBo|a organicznych - twarde (bazalt, granit) i mikkie (wapienie, piaskowce) skaliste --- - lite, maBo spkane, [rednio spkane, bardzo spkane kamieniste - zwietrzeliny (margle kredowe, iBoBupki), zwietrzeliny gliniaste, mineralne rumosz, rumosz gliniasty, grunty otoczaki gruboziarniste rodzime nieskaliste - |wir, |wir gliniasty, pospóBka, pospóBka gliniasta drobnoziarniste - niespoiste (piasek) i spoiste (gliny, iBy) skaliste --- - wgiel brunatny i kamienny organiczne nieskaliste --- - próchnicze, namuBy, torfy mineralne - nasypy budowlane (wynik grunty procesów technologicznych) --- --- nasypowe - nasypy niebudowlane organiczne (wysypiska, zwaBowiska) Grunty rodzime powstaBy w wyniku procesów geologicznych (np. wietrzenie, osadzanie w [rodowisku wodnym), dzieli si je na mineralne i organiczne. Najcz[ciej budynki posadawiane s na gruntach mineralnych. Grunty nasypowe powstaBy w wyniku gospodarczej lub przemysBowej dziaBalno[ci czBowieka (zwaBowiska, wysypiska) lub te| w wyniku naturalnych procesów geologicznych.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 7 Kategorie gruntów ze wzgldu na odspajanie i Badowanie: - I  grunt najBatwiejszy do odspajania: suchy piasek i ziemia uprawna, - II  midzy innymi piasek wilgotny, piasek gliniasty, drobny |wir, - III i IV  wykopy mo|na jeszcze wykonywa bezpo[rednio, - V VII  grunty skaliste, wymagajce u|ycia specjalistycznego sprztu, - VIII XVI  skaBy o ró|nej twardo[ci, im wy|sza kategoria, tym skaBa twardsza, wykopy wykonuje si dwuetapowo: najpierw nale|y odspoi, a potem usuwa skruszon skaB. Kategoryzacj gruntów uwzgldniajc specyfik i stopieD trudno[ci urabiania w zBo|u zawarto w normie PN-B-06050:1999. 4.1.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. Co to s grunty budowlane? 1. Jak si je dzieli? 2. W jaki sposób mo|na podzieli grunty naturalne? 3. W jaki sposób powstaBy grunty rodzime i jaki jest ich podziaB? 4. W jaki sposób powstaBy grunty nasypowe? 5. Jakie s kategorie gruntu ze wzgldu na odspajanie i Badowanie? 4.1.3. wiczenia wiczenie 1 Spo[ród wymienionych rodzajów gruntów wska| grunt, na którym nie mo|na posadawia budowli i uzasadnij dlaczego:  mineralne skaliste,  mineralne nieskaliste,  nasypowe organiczne. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) scharakteryzowa wymienione grunty, 2) wskaza grunt, na którym nie mo|na posadawia budowli, 3) uzasadni dlaczego grunt nie mo|e by gruntem budowlanym. Wyposa|enie stanowiska pracy: - plansza pogldowa dotyczca klasyfikacji gruntów, - Polskie Normy, - literatura. wiczenie 2 Spo[ród wymienionych kategorii gruntów budowlanych wska| kategorie, w których mo|na wykonywa wykopy bezpo[rednio, bez u|ycia specjalistycznego sprztu i uzasadnij wybór. - I i II, - III i IV, - V VII, - VIII XVI.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 8 Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) okre[li rodzaje gruntów poszczególnych kategorii, 2) wskaza odpowiednie grunty i uzasadni wybór. Wyposa|enie stanowiska pracy: - plansza pogldowa dotyczca klasyfikacji gruntów, - Polskie Normy, - literatura. 4.1.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) sklasyfikowa grunty budowlane? 2) okre[li sposób powstawania gruntów rodzimych i nasypowych? 3) okre[li kategorie gruntów ze wzgldu na odspajanie i Badowanie? 4) okre[li przydatno[ gruntów do posadowienia fundamentów? 4.2. Zasady tyczenia i wykonywania wykopów 4.2.1. MateriaB nauczania W jednostce moduBowej 311[04].O1.04 Klasyfikowanie materiaBów budowlanych i gruntów poznaBe[: metody wykonywania robót ziemnych, maszyny i narzdzia do wykonywania tych robót, rodzaje wykopów oraz podstawowe zasady, dotyczce wykonywania wykopów i nasypów. Wytyczanie i utrwalenie obrysu wykopu i nasypu obejmuje: poBo|enie osi geometrycznej szeroko[ci korony i podstawy, gBboko[ci wykopu, wysoko[ci nasypu oraz nachylenia skarp. Rys. 1. Wyznaczanie skarp nasypu [18, s. 86]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 9 Rys. 2. Wyznaczanie skarp wykopu [18, s. 86] Kt nachylenia skarp zale|y od rodzaju gruntu i mo|na go przyj w gruntach: - skalistych 90º, - gliniastych 60 90º, - ilastych 70 80º, - piaszczystych 45 55º, - ro[linnych do 45º. Nachylenie skarp podaje si w stopniach lub wyra|a stosunkiem gBboko[ci wykopu (lub wysoko[ci nasypu) do rzutu poziomego skarpy, 1:0,75. Tyczenie budynku polega na wyznaczeniu w terenie (na dziaBce budowlanej) zarysu projektowanego budynku (na podstawie planu sytuacyjno-wysoko[ciowego), a nastpnie utrwalenie punktów gBównych w sposób, który umo|liwi dokBadne ich umiejscowienie i sprawdzenie w czasie budowy. W tym celu wykonuje si Bawy drutowe, które ustawia si w takiej odlegBo[ci od skarpy wykopu, aby nie nastpiBo ich zniszczenie w trakcie prowadzonych prac: co najmniej 50 cm, je[li wykop bdzie mie skarpy lub w odlegBo[ci 1,30 m od wykopu o [cianach pionowych. Umieszcza si je na przedBu|eniu [cian wewntrznych oraz naro|ników budynku. Aawy drutowe s to poziomo przybite deski do palików, które Bczy si cienkim drutem stalowym z przeciwlegBymi Bawami, na deskach utrwalone s rowkami lub gwozdziami punkty, odpowiadajce szeroko[ci odsadzek, szeroko[ci fundamentów, grubo[ciom [cian. Na ich podstawie mo|na wyznaczy poziome krawdzie elementów konstrukcyjnych, a za pomoc pionu naro|niki. Aawy drutowe wokóB budynku powinny by umieszczone na jednym poziomie. Rys. 3. Aawy drutowe [7, s. 296]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 10 Po wykonaniu wykopów szerokoprzestrzennych wykonuje si wykopy wskoprzestrzenne pod Bawy lub stopy fundamentowe. Pionowe [ciany wykopów bez zabezpieczeD mo|na wykonywa w gruntach powy|ej V kategorii, a w skaBach zwartych do 2 m. Je|eli Bawa ma by betonowa, to wykop w takich gruntach mo|na wykona o [cianach pionowych i szeroko[ci Bawy, któr mo|na wtedy betonowa bezpo[rednio w gruncie. Szeroko[ przestrzeni roboczej w wykopach obudowanych nie powinna by mniejsza ni| 0,50 m. Je|eli projekt przewiduje zastosowanie izolacji przeciwwilgociowej (lub przeciwwodnej) nale|y [cian wykopu wykona w odlegBo[ci min. 80 cm od [ciany piwnicy w celu umo|liwienia dostpu do wykonania tych robót. Odwadnianie wykopu wykonuje si na czas robót przy wysokim poziomie wód gruntowych, w celu wykonania izolacji wodoszczelnej, albo na staBe przez wykonanie drena|u: - odwadnianie powierzchniowe polega na pompowaniu wody bezpo[rednio z dna wykopu, mo|na zastosowa system rowków odwadniajcych do studzienki zbiorczej, - odwadnianie wgBbne wykonuje si za pomoc studni depresyjnych ([rednicy 20 50 cm) lub igBofiltrów (studnie rurowe o [rednicy 40 60 mm), stosuje si w gruntach niespoistych, np. piaskach i |wirach, - drena| polega na doprowadzeniu wody za pomoc sieci rurek drenarskich do rowów, którymi spBywa poza odwadniany obszar. 4.2.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Na czym polega wytyczanie i utrwalanie obrysu wykopu i nasypu? 2. Od czego zale|y kt nachylenia skarp wykopów i nasypów? 3. Na czym polega tyczenie budynku? 3. Jaki jest cel wykonywania Baw drutowych? 5. W jaki sposób wykonuje si Bawy drutowe? 6. W jaki sposób wykonuje si odwodnienie wykopu? 4.2.3. wiczenia wiczenie 1 Zaproponuj nachylenie skarp wykopu szerokoprzestrzennego w gruncie piaszczystym i odlegBo[ ustawienia Baw drutowych oraz uzasadnij swoj propozycj. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) okre[li nachylenie skarp wykopu dla ró|nych rodzajów gruntów, 2) okre[li wymagania dotyczce ustawiania Baw drutowych, 3) okre[li nachylenie skarp i odlegBo[ ustawienia Baw drutowych dla wykopu okre[lonego w wiczeniu, 4) uzasadni swoj propozycj. Wyposa|enie stanowiska pracy:  plansza pogldowa dotyczca wykonywania wykopów,  modele Baw drutowych,  literatura.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 11 wiczenie 2 Na podstawie rysunku otrzymanego od nauczyciela, zawierajcego rzut budynku wraz z zaznaczonym ukBadem [cian no[nych, okre[l sposób i kolejne czynno[ci przy wykonywaniu Baw drutowych oraz naszkicuj ich rozmieszczenie. Sposób wykonywania wiczenia. Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przeanalizowa dokBadnie rysunek, 2) okre[li miejsce ustawienia Baw, 3) okre[li sposób i kolejne czynno[ci przy ich wykonaniu, 4) naszkicowa rozmieszczenie Baw drutowych. Wyposa|enie stanowiska pracy: - rysunki Baw drutowych lub model, - plansza pogldowa dotyczca tyczenia budynków, - literatura. 4.2.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wytyczy wykop? 2) utrwali obrys wykopu i nasypu? 3) okre[li kt nachylenia skarp dla ró|nych rodzajów gruntu? 4) wytyczy obrys fundamentu budynku? 5) okre[li sposób wykonania odwodnienia wykopu? 4.3. Zabezpieczanie skarp nasypów i wykopów 4.3.1. MateriaB nauczania Rodzaj zabezpieczenia skarp nasypów zale|y od nachylenia skarp oraz od rodzaju czynników oddziaBywujcych na nasyp. Profilowanie, czyli ostateczne dokBadne uksztaBtowanie powierzchni nasypu, wykonuje si przewa|nie rcznie, nanoszc i rozprowadzajc warstw humusu, je|eli nasyp ma by obsadzony ro[linno[ci lub czystego piasku pod umocnienia z kamienia lub betonu. Skarpy o maBym nachyleniu obsiewa si traw, a o nachyleniu do 1:1,5 okBada si darni z Bk ukBadan na skarpie na pBask, a|urowo lub na caBej powierzchni. Je|eli nachylenie skarpy nasypu wynosi 1:1, to jej powierzchni okBada si darni z przybiciem koBkami lub na rb, albo wykonuje si pBotki wiklinowe zapeBnione ziemi lub kamieniami. W razie nachylenia wikszego ni| 1:1 oraz gdy na skarp dziaBa pBynca woda stosuje si umocnienie z kamieni polnych (brukowanie), kamieni ciosanych, cegBy klinkierowej lub pByt betonowych. Do zabezpieczenia skarp budowli wodnych stosuje si równie| warstw betonu asfaltowego lub asfaltu lanego.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 12 Rys. 4. Sposoby umacniania skarp [18, s. 95] Zabezpieczenie wykopów Skarpy wykopów szerokoprzestrzennych powinny mie takie nachylenie, aby grunt nie obsypywaB si samoczynnie. Jest ono zale|ne od rodzaju gruntu i gBboko[ci wykopu. Nachylenie skarp nale|y przyjmowa zgodnie z projektem. Wykopy nieobudowane o skarpach pionowych nie mog przekracza gBboko[ci: - 4,00 m  w skaBach litych odspajanych mechanicznie, - 2,00 m  w gruntach bardzo spoistych zwartych, - 1,25 m  w gruntach spoistych i maBo spoistych takich jak piaski gliniaste, pyBy, lessy, - 1,00 m  w rumoszach, zwietrzelinach, w skaBach spkanych i w nienawodnionych piaskach. Wykopy obudowane, czyli zabezpieczanie [cian wykopów jest konieczne, gdy: - grunt jest maBo spoisty i skarpy wykopu przy znacznym odchyleniu od pionu musiaByby zajmowa wiele miejsca, - wykonanie skarpy jest niemo|liwe ze wzgldu na brak miejsca, wykonywanie wykopów w terenie zabudowanym, - poziom wody gruntowej jest wy|szy od poziomu posadowienia, szczelne ogradzanie dna wykopu z jednoczesnym pompowaniem wody umo|liwia prowadzenie robót. Deskowanie poziome stosuje si w sBabych gruntach, a w gruntach bardziej zwizBych tylko w przypadku wykopów gBbokich, które maj by utrzymane przez dBu|szy okres. W gruntach III i IV kategorii nale|y stosowa deskowanie a|urowe z deskami grubo[ci 32 mm w odstpach co 10 i 20 cm, natomiast w gruntach kategorii I i II (sypkich) stosuje si deskowanie peBne.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 13 a) b) Rys. 5. Deskowanie poziome: a) obudowa kotwiona, b) obudowa podpierana [2, s. 34] Obudowy kotwione w gruncie stosuje si w przypadkach zabezpieczania przed rozmyciem lub zawaleniem pionowych [cian wykopów szerokoprzestrzennych. Zcianki takie mog tak|e by podparte od wewntrz wykopu, je|eli podparcie nie bdzie stanowi przeszkody w prowadzeniu robót w wykopie. Obudowy podpierane stosuje si w wykopach szerokich, gdzie konstrukcja rozpierajca wymagaBaby du|ej ilo[ci materiaBu, zagszczeD st|eD. Deskowanie pionowe stosuje si w gruntach piaszczystych, nasyconych wod, a tak|e przy u|ywaniu koparek wieloczerpakowych, w gruntach wymagajcych rozpierania [cian bezpo[rednio po wykopaniu gruntu przez kopark. Rys. 6. Deskowanie pionowe podpierane [2, s. 34] Deskowanie pionowe rozpierane stosuje si w wykopach wskoprzestrzennych. Rys. 7. Deskowanie pionowe rozpierane [2, s. 34]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 14 Obudowy ze [cianek szczelnych zakBadanych stosuje si w wykopach prowadzonych w zwizku z uzbrajaniem terenu w sie wodno-kanalizacyjn. Zcianki zakBada si midzy prowadnice pionowe, na przykBad stalowe belki dwuteowe wbite w grunt w odstpach okoBo 2 m. Zcianki szczelne w gruntach nawodnionych wykonuje si z profili stalowych, na przykBad Larssena, przez pionowe wbijanie w grunt, wsuwajc jeden element w drugi. Rys. 8. Zcianka szczelna stalowa Larssena [18, s. 91] 4.3.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. W jaki sposób wykonuje si profilowanie nasypu? 2. W jaki sposób umacnia si skarpy nasypów? 3. Kiedy wykopy mog pozosta nieobudowane? 4. W jaki sposób wykonuje si zabezpieczenie [cian wykopów? 5. Kiedy wykonuje si deskowanie poziome, a kiedy pionowe? 6. Na czym polega obudowa kotwiona i podpierana? 7. Kiedy stosuje si [cianki szczelne? 4.3.3. wiczenia wiczenie 1 Spo[ród wymienionych sposobów zabezpieczenia skarp nasypów:  obsianie traw,  obBo|enie darni,  umocnienie kamieniami polnymi lub ciosanymi,  wykonanie pBotków wiklinowych wypeBnionych kamieniami, wska| sposób, który nale|y zastosowa, gdy na skarp dziaBa pBynca woda i uzasadnij swój wybór. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) okre[li zastosowanie wymienionych umocnieD nasypów, 2) wskaza sposób stosowany przy dziaBaniu pByncej wody, 3) uzasadni swój wybór.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 15 Wyposa|enie stanowiska pracy:  plansze pogldowe dotyczce zabezpieczania skarp nasypów,  literatura. wiczenie 2 Narysuj schemat zabezpieczenia wykopu wskoprzestrzennego o pionowych [cianach w gruncie piaszczystym nasyconym wod. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) okre[li sposób deskowania [cian wykopu, 2) okre[li sposób rozparcia tych [cian, 3) wykona rysunek. Wyposa|enie stanowiska pracy: - plansze pogldowe dotyczce zabezpieczania skarp wykopów, - literatura. 4.3.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) okre[li sposoby zabezpieczenia skarp i [cian wykopów? 2) dobra sposób zabezpieczenia [cian i skarp wykopów? 3) zabezpieczy skarpy nasypu przed osuniciem? 4) okre[li zastosowanie [cianek szczelnych? 4.4. Klasyfikacja fundamentów 4.4.1. MateriaB nauczania Fundament stanowi podstaw budynku (budowli). Jego zadaniem jest przekazanie siB obci|ajcych budynek na grunt w sposób bezpieczny, to znaczy w taki sposób, aby budowla nie podlegaBa ani gwaBtownemu, ani za du|emu osiadaniu. W zwizku z tym fundamenty budynku musz by konstrukcj odpowiednio wytrzymaB, stateczn i trwaB. yle wykonane fundamenty mog powodowa niebezpieczne odksztaBcenia [cian budynku (pknicia), obni|ajc przez to jego trwaBo[. Czasem mog spowodowa zniszczenie caBego budynku. KsztaBt fundamentu, sposób jego wykonania oraz rodzaj materiaBów u|ytych do jego budowy zale|y od rodzaju gruntu budowlanego i typu konstrukcji budynku (czy budowli). Sposób posadowienia obiektu budowlanego ustala si, biorc pod uwag rodzaj i sztywno[ konstrukcji, warunki jej wykonania i eksploatacji, wBa[ciwo[ci geotechniczne podBo|a gruntowego, w tym poziom zwierciadBa wody gruntowej. Najpierw rozpatruje si mo|liwo[ bezpo[redniego posadowienia fundamentów na gruncie no[nym, poniewa| jest to najcz[ciej najtaDsze i najprostsze rozwizanie.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 16 Rodzaje warunków gruntowych: - proste: warstwy gruntów jednorodnych równolegBe do powierzchni terenu, brak gruntów sBabono[nych, zwierciadBo wód gruntowych poni|ej projektowanego poziomu posadowienia fundamentów, brak wystpowania niekorzystnych zjawisk geologicznych, - zBo|one: warstwy gruntów niejednorodnych niecigBe i zmienne, grunty sBabono[ne, zwierciadBo wód gruntowych w poziomie projektowanego posadowienia i powy|ej tego poziomu, brak wystpowania niekorzystnych zjawisk geologicznych, - skomplikowane: warstwy gruntów objte wystpowaniem niekorzystnych zjawisk geologicznych, zwBaszcza osuwiskowych, krasowych (rozpuszczanie przez wod wapieni i gipsów), kurzawkowych (ruch nawodnionych luznych piasków drobnych i pyBów), obszary szkód górniczych. Na podstawie geotechnicznych warunków posadowienia oraz rodzaju obiektu budowlanego, okre[la si jego kategori geotechniczn. Zgodnie z rozporzdzeniem [19] oraz PN-B-02479:1998 rozró|nia si trzy kategorie geotechniczne: Kategoria pierwsza dotyczy niewielkich obiektów budowlanych o statycznie wyznaczalnym schemacie obliczeniowym, w prostych warunkach gruntowych, dla których wystarcza przybli|one okre[lenie wBa[ciwo[ci gruntów. Do tej kategorii mo|na zaliczy: a) jedno- lub dwukondygnacyjne budynki mieszkalne i gospodarcze, b) [ciany oporowe i rozparcia wykopów, je|eli ró|nica poziomów nie przekracza 2 m, c) wykopy do gBboko[ci 1,2 m i nasypy do wysoko[ci 3 m, wykonywane zwBaszcza przy budowie dróg, pracach drena|owych oraz ukBadaniu rurocigów. Kategoria druga dotyczy obiektów budowlanych w prostych i zBo|onych warunkach gruntowych, wymagajcych ilo[ciowej oceny danych geotechnicznych. Do tej kategorii mo|na zaliczy: a) fundamenty bezpo[rednie lub gBbokie, b) [ciany oporowe i inne konstrukcje oporowe, c) wykopy i nasypy, d) przyczóBki i filary mostowe, e) kotwy gruntowe i inne systemy kotwice. Kategoria trzecia obejmuje: a) nietypowe obiekty budowlane niezale|nie od stopnia skomplikowania warunków gruntowych, których wykonanie lub u|ytkowanie mo|e stwarza powa|ne zagro|enie dla u|ytkowników i [rodowiska: obiekty energetyki jdrowej, rafinerie, zakBady chemiczne, zapory wodne, lub których projekty budowlane zawieraj nowe nie sprawdzone w krajowej praktyce rozwizania techniczne, nie znajdujce podstaw w przepisach i polskich normach, b) obiekty budowlane posadowione w skomplikowanych warunkach gruntowych, c) obiekty monumentalne i zabytkowe (w PN-B-02479:1998 wymieniono midzy innymi gBbokie wykopy wykonywane w pobli|u obiektów budowlanych). Rodzaj i zakres badaD oraz zakres i forma opracowywanej dokumentacji geotechnicznej zale| od kategorii geotechnicznej, do której dany obiekt zostanie zaliczony zgodnie z PN-B-02479:1998. Rodzaj i zakres badaD dla poszczególnych kategorii geotechnicznych: - kat. I: rozpoznanie gruntów zalegajcych w poziomie posadowienia, okre[lenie profilu geotechnicznego do gBboko[ci 2 3 m poni|ej tego poziomu, ustalenie poziomu (jego zmienno[ci) zwierciadBa wody gruntowej oraz stopnia agresywno[ci tej wody. Ilo[ i rozmieszczenie punktów badawczych (wykopy badawcze, otwory wiertnicze, sondowanie) ustala si indywidualnie, niekiedy mo|na zrezygnowa z wykonywania badaD w punktach badawczych  rozpoznanie gruntów wystarczy sprawdzi w wykopie budowlanym w czasie realizacji obiektu, w wyjtkowych wypadkach wykonuje si badania laboratoryjne, - kat. II: zebranie publikowanych i archiwalnych materiaBów na temat badanego terenu i otoczenia, na tej podstawie opracowuje si program niezbdnych badaD terenowych  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 17 i laboratoryjnych z okre[leniem ich ilo[ci, rozmieszczenia otworów badawczych i ich gBboko[ci, ilo[ci próbek, - kat. III: wymagane jest szczególnie dokBadne i wnikliwe zbadanie podBo|a gruntowego, dokBadne informacje zawiera norma PN-B-02479:1998. Na podstawie przeprowadzonych powy|szych badaD opracowuje si dokumentacj geotechniczn (w szczególnych przypadkach dokumentacj geologiczno-in|yniersk), która skBada si z cz[ci opisowej i graficznej oraz zaBczników takich jak: tabele wyników badaD, karty otworów wiertniczych, karty sondowaD. Istotn cz[ci tej dokumentacji s profile i przekroje geotechniczne, wykonane na podstawie badaD polowych. Profil dotyczy wyników wierceD w jednym otworze, natomiast przekrój geotechniczny prowadzony jest przez kilka otworów badawczych, w zwizku z tym pozwala na okre[lenie ukBadu i poBo|enia poszczególnych warstw gruntu, ich rodzajów, podaje poziom wody gruntowej. Rys. 9. PrzykBad przekroju geotechnicznego [13, s. 35] GBboko[ posadowienia fundamentów ustala si, biorc pod uwag: gBboko[ wystpowania warstw geotechnicznych, poziom wody gruntowej, przewidywane jego zmiany oraz wystpowanie wód zaskórnych, wystpowanie gruntów pczniejcych, zapadowych i wysadzinowych, projektowany poziom powierzchni terenu w ssiedztwie fundamentów, poziom posadzek pomieszczeD podziemnych (piwnic), gBboko[ posadowienia obiektów ssiednich (je|eli istniej), umown gBboko[ przemarzania gruntów. Projektujc fundamenty posadowione bezpo[rednio, nale|y przewidzie [rodki chronice przed: - zalaniem wykopu fundamentowego przez wody gruntowe, powierzchniowe lub opadowe, - przenikaniem do pomieszczeD podziemnych wód gruntowych oraz wód opadowych, spBywajcych powierzchniowo lub infiltrujcych w podBo|e gruntowe, - korozyjnym dziaBaniem wód gruntowych, opadowych i technologicznych na materiaBy i konstrukcje podziemnej cz[ci obiektu budowlanego. Rodzaj zastosowanego fundamentu zale|y od gBboko[ci jego posadowienia. W zwizku z tym fundamenty dzielimy na pBytkie i gBbokie.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 18 Fundamentami pBytkimi (bezpo[rednimi) nazywamy te, których caBa pBaszczyzna podstawy jest posadowiona bezpo[rednio na gruncie budowlanym (no[nym), znajdujcym si na gBboko[ci nie wikszej ni| okoBo 4 5 m poni|ej poziomu terenu. Czsto tak|e fundamenty te opiera si na specjalnie przygotowanej warstwie z chudego betonu, |wiru lub piasku, któr stosuje si w celu wzmocnienia gruntu w poziomie posadowienia lub wymiany sBabego miejsca gruntu rodzimego. Nale| do nich: Bawy i stopy fundamentowe, fundamenty pBytowe, skrzyniowe i ruszty. Aawy fundamentowe wykonuje si pod [cianami cigBymi lub pod gsto rozstawionymi rzdami sBupów. Wykonuje si je jako: - kamienne lub ceglane (o ukBadzie warstw i wysoko[ci zale|nej do zastosowanej zaprawy) w budynkach do 3 4 kondygnacji, posadowione poni|ej wody gruntowej na jednolitym gruncie no[nym, - betonowe, je|eli z obliczeD wynika znaczna szeroko[ fundamentu ceglanego, wymagajca wicej ni| 4 odsadzek oraz spód fundamentu znajduje si poni|ej poziomu wody gruntowej, - |elbetowe przy du|ym obci|eniu budynku, w sBabych gruntach i przy ograniczonej wysoko[ci Bawy. Rys. 10. Przekroje poprzeczne Baw fundamentowych: a) ÷ c) betonowych, d) ÷ f) |elbetowych [14, s. 30] Aawy |elbetowe pod rzdem sBupów stosuje si, gdy ich rozstaw jest maBy lub gdy zachodzi konieczno[ posadowienia fundamentów na gruntach o maBej no[no[ci i ró|norodnym uwarstwieniu, mogcym spowodowa nierównomierne osiadanie budynku, tak|e w przypadku braku miejsca pod oddzielne stopy przy fundamentach ssiednich budynków lub przy fundamentach pod urzdzenia mechaniczne. Rys. 11. Aawy pod sBupami: a) przekroje poprzeczne (prostoktny, trapezowy i teowy), b) przykBad zbrojenia Bawy pod dwa sBupy [8, s. 143]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 19 W budynkach szkieletowych stosuje si stopy betonowe lub |elbetowe jako fundament pod sBupy. Stopy mog by pojedyncze, gdy na ka|dej z nich oddzielnie umieszcza si jeden sBup albo grupowe, gdy na ka|dej z nich opiera si dwa lub kilka sBupów. Mo|na je wykona z kamienia, cegBy, betonu lub |elbetu. Stopy murowane z cegBy lub z kamienia mo|na zastosowa pod sBupami lub filarami obci|onymi osiowo, w budynkach do 2 3 kondygnacji, przy posadowieniu na no[nym podBo|u, powy|ej poziomu wody gruntowej. Stopy |elbetowe stosuje si przy du|ych wielko[ciach siB osiowych i mimo[rodowych oraz gdy u|ycie stóp ceglanych lub betonowych byBoby nieekonomiczne ze wzgldu na ich du|e wysoko[ci. Stopy prefabrykowane stosuje si po sBupy |elbetowe jako tzw. kielichowe (szklankowe), nazywane tak ze wzgldu na ich ksztaBt gniazd, w których s osadzane sBupy. Rys. 12. Stopy betonowe: a) trapezowa, b) prostoktna, c) schodkowa [8, s. 149] Rys. 13. Stopy |elbetowe: a) prostoktna, b) trapezowa, c) schodkowa, d) kielichowa [8, s. 150] Fundamenty pBytowe (rozkBadaj ci|ar budynku na du| powierzchni) wykonuje si najcz[ciej pod budowle wysokie, lecz o maBej szeroko[ci i dBugo[ci (kominy, wie|e) oraz pod budowle posadawiane na sBabych gruntach. Stosuje si je, gdy: - ogólna powierzchnia Baw i stóp byBaby tak du|a, |e pozostawaByby midzy nimi niewielkie powierzchnie nie zabudowane i bardziej opBacalne jest poBczenie ich w jedn caBo[ (pByt), - obci|enie fundamentu przy maBym dopuszczalnym nacisku jednostkowym na grunt wymaga wykorzystania caBej powierzchni budynku, - grunt pod budynkiem jest niejednorodny i nie mo|na dopu[ci do jego nierównomiernego osiadania, - podziemia budynku znajduj si poni|ej zwierciadBa wody gruntowej i konieczne jest wykonanie izolacji wodoszczelnej cz[ci podziemnej.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 20 Rys. 14. PByty fundamentowe [18, s. 116] Ruszty fundamentowe wykonuje si w przypadku posadowienia na sBabych gruntach ci|kiego i wra|liwego na nierównomierne osiadanie budynku. SkBadaj si one z przenikajcych si Baw |elbetowych, na których opiera si [ciany lub sBupy konstrukcji. Rys. 15. Fundament rusztowy: a) rzut aksonometryczny (fragment), b) przekrój poprzeczny Bawy [8, s. 158] Pod budynki bardzo wysokie i silnie obci|one stosuje si skrzynie fundamentowe |elbetowe. Skrzynia taka skBada si z dolnej i górnej pByty |elbetowej poBczonymi ze sob monolitycznie [cianami zewntrznymi i wewntrznymi równie| |elbetowymi. Stanowi ona bardzo sztywne oparcie dla budynku, dajc równocze[nie mo|liwo[ wykorzystania powstaBych w ten sposób pomieszczeD piwnicznych. Fundament taki zastosowany zostaB pod PaBacem Kultury i Nauki w Warszawie. Rys. 16. Fundament skrzyniowy [14, s. 34]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 21 Fundamenty gBbokie (po[rednie) przekazuj obci|enia z budowli na ni|ej zalgajce warstwy no[ne przez dodatkowe elementy wprowadzone lub uformowane w gruncie, w postaci pali lub studni, a nie caB podstaw, poniewa| warstwa gruntu o odpowiedniej wytrzymaBo[ci znajduje si tak gBboko, |e wykonanie wykopów byBoby zbyt trudne. Specjalnym rodzajem fundamentów gBbokich s fundamenty na kesonach, stosowane poni|ej lustra wody. Pale wykonywane s z drewna, betonu, |elbetu lub stali o dBugo[ci od kilku do kilkudziesiciu metrów. ZagBbione s w gruncie, zazwyczaj w grupach lub w rzdach. Stosuje si je w przypadku: - zalegania gruntu w poziomie posadowienia, nie nadajcego si do posadowienia bezpo[redniego, - budowli nara|onej na mo|liwo[ powstania zsuwu, - ograniczenia fundamentów w planie ze wzgldu na urzdzenia podziemne, - fundamentów maszyn i urzdzeD, które nale|y zwiza z gBbszymi warstwami podBo|a aby zmniejszy drgania w strefie przypowierzchniowej, - konieczno[ci zagszczenia podBo|a. Ze wzgldu na sposób przenoszenia obci|enia pale dzieli si na: - normalne, których no[no[ w równym stopniu zale|y od oporu gruntu pod ostrzem, jak i od oporu tarcia wzdBu| pobocznicy pala (wystpuj najcz[ciej), - stojce, których no[no[ zale|y od oporu pod ostrzem pala, (przy posadowieniu na skale), - zawieszone, których no[no[ zale|y od oporu tarcia gruntu wzdBu| pobocznicy pala (w gruntach sBabych). Rys. 17. Fundowanie na palach: a) normalnych, b) stojcych, c) zawieszonych [9, s. 90] W praktyce stosowane pale najcz[ciej speBniaj obydwa sposoby przenoszenia obci|eD. GBowice pali powinny by wpuszczone w Baw, stop fundamentow lub ruszt. Rys. 18. Rozmieszczenie pali pod budynkiem [18, s. 125]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 22 Ze wzgldu na sposób wykonania pale mo|na podzieli na: - wbijane, wciskane lub wkrcane, - gotowe lub wykonywane w gruncie. Pale monolityczne (wykonywane w gruncie) dziel si na: - pale w otworach wybijanych, np. Compressol, Simplex, Franki, - pale w otworach wierconych, np. Straussa, Wolfsholza. Rys. 19. Etapy wykonywania pali monolitycznych: a) w otworach wybijanych (Compressol)  kolejno od lewej: wybijanie otworu, ubijanie betonu warstwami, gotowy pal, b) w otworach wywiercanych (Straussa)  kolejno od lewej: wiercenie otworu i wydobywanie urobku, wykonanie korka betonowego na dnie otworu, obrotowe wyciganie rury poBczone z betonowaniem warstwami, gotowy pal [14, s. 36] Nowe technologie wykonywania pali: - pale CFA (w Polsce oznaczane równie| jako FSC  formowane [widrem cigBym), przenosz obci|enia 800 1500 kN, wykonywane bardzo szybko (30 60 min) i bezwstrzsowo, [rednicy 400 800 mm (do 1500 mm), dBugo[ci 10 15 m, - jet-grouting (wysokoci[nieniowe pale strumieniowe), stosuje si do wzmacniania fundamentów istniejcych budowli, przenosz obci|enia 1000 1500 kN, wykonywane bezwstrzsowo, [rednicy 400 600 mm, dBugo[ci 12 18 m, - pale Vibrex (ulepszone pale Vibro), wbijane, przenosz obci|enia 1500 2500 kN, [rednicy buta 550 600 mm, dBugo[ci 15 25 m, - pale wkrcane Vibro-Fundex, wykonywane bezwstrzsowo, przenosz obci|enia 1000  2000 kN, [rednicy 500 mm, dBugo[ci 14 20 m, - pale Tubex, wkrcane, wykonywane gBównie pod istniejcymi fundamentami o niedostatecznej no[no[ci, przenosz obci|enia 2500 3500 kN, [rednicy 300 500 mm, dBugo[ci 6 16 m, - pale wiercone wielko[rednicowe (800 1800 mm) przenosz obci|enia 3000 8000 kN, a przy zastosowaniu iniekcji pod podstawami wzrasta ich no[no[ (10000 15000 kN) i redukuje osiadanie nawet o 50%. Studnie fundamentowe stosuje si wtedy, gdy grunt no[ny le|y gBboko i przy du|ym ci|arze budowli liczba i dBugo[ potrzebnych pali okazaBaby si zbyt du|a.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 23 Rys. 20. Rozmieszczenie studni fundamentowych pod budynkiem [18, s. 127] Najcz[ciej wykonywane s studnie z betonu i |elbetu, do gBboko[ci 8 10 m (wyjtkowo 15 m), o przekroju kolistym, kwadratowym, dwu- i wielokomorowym. Wielko[ przekroju umo|liwia prac ludzi w [rodku studni, zapuszczanej w grunt, a| do oparcia na gruncie no[nym. Mog by stosowane zarówno w gruntach nie nawodnionych, jak i nawodnionych. Rys. 21. Studnia fundamentowa  kolejno[ wykonania [18, s. 127] Fundamenty na kesonach wykonuje si w gruntach silnie nawodnionych lub stale pozostajcych pod wod (przy budowie nabrze|y portowych i filarów mostowych). Rys. 22. Schemat dziaBania kesonu [18, s. 128]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 24 Wykonane s z |elbetu w ksztaBcie skrzyni bez dna, która posiada na dolnej krawdzi nó| uBatwiajcy zagBbianie kesonu w gruncie, przez otwór w stropie komory przechodz robotnicy i usuwa si grunt pochodzcy z wydobycia oraz tBoczy powietrze pod ci[nieniem, na stropie wykonuje si fundament, a po osigniciu |danej gBboko[ci keson wypeBnia si betonem. Maksymalna dopuszczalna gBboko[ zagBbienia kesonu wynosi 30 metrów poni|ej lustra wody z uwagi na zdrowie zatrudnionych ludzi. 4.4.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Jak rol peBni w budynku fundamenty? 2. Jakie s rodzaje warunków gruntowych? 3. Na jakiej podstawie okre[la si kategorie geotechniczn obiektu budowlanego? 4. Jakich obiektów dotycz poszczególne kategorie geotechniczne? 5. Co to jest dokumentacja geotechniczna i co wchodzi w jej skBad? 6. Na podstawie jakich warunków ustala si gBboko[ posadowienia fundamentów? 7. Od czego zale|y rodzaj zastosowanego fundamentu? 8. Co to s fundamenty pBytkie? 9. Z jakich materiaBów wykonuje si Bawy fundamentowe? 10. Jakie fundamenty stosuje si w budynkach szkieletowych? 11. Czym charakteryzuj si fundamenty pBytowe? 12. Kiedy stosuje si ruszty fundamentowe? 13. Jakie zastosowanie maj skrzynie |elbetowe? 14. Jakie s rodzaje fundamentów gBbokich? 15. Kiedy stosuje si fundamenty na palach? 16. W jaki sposób wykonuje si pale? 17. Czym charakteryzuj si fundamenty na studniach? 18. W jaki sposób wykonuje si fundamenty na kesonach? 4.4.3. wiczenia wiczenie 1 W otrzymanej od nauczyciela dokumentacji geotechnicznej obiektu budowlanego wyszukaj w cz[ci opisowej i graficznej: - kategori geotechniczn obiektu, - karty otworów wiertniczych, - profile wyników wierceD, - tabele wyników badaD, - przekroje geotechniczne. Wypisz rodzaje gruntów wystpujcych na danej dziaBce budowlanej oraz podaj wysoko[ poziomu wody gruntowej. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) zanalizowa otrzyman dokumentacj, 2) odszuka i wypisa elementy podane w temacie wiczenia.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 25 Wyposa|enie stanowiska pracy: - dokumentacja geotechniczna obiektu budowlanego, - plansze pogldowe dotyczce kategorii geotechnicznych, - literatura. wiczenie 2 Narysuj przekrój pionowy Bawy fundamentowej |elbetowej o ksztaBcie wskazanym przez nauczyciela. Naszkicuj najkorzystniejszy ukBad warstw gruntu pod fundamentem oraz porównaj zasady pracy Bawy fundamentowej |elbetowej i betonowej. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) scharakteryzowa ró|ne ukBady warstw gruntu, 2) wybra najkorzystniejszy ukBad i naszkicowa go na rysunku, 3) okre[li zasady pracy Baw fundamentowych betonowych i |elbetowych, 4) dokona porównania, 5) zapisa wnioski. Wyposa|enie stanowiska pracy: - plansze pogldowe dotyczce fundamentów, - plansze pogldowe dotyczce ukBadu warstw gruntu, - literatura. wiczenie 3 Porównaj fundamenty pBytowe ze stopami fundamentowymi. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) scharakteryzowa fundamenty pBytowe, 2) scharakteryzowa stopy fundamentowe, 3) dokona porównania. Wyposa|enie stanowiska pracy: - modele, plansze pogldowe dotyczce fundamentów, - literatura. wiczenie 4 Dobierz odpowiedni fundament pod komin wolnostojcy i uzasadnij swój wybór. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) okre[li rodzaje fundamentów, 2) okre[li zastosowanie fundamentów w zale|no[ci od wymiarów obiektu, 3) dobra odpowiedni fundament pod komin, 4) uzasadni wybór.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 26 Wyposa|enie stanowiska pracy: - modele, plansze pogldowe dotyczce fundamentów, - literatura. wiczenie 5 Spo[ród wymienionych fundamentów gBbokich: pale, studnie i kesony  wska| fundament, który nale|y zastosowa przy posadowieniu filarów mostowych i uzasadnij wybór. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) scharakteryzowa fundamenty gBbokie, 2) okre[li ich zastosowanie, 3) wskaza odpowiedni fundament i uzasadni wybór. Wyposa|enie stanowiska pracy: - modele, plansze pogldowe dotyczce fundamentów, - literatura. 4.4.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) okre[li kategorie geotechniczne obiektów budowlanych? 2) okre[li gBboko[ posadowienia fundamentu w zale|no[ci od parametrów warstw geotechnicznych? 3) posBu|y si dokumentacj geotechniczn? 4) dokona klasyfikacji fundamentów? 5) okre[li rodzaje fundamentów i gBboko[ci ich posadowienia? 6) okre[li zastosowanie poszczególnych fundamentów? 7) scharakteryzowa poszczególne fundamenty? 8) scharakteryzowa materiaBy stosowane do wykonywania fundamentów? 9) dobra technologi wykonania okre[lonego fundamentu? 10) dobra materiaBy, narzdzia i sprzt do okre[lonej technologii wykonania fundamentu? 11) zorganizowa stanowisko pracy w zale|no[ci od przyjtej technologii wykonania fundamentu? 4.5. RozkBad napr|eD w gruncie z uwzgldnieniem obci|eD zewntrznych 4.5.1. MateriaB nauczania RozkBad napr|eD w poziomie posadowienia fundamentu zale|y od wielu czynników, w tym od sztywno[ci fundamentu, jego obci|enia i wBa[ciwo[ci gruntów podBo|a. Przyjmuje si prostoliniowy rozkBad napr|eD, a zale|nie od obci|enia  prostoktny, trapezowy lub trójktny.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 27 Rys. 23. RozkBad nacisków pod fundamentem: a) schemat obci|enia gdy eB = 0 oraz eL 0, b) gdy dziaBa `" obci|enie osiowe, c) gdy mimo[ród eL < L/6, d) gdy mimo[ród eL = L/6, e) gdy mimo[ród eL > L/6 [12, s. 213] Obliczenia statyczne fundamentów bezpo[rednich wykonuje si wedBug dwóch grup stanów granicznych: - no[no[ci (I stan graniczny)  ze wzgldu na no[no[ (stateczno[) podBo|a gruntowego, dotyczy wszystkich rodzajów posadowienia, - u|ytkowania (II stan graniczny)  ze wzgldu na przemieszczenia (osiadania) podBo|a gruntowego i konstrukcji obiektu budowlanego, dotyczy obiektów, które nie s posadowione na skaBach litych. Mo|na go nie sprawdza dla niektórych budowli przy zaBo|eniu, |e do gBboko[ci równej trzykrotnej szeroko[ci najwikszego fundamentu zalegaj wyBcznie grunty niespoiste lub spoiste w stanie nie gorszym ni| twardoplastyczny. W obliczeniach uwzgldnia si warunki wystpujce w stadium eksploatacji obiektu. I stan graniczny sprawdza si w wypadku wszystkich rodzajów posadowieD. w prostych wypadkach posadowienia, to znaczy gdy: - w najniekorzystniejszym ukBadzie obci|eD ich skBadowa pozioma nie jest wiksza ni| 10% skBadowej pionowej, - budowla nie jest usytuowana na zboczu lub w jego pobli|u, - obok budowli nie s przewidziane wykopy lub dodatkowe obci|enia mogce naruszy stateczno[ podBo|a gruntowego, - mimo[ród obci|enia w stopach eL d" 0,035L a w Bawach eB d" 0,035B (B  szeroko[ Bawy). Stan graniczny no[no[ci sprawdza si wedBug wzorów: qrs mÅ"qf oraz qr max 1,2mÅ"qf d" d" gdzie: qrs  [rednia obliczeniowa warto[ obci|enia jednostkowego na podBo|e pod fundamentem, qr max  najwiksza obliczeniowa warto[ obci|enia jednostkowego na podBo|e pod fundamentem, qf  obliczeniowa warto[ oporu jednostkowego jednowarstwowego podBo|a pod fundamentem, m  wspóBczynnik korekcyjny.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 28 Przy zastosowaniu ni|ej podanego sposobu wyznaczania qf przyjmuje si m = 0,9. WspóBczynnik ten zmniejsza si mno|c przez 0,9 je|eli parametry geotechniczne podBo|a okre[lane s metod B lub C wedBug normy, tzn. nie w wypadku bezpo[redniego oznaczania tych parametrów za pomoc polowych lub laboratoryjnych badaD gruntów, co stosuje si w metodzie A. Obliczeniow warto[ jednostkowego oporu podBo|a jednowarstwowego qf oblicza si wedBug wzoru: qf = ( 1 + 0,3 B/L ) Nc Å" cu(r) + ( 1 + 1,5 B/L ) ND Å" Dmin Å" ÂD(r)Å" g + ( 1  0,25 B/L ) NB Å" BÅ" ÂB(r)Å" g [kPa], w którym: B  szeroko[ podstawy fundamentu  wymiar krótszego boku [m], L  dBugo[ podstawy fundamentu  wymiar dBu|szego boku [m], Nc, NB, ND  wspóBczynniki no[no[ci, zale|ne od warto[ci obliczeniowej kta tarcia wewntrznego gruntu ¦ = ¦u(r) zalegajcego bezpo[rednio poni|ej poziomu posadowienia, cu(r)  obliczeniowa warto[ spójno[ci gruntu zalegajcego bezpo[rednio poni|ej poziomu posadowienia [kPa], ÂD(r)  obliczeniowa [rednia gsto[ objto[ciowa gruntów (gruntów ewentualnie posadzki) powy|ej poziomu posadowienia [t/m³], ÂB(r)  obliczeniowa [rednia gsto[ gruntów zalegajcych poni|ej poziomu posadowienia do gBboko[ci równej B [t/m³], g H" 10 m/s²  przyspieszenie ziemskie. Warto[ci wspóBczynników i parametrów danego gruntu odczytuje si z tablic i rysunków w PN-81/B-03020 lub ustala si na podstawie badaD. Warto[ obliczeniow parametru geotechnicznego okre[la si mno|c jego warto[ charakterystyczn przez wspóBczynnik materiaBowy ³m. Je|eli parametr oznaczony jest metod B lub C to przyjmuje si ³m = 1,1 lub ³m = 0,9 przy czym uwzgldnia si warto[ mniej korzystn. 4.5.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Od czego zale|y rozkBad napr|eD w poziomie posadowienia fundamentu? 2. Jaki ksztaBt ma rozkBad napr|eD? 3. W jaki sposób dobiera si wymiary podstaw fundamentów? 4. Kiedy wykonuje si obliczenia statyczne fundamentów ze wzgldu na no[no[ (I stan graniczny)? 5. Kiedy stosuje si do obliczeD II stan graniczny? 6. WedBug jakich wzorów sprawdza si stan graniczny no[no[ci? 7. W jaki sposób okre[la si warto[ obliczeniow parametru geotechnicznego 4.5.3. wiczenia wiczenie 1 Na podstawie otrzymanej od nauczyciela dokumentacji budowlanej oraz dokumentacji geotechnicznej budynku jednorodzinnego  okre[l rozkBad napr|eD w poziomie posadowienia Baw fundamentowych budynku.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 29 Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przeanalizowa otrzyman dokumentacj, 2) napisa wzór potrzebny do obliczenia napr|eD, 3) odszuka dane potrzebne do wyliczeD, 4) wykona obliczenia, 5) przeanalizowa wyniki obliczeD, 6) sformuBowa wnioski. Wyposa|enie stanowiska pracy:  dokumentacja budowlana i geotechniczna budynku,  norma PN-81/B-03020,  literatura,  kalkulator. wiczenie 2 Oblicz no[no[ gruntu pod wskazanymi przez nauczyciela Bawami fundamentowymi budynku jednorodzinnego, korzystajc z dokumentacji, któr otrzymaBe[ od nauczyciela. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przeanalizowa zasady obliczeD stanów granicznych no[no[ci, 2) wypisa wzór potrzebny do obliczenia no[no[ci podBo|a, 3) odszuka warto[ci wspóBczynników w normie oraz w dokumentacji geotechnicznej, 4) odszuka wymiary wskazanej Bawy fundamentowej, 5) wykona obliczenia, 6) przeanalizowa wyniki obliczeD, 7) sformuBowa wnioski. Wyposa|enie stanowiska pracy: - dokumentacja budowlana i geotechniczna budynku, - norma PN-81/B-03020, - literatura, - kalkulator. 4.5.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) obliczy napr|enia pod fundamentem? 2) obliczy no[no[ gruntu? 4.6. Wymiarowanie i konstruowanie fundamentów 4.6.1. MateriaB nauczania Fundamenty bezpo[rednie Fundamenty bezpo[rednie projektuje si zgodnie z norm PN-81/B-03020. W obliczeniach geotechnicznych nale|y ustali ksztaBt i wymiary podstawy fundamentu  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 30 niezbdne ze wzgldu na wBa[ciwo[ci podBo|a gruntowego, gBboko[ posadowienia, a w obliczeniach konstrukcyjnych zwymiarowa ich konstrukcj. Rys. 24. GBboko[ przemarzania gruntów przyjmowana do celów fundamentowania w ró|nych strefach kraju [13, s. 58] Z zaleceD normy PN-81/B-03020 wynika, |e fundamenty bezpo[rednie powinny by zagBbione w stosunku do poziomu przylegBego terenu (równie| podBogi piwnicy, dna kanaBu instalacyjnego) co najmniej 0,5 m. W gruntach wysadzinowych poziom posadowienia powinien znajdowa si poni|ej gBboko[ci przemarzania, która w naszym kraju  zale|nie od jego strefy klimatycznej  wynosi 0,80 1,40 m. GBboko[ t liczy si od rzdnej projektowanego terenu lub posadzki piwnic w budynkach nieogrzewanych. Aawy fundamentowe Aawy betonowe maj przewa|nie przekrój prostoktny o szeroko[ci do 1,20 m i wysoko[ci 0,50 m, wysoko[ nie powinna by mniejsza ni| 0,30 m. Wysoko[ h Bawy betonowej oblicza si biorc pod uwag jej wytrzymaBo[ na zginanie. h e" 0,185 ( M/Rbbz)1/2 w którym: M  najwiksza obliczeniowa warto[ momentu zginajcego w przekroju ±-±, Rbbz  wytrzymaBo[ obliczeniowa betonu na rozciganie w konstrukcjach betonowych. Szeroko[ B Bawy obci|onej osiowo mo|na ustali drog porównaD i prób, najcz[ciej ustala si wykorzystujc odpowiednie nomogramy, tablice itp. W obliczeniach Baw pod [cianami bierze si pod uwag obci|enie na 1,00 m ich dBugo[ci, a qpole powierzchni podstawy przyjmuje si równe F = 1,00B. W celu zabezpieczenia Baw betonowych przed zarysowaniem lub spkaniem na skutek nierównomiernego osiadania stosuje si zbrojenie konstrukcyjne w kierunku podBu|nym w postaci czterech prtów (po dwa doBem i gór) o [rednicy 12 20 mm klasy A-0 lub A-I. Umieszcza si je w obrysie [ciany obci|ajcej i Bczy strzemionami [rednicy 6 8 mm w ilo[ci 3 na metr. Grubo[ otulenia zbrojenia, powinna wynosi co najmniej 40 mm je[li  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 31 Bawa wykonywana jest na podBo|u betonowym (grubo[ci 100 mm) lub 75 mm  je[li na gruncie. Wysoko[ h Bawy |elbetowej (obci|onej osiowo) pod [cian przyjmuje si nie mniejsz ni| 0,30 m. Ponadto wysoko[ powinna by tak dobrana, |eby Bawa miaBa odpowiedni no[no[ na przebicie, zgodnie z warunkiem Np Rbz Å" up Å" ho. SiB na przebicie wyznacza si d" przyjmujc najwiksz obliczeniow warto[ obci|enia przekazywanego na Baw fundamentow, zmniejszon o warto[ obci|enia (odporu gruntu) dziaBajcego bezpo[rednio na doln podstaw figury przyjmowanej do obliczenia obwodu. Szeroko[ B Bawy |elbetowej ustala si tak samo jak Bawy betonowej. Aawy |elbetowe zbroi si podBu|nie, tak jak betonowe, i poprzecznie (u doBu)  prtami zbrojenia gBównego [rednicy minimum 12 mm, które rozmieszcza si osiowo nie rzadziej ni| co 250 mm. Otulenie zbrojenia jak w Bawach betonowych. W Bawach o przekroju teowym 70% zbrojenia dolnego podBu|nego rozmieszcza si na szeroko[ci |ebra, a 30% na szeroko[ci póBek. Oprócz podBu|nego stosuje si równie| zbrojenie poprzeczne wynikajce z obliczeD. Stopy fundamentowe Rys. 25. Przekroje poprzeczne stóp betonowych: a) prostoktny, b) trapezowy, c) schodkowy [12, s. 224] Stopy betonowe powinny mie takie wymiary, aby kt ± wynosiB 55 60º, przy czym mniejszy kt stosuje si przy betonach wy|szej klasy. Najcz[ciej stosowane s stopy |elbetowe, które maj ksztaBt prostopadBo[cianu (przy niedu|ych wymiarach), ostrosBupa lub schodkowy. Rys. 26. Stopy |elbetowe [12, s. 224] Górne wymiary stóp o ksztaBcie ostrosBupa powinny by o 100 mm wiksze od wymiarów sBupa, aby umo|liwi oparcie deskowania do betonowania sBupa, wysoko[ dolnych cz[ci przyjmuje si minimum 150 mm, a dBugo[ boków podstawy i wysoko[ stopy powinny by wielokrotno[ci 50 mm. Odsadzki stóp schodkowych powinny mie wysoko[ 400 500 mm. W stopach prefabrykowanych po ustawieniu sBupa przestrzeD midzy nim a [cianami kielicha zalewa si betonem drobnoziarnistym klasy nie mniejszej ni| klasa betonu stopy fundamentowej.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 32 Stopy o maBych wymiarach zbroi si siatkami zbrojeniowymi z prtów [rednicy 10 16 mm, a stopy o du|ych wymiarach prtami o [rednicy 18 26 mm. Rozstaw prtów przyjmuje si na podstawie obliczeD, najcz[ciej co 100 200 mm. Otulina zbrojenia jak w Bawach fundamentowych. Stopy fundamentowe obci|one osiowo projektuje si najcz[ciej o podstawie kwadratowej. A obci|one mimo[rodowo  o podstawie prostokta, wydBu|onego w pBaszczyznie obci|enia. Wysoko[ stóp |elbetowych dobiera si tak, aby miaBy one odpowiedni no[no[ na przebicie. Wysoko[ stopy ze wzgldów ekonomicznych oblicza si wedBug wzoru: h = (0,3 0,4) (L-as1) przy czym: L  dBugo[ wikszego boku podstawy stopy, as1  dBugo[ równolegBego do niej boku przekroju sBupa. Momenty zginajce stop |elbetow obci|on osiowo oblicza si ró|nymi metodami, na przykBad metod wsporników trapezowych, wsporników prostoktnych lub metod Lebella. Na przykBad w metodzie wsporników oblicza si momenty zginajce w przekrojach przechodzcych przez krawdz sBupa, a w wypadku stóp schodkowych równie| przez krawdz ka|dej z odsadzek. Przyjmuje si przy tym, |e stopa pracuje jako belka jednostronnie utwierdzona w rozpatrywanym przekroju, obci|ona oddziaBywaniem gruntu qr = Nr/BÅ"L, gdzie Nr to siBa nacisku sBupa od obliczeniowej warto[ci obci|eD, B i L to wymiary stopy. MI = 0,125 qr ( L  as1 )² Å" B MII = 0,125 qr ( L  L1 )² Å" B gdzie: L i as1 to odpowiednio dBugo[ wikszego boku podstawy stopy i równolegBego do niej boku przekroju sBupa. Pole przekroju zbrojenia oblicza si wedBug wzorów przybli|onych: MI FaI = ¯#¯#¯#¯#¯# 0,9 hoI Å" Ra MII FaII = ¯#¯#¯#¯#¯# 0,9 hoII Å" Ra  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 33 Rys. 27. Stopa |elbetowa obci|ona osiowo [8, s. 151] Momenty zginajce oraz pole przekroju zbrojenia w drugim kierunku oblicza si w sposób podobny do podanego wy|ej. Obliczone zbrojenie rozmieszcza si zazwyczaj równomiernie w obydwu kierunkach na szeroko[ stopy. Je|eli wysoko[ stopy jest maBa w stosunku do wymiarów podstawy, to obliczone zbrojenie mo|na rozBo|y nierównomiernie, podstaw w ka|dym kierunku dzieli si na siedem pasm i ukBada w nich kolejno: 5, 10, 20, 30, 20, 10 i 5% zbrojenia. Rys. 28. Schemat stopy fundamentowej do obliczeD metod wsporników: a) przekrój poprzeczny, b) schemat statyczny [12, s. 228] Obci|enie w stopach fundamentowych |elbetowych obci|onych mimo[rodowo znajduje si w pBaszczyznie przechodzcej przez jedn z osi gBównych [rodkowych ich podstawy. Wymiary podstawy stóp dobiera si wedBug wzorów drog prób, przy czym zakBada si proporcje tych wymiarów  stosunek B/L. Wysoko[ stóp sprawdza si z warunku na przebicie. W przypadku sBabego gruntu i niewielkich odlegBo[ciach sBupów w obydwu kierunkach, zamiast stóp o du|ych wymiarach lepszym rozwizaniem jest stosowanie Baw fundamentowych dwukierunkowych, rusztów fundamentowych. Aawy maj zazwyczaj  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 34 przekrój prostoktny, przy wikszych obci|eniach lub konieczno[ci zwikszenia siatki sBupów  przekrój teowy. Wysoko[ Baw przyjmuje si od 1/5 1/7 odlegBo[ci midzy osiami sBupów. W Bawach szeroko[ przekroju teowym szeroko[ |ebra przyjmuje si 0,25 0,50 Bawy i jednocze[nie jest wiksza od szeroko[ci sBupa o co najmniej 100 mm. Ruszt fundamentowy zbroi si w kierunku poprzecznym i podBu|nym, rozkBad zbrojenia dostosowuje si do wystpujcych momentów zginajcych i siB poprzecznych. Rys. 29. Fundament rusztowy: a) rzut aksonometryczny (fragment), b) przekrój poprzeczny Bawy, c) przekrój podBu|ny Bawy [8, s. 158 i 12, s. 233] Je|eli podBo|e gruntowe jest niejednorodne i o maBej no[no[ci, a rozstawy sBupów w obydwu prostopadBych kierunkach zbli|one do siebie lub jednakowe, to zamiast stóp o du|ych wymiarach lepiej zastosowa fundament w postaci pByty pod caBym budynkiem. PByty fundamentowe maj na ogóB konstrukcj zbli|on do konstrukcji stropów monolitycznych. Je|eli rozstaw sBupów lub [cian nie przekracza 5 6 m wtedy stosuje si pByt pBask o grubo[ci 1/6 1/10 odlegBo[ci midzy osiami podpór. Przy wikszych obci|eniach i sBupach rozstawionych w odlegBo[ciach wikszych od 6,0 m stosuje si rozwizanie po[rednie w postaci ukBadu pBytowo-|ebrowego. Grubo[ pByty przyjmuje si od 1/8 do 1/12 rozpito[ci pByty, jednak nie mniejsz ni| 250 400 mm. Fundamenty po[rednie Najcz[ciej stosuje si pale betonowe lub |elbetowe, rzadziej  drewniane i stalowe. Pale drewniane musz by w caBo[ci zagBbione poni|ej poziomu wody gruntowej, w przeciwnym wypadku ulega bd gniciu. Wymiary pali (najcz[ciej z drewna sosnowego): dBugo[ 4 10 m, [rednica 20 25 cm dla pali o dBugo[ci 4 m i 30 35 cm dla wikszych dBugo[ci. GBowice pali powinny by zagBbione w betonie fundamentu na gBboko[ 30 60 cm, przy czym powinny by ociosane, a na obwodzie gBowicy nale|y wykona zbrojenie z uzwojenia i prtów podBu|nych. Pale stalowe stosuje si wtedy, gdy zachodzi potrzeba przebicia si do skaBy na du| gBboko[. Pale te wykonywane s z rur stalowych wypeBnionych betonem. Pale betonowe i |elbetowe mog by monolityczne lub prefabrykowane. Mikropale mog by wykonywane jako wiercone ([rednica 300 mm, dBugo[ 18 m) lub wbijane, wciskane, wwibrowywane lub wkrcane ([rednica do 150 mm, dBugo[ do 30 m). Pale |elbetowe prefabrykowane maj zazwyczaj przekrój poprzeczny od 250 x 250 do 400 x 400 mm i dBugo[ do 18 m. Pale fundamentowe wykonywane w gruncie maj [rednic okoBo 1,8 m,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 35 dBugo[ do kilkudziesiciu metrów. GBowice pali |elbetowych zagBbia si w betonie na gBboko[ 10 15 cm, a zbrojenie podBu|ne pali wpuszcza si w beton na gBboko[ 30 40 cm. OdlegBo[ pala od krawdzi bocznej fundamentu powinna wynosi 30 40 cm. Do konstrukcji specjalnych zalicza si [ciany oporowe. S to budowle przeznaczone do utrzymania w stanie statecznym gruntów i materiaBów rozkruszonych lub sypkich, jak np. kruszywo lub wgiel. Zciany te przejmuj parcie i przekazuj je na podBo|e gruntowe. Rys. 30. Wykresy jednostkowego parcia czynnego gruntu na [cian: a) naziom nie obci|ony, b) naziom obci|ony [13, s. 54] W obliczeniach [cian oporowych uwzgldnia si ich ci|ar wBasny Bcznie z ci|arem gruntu le|cego nad ich cz[ciami fundamentowymi, parcie graniczne gruntu oraz ewentualne obci|enia zmienne. Rozpatruje si odcinek [ciany o dBugo[ci 1 metra. W obliczeniach parcia granicznego najcz[ciej zakBada si, |e jest ono równe oddziaBywaniu sztywnego klina gruntu oddzielonego od o[rodka gruntowego pBask powierzchni po[lizgu (pBaszczyzn odBamu) a-a przy jej najbardziej niekorzystnym pochyleniu. Nie uwzgldnia si przy tym tarcia midzy tyln powierzchni [cian i gruntem (zasypk) za [cian. Warto[ci charakterystyczne jednostkowego parcia czynnego gruntu wyznacza si dla gruntu niespoistego (sypkiego) wedBug wzoru: ea = (³‡z + q) tg² (45º  ¦u(n)/2) gdzie: ³  warto[ charakterystyczna ci|aru objto[ciowego gruntu, z  gBboko[, na jakiej oblicza si parcie, q  warto[ charakterystyczna rozBo|onego równomiernie obci|enia naziomu, ¦u(n)  warto[ charakterystyczna kta tarcia wewntrznego gruntu. 4.6.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. W jaki sposób ustala si wymiary Baw fundamentowych? 2. Jak metod mo|na oblicza moment zginajcy pod stop |elbetow? 3. Jakie s sposoby projektowania stóp fundamentowych? 4. Czym charakteryzuj si pale drewniane, stalowe, |elbetowe? 5. Kiedy stosuje si [ciany oporowe?  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 36 4.6.3. wiczenia wiczenie 1 Oblicz wymiary stopy |elbetowej oraz przekrój zbrojenia. Okre[l dane, które bd Ci potrzebne do wykonania wiczenia. Uzyskasz je od nauczyciela. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przeanalizowa zasady projektowania stóp fundamentowych, 2) wypisa konieczne dane i uzyska je od nauczyciela, 3) okre[li wymagane wymiary stopy w stosunku do wymiarów sBupa, 4) okre[li ksztaBt stopy, 5) wykona obliczenia i ustali wymiary stopy pod dany sBup, 6) obliczy przekrój zbrojenia, 7) przeanalizowa wyniki obliczeD, 8) narysowa przekrój pionowy i poziomy przez stop fundamentow wraz z rozrysowaniem zbrojenia, 9) sformuBowa wnioski. Wyposa|enie stanowiska pracy: - plansze pogldowe dotyczce fundamentów, - Polskie Normy, - literatura, - kalkulator. wiczenie 2 Spo[ród wymienionych pali: - stalowe, - drewniane, - betonowe, - |elbetowe wska| pale, które musz by w caBo[ci zagBbione poni|ej poziomu wody gruntowej i uzasadnij wybór. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) scharakteryzowa wymienione pale, 2) wskaza pale, które musz by pod wod, 3) uzasadni wybór. Wyposa|enie stanowiska pracy: - plansze pogldowe dotyczce fundamentów na palach, - literatura.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 37 4.6.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) zaprojektowa stop fundamentow? 2) zaprojektowa Baw fundamentow? 3) okre[li rodzaje i sposób wykonania ró|nych rodzajów pali? 4.7. Przygotowanie i monta| zbrojenia 4.7.1. MateriaB nauczania Do robót zbrojarskich zalicza si: - prostowanie stali zbrojeniowej, - czyszczenie stali zbrojeniowej, - cicie stali zbrojeniowej, - gicie stali zbrojeniowej, - monta| szkieletu. Stal dostarczan w krgach prostuje si przez wyciganie (rczne lub mechaniczne) lub przeciganie, prty prostuje si na stole zbrojarskim za pomoc klucza zbrojarskiego lub na gitarce mechanicznej (prty o [rednicy wikszej od 20 mm). Prostowanie zbrojenia przez przeciganie stosuje si w du|ych zakBadach zbrojarskich w prostowarkach. Czyszczenie stali polega na usuniciu z jej powierzchni zanieczyszczeD: biologicznych, lodu, rdzy, smarów, tBuszczów. Auszczc si rdz oraz zanieczyszczenia biologiczne nale|y usun szczotkami stalowymi lub piaskownicami. Zanieczyszczenia bBotem  usun szczotkami, lodem  ciepBym powietrzem podgrzewanym dmuchawami, smarami lub tBuszczem  opalajc lamp lutownicz, palnikiem acetylenowym lub za pomoc odpowiednich [rodków chemicznych. Cicie stali dokonuje si za pomoc przecinaka, no|ycami rcznymi lub mechanicznymi, albo palnikiem acetylenowym, a w zakBadach zbrojarskich wielofunkcyjnymi maszynami zbrojarskimi. Gicie prtów wykonuje si rcznie lub mechanicznie. Zaginanie rczne wykonuje si na stole zbrojarskim za pomoc kluczy zbrojarskich lub gitarki rcznej, mechaniczne  za pomoc gitarek mechanicznych. Rys. 31. Rodzaje prtów zbrojenia: a) prty no[ne proste z hakami i bez haków, b) prty gBówne odgite, c) prt monta|owy lub rozdzielczy, d) strzemiona [1, s. 205]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 38 Pocite i wygite zbrojenie montuje si w szkielety zbrojeniowe. PoBczenie prtów mo|na wykona przez: wizanie drutem wizaBkowym, zgrzewanie elektryczne (zgrzewarkami czoBowymi lub punktowymi) lub spawanie. Rys. 32. Sposoby wizania wzBów zbrojarskich: a) wzeB prosty, b) wzeB dwurzdowy, c) wzeB krzy|owy, d) wzeB krzy|owy podwójny [1, s. 230] Szkielety zbrojeniowe wykonuje si w warsztacie zbrojarskim albo bezpo[rednio na budowie: na placu zbrojarskim lub bezpo[rednio w deskowaniu (w Bawach fundamentowych). Rys. 33. Monta| szkieletu zbrojeniowego [17, s. 48] W celu zapewnienia odpowiedniego otulenia stali nale|y podkBada pod prty zbrojeniowe kr|ki dystansowe. Mo|na stosowa klocki betonowe o grubo[ci otuliny zbrojenia, klocki te nale|y przed u|yciem zanurzy w zaprawie cementowej. Nie wolno stosowa do tego celu odcinków prtów, poniewa| po zabetonowaniu zostan one na powierzchni betonu, Batwo ulegn rdzewieniu i uBatwi dostp wilgoci do prtów no[nych. Nie nale|y stosowa innej stali ni| podana w projekcie, prty powinny mie odpowiedni otulin, której wielko[ zale|y od klasy betonu oraz klasy ekspozycji. Rozstaw prtów powinien umo|liwia wBa[ciwe uBo|enie mieszanki betonowej oraz zapewni odpowiednie warunki przyczepno[ci do betonu. 4.7.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Jakie czynno[ci zalicza si do robót przygotowawczych przy zbrojeniu? 2. W jaki sposób prostuje si stal dostarczan w krgach? 3. W jaki sposób tnie si stal zbrojeniow? 4. Jakie s metody Bczenia prtów w szkielecie zbrojeniowym? 5. Jak otulin powinny mie prty zbrojeniowe?  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 39 4.7.3. wiczenia wiczenie Dobierz rodzaj prtów do zbrojenia Bawy |elbetowej i podaj sposób ich przygotowania, je|eli stal zbrojeniowa zostaBa dostarczona w krgach. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) okre[li [rednic prtów, 2) okre[li sposób prostowania, cicia, gicia stali, 3) okre[li wielko[ otuliny i rozstaw prtów. Wyposa|enie stanowiska pracy: - plansza pogldowa dotyczca zbrojenia fundamentów, - plansza pogldowa dotyczca skBadowania stali, - literatura. 4.7.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) dobra rodzaj zbrojenia do okre[lonego fundamentu? 2) okre[li sposób przygotowania zbrojenia? 3) okre[li sposób uBo|enia zbrojenia w fundamencie? 4.8. Betonowanie, zagszczanie i pielgnacja betonu 4.8.1. MateriaB nauczania Podstawow zasad prawidBowego betonowania jest takie uBo|enie mieszanki betonowej, aby nie doprowadzi do rozsegregowania skBadników, zjawisko to mo|e wystpi podczas zrzucania mieszanki betonowej ze [rodków transportowych. Przy wysoko[ci do 1 m nie stosuje si |adnych pomocniczych urzdzeD, przy 1 2 m stosuje si rynny spustowe, a przy 2 3 m oprócz rynny stosuje si lej zsypowy. Podstawowe zasady betonowania: równomierne rozBo|enie mieszanki betonowej, nie dopuszczenie do powstawania pustych przestrzeni zwanych rakami, zachowanie niezmienno[ci szkieletu zbrojenia, odpowiednie zagszczenie mieszanki, cigBo[ betonowania lub zastosowanie odpowiednich zasad dotyczcych przerw w ukBadaniu mieszanki. Podczas betonowania pod wod nie wolno wsypywa bezpo[rednio mieszanki do wody. Opuszcza si j na dno wykopu w specjalnych skrzyniach lub kubBach, za pomoc rury pod warunkiem zagBbienia jej wylotu 1 m w [wie|ym betonie, najcz[ciej doprowadza si mieszank betonow pod ci[nieniem. Zagszczanie betonu ma istotny wpByw na: wytrzymaBo[, szczelno[ i mrozoodporno[ betonu.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 40 Metody rcznego zagszczania: sztychowanie (rydlowanie) mieszanki, ostukiwanie deskowania oraz  w przypadku elementów niezbrojonych  ubijanie. Metod mechanicznego zagszczania mieszanki betonowej przy wykonywaniu fundamentów jest wibrowanie. Pielgnacja [wie|ego betonu polega na zabezpieczaniu przed wysychaniem (wysychanie pozbawia beton wody niezbdnej do wizania i twardnienia) oraz uszkodzeniami mechanicznymi, wstrzsami oraz obci|eniem (chodzeniem lub przeje|d|aniem [rodkami transportowymi). Ochrona polega na stosowaniu specjalnych preparatów nanoszonych na beton, przykrywaniu (foli, matami, brezentem, piaskiem, nawil|onymi trocinami) oraz nawil|aniu betonu wod. Polewanie stosuje si pod koniec wizania kilka razy dziennie, najcz[ciej na drugi dzieD po zabetonowaniu, a w dni upalne ju| po kilku godzinach po zakoDczeniu betonowania, co najmniej przez okres 7 dni w przypadku zastosowania cementu portlandzkiego i 14 dni  hutniczego. W przypadku konieczno[ci przerwania robót betoniarskich mo|na tego dokona w [ci[le okre[lonych miejscach, czyli tam gdzie wystpuj najmniejsze siBy dziaBajce na dany element konstrukcyjny. Przed wznowieniem betonowania w miejscu przerwy roboczej nale|y:  usun wierzchni warstw stwardniaBego betonu na gBboko[ 0,5 2,0 cm,  pola obficie wod tak przygotowan chropowat powierzchni,  usun zanieczyszczenia ze zbrojenia,  narzuci na warstw stykow do[ silnie zapraw cementow. Po wykonaniu tych czynno[ci mo|na przystpi ponownie do betonowania elementu. Odbiór robót fundamentowych skBada si z odbiorów: 1) podBo|a, na przykBad stanu gruntów w podBo|u, zgodno[ci warunków gruntowych w podBo|u z dokumentacj geotechniczn, 2) robót towarzyszcych, na przykBad instalacyjnych, 3) fundamentów pBytkich, na przykBad sprawdzenie prawidBowo[ci ich usytuowania, wykonania robót ciesielskich, zbrojarskich, betoniarskich, 4) fundamentów gBbokich, na przykBad sprawdzenie zgodno[ci wykonania pali, studni fundamentowych, [cianek szczelnych z projektem i technologi wykonania poszczególnych robót. 4.8.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Jakie s zasady zrzucania mieszanki betonowej ze [rodków transportowych? 2. Jakie s podstawowe zasady betonowania? 3. W jaki sposób wykonuje si betonowanie pod wod? 4. W jaki sposób zagszcza si beton? 5. Na co ma wpByw prawidBowe zagszczanie mieszanki betonowej? 6. Na czym polega pielgnacja betonu? 7. Jakie s zasady stosowania przerw roboczych w konstrukcjach |elbetowych? 4.8.3. wiczenia wiczenie 1 Okre[l zasady prawidBowego betonowania Bawy fundamentowej |elbetowej. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) okre[li sposób uBo|enia zbrojenia w deskowaniu,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 41 2) okre[li sposób uBo|enia mieszanki betonowej w deskowaniu, 3) okre[li sposób zagszczenia betonu, 4) okre[li sposób pielgnacji betonu. Wyposa|enie stanowiska pracy:  modele, plansze pogldowe dotyczce fundamentów,  literatura. 4.8.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) okre[li podstawowe zasady betonowania? 2) okre[li metody zagszczania betonu? 3) okre[li sposoby pielgnacji betonu? 4) okre[li zasady stosowania przerw roboczych w konstrukcjach |elbetowych? 4.9. Przepisy bezpieczeDstwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo|arowej i ochrony [rodowiska obowizujce przy wykonywaniu fundamentów 4.9.1. MateriaB nauczania Roboty fundamentowe Bcz w sobie ró|ne prace, dlatego podczas ich wykonywania obowizuj przepisy bhp dotyczce robót ziemnych, betoniarskich, zbrojarskich w zale|no[ci od rodzaju wykonywanej pracy lub rodzaju fundamentu. Roboty ziemne nale|y prowadzi wedBug nastpujcych wymogów: - prace prowadzi zgodnie z dokumentacj, - wyznaczy przebieg uzbrojenia terenu, - prowadzi roboty rcznie w odlegBo[ci 0,50 m od istniejcych instalacji podziemnych, - ogrodzi i zabezpieczy teren robót, wyposa|y w odpowiednie tablice ostrzegawcze, - zabronione jest wykonywanie wykopów przez podkopywanie, - wykopy wskoprzestrzenne i jamiste powinny by zabezpieczone przez rozparcie [cian, - deskowanie zabezpieczajce wykop powinno wystawa co najmniej 15 cm ponad krawdz wykopu w celu zabezpieczenia przed spadaniem gruntu, kamieni, - wyznaczy strefy zagro|enia w terenie dostosowane do rodzaju u|ytego sprztu, - odspajanie gruntu przy pomocy [rodków wybuchowych mo|e by wykonywane tylko przez uprawnione grupy minerskie, - zachowa bezpieczn odlegBo[ od pracujcych maszyn i sprztu transportowego, zabrania si przebywania ludzi midzy kopark a sprztem transportowym, - maszyny do robót ziemnych powinny obsBugiwa wyBcznie osoby majce odpowiednie uprawnienia, - odlegBo[ midzy skBadowanym gruntem a krawdzi wykopu nie mo|e by mniejsza ni| 3 m przy gruntach przepuszczalnych i 5 m przy nieprzepuszczalnych, - w przypadku natrafienia na niewybuchy, a tak|e szcztki archeologiczne, nale|y przerwa roboty, zabezpieczy miejsce i powiadomi wBa[ciwe wBadze.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 42 Roboty betoniarskie i zbrojarskie Maszyny i urzdzenia mechaniczne musz by sprawne i sprawdzone przed rozpoczciem robót. Nie mog by u|ywane bez przewidzianych przez producenta osBon i zabezpieczeD. PodBczenie elektryczne tych urzdzeD musi by wykonane przez osoby uprawnione i przekazane odpowiednim protokoBem odbioru. Pracownicy powinni by przeszkoleni i wyposa|eni w [rodki ochrony indywidualnej. Podczas wykonywania robót palowych najwiksz uwag nale|y zwróci na wytrzymaBo[ i stateczno[ kafarów i |urawi oraz wBa[ciwe podwieszanie taranów, stan lin i wcigarek. Monta| i demonta| kafara powinni wykonywa przeszkoleni pracownicy pod nadzorem kierownictwa robót. Ponadto obowizuj przepisy bezpieczeDstwa dotyczce kotBów parowych i spr|arek powietrza, zale|nie od konstrukcji kafara. Podczas prowadzenia robót kesonowych obowizuj specjalne przepisy bhp, poniewa| praca odbywa si pod zwikszonym ci[nieniem powietrza, w zale|no[ci od gBboko[ci wykonywanych robót. Nale|y zwróci szczególn uwag na maksymalny czas pracy w komorze roboczej kesonu (np. przy ci[nieniu 0,25 MPa  5 godzin, a przy 0,35 MPa  2 godz.) oraz czas przechodzenia do warunków normalnego ci[nienia w komorze dekompresji. Zbyt szybkie zmiany ci[nienia powoduj powstanie choroby zawodowej tzw. choroby kesonowej. Nale|y zapozna pracowników z przepisami ochrony przeciwpo|arowej obowizujcymi na budowie. Nie mo|na zmienia usytuowania urzdzeD ga[niczych i sygnalizacji ppo|. Nie wolno zaw|a ani zastawia dróg ewakuacyjnych i dróg przeciwpo|arowych. W strefach zagro|enia wybuchem, w miejscach skBadowania materiaBów niebezpiecznych oraz okre[lonych przez wBa[ciciela obiektu jako niebezpieczne, nie wolno stosowa ognia otwartego ani pali tytoniu. SkBadowanie Batwo zapalnych cieczy i substancji jest dozwolone wyBcznie w wyznaczonych pomieszczeniach. Aatwo zapalne odpady materiaBów i pBynów o nieznanym skBadzie nale|y magazynowa oddzielnie. Nasycone [rodkami chemicznymi szmaty oraz zu|yte oleje i smary nale|y gromadzi w zamykanych pojemnikach i przekazywa firmom zajmujcym si utylizacj tego typu odpadów. 4.9.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Jakie zasady bezpiecznej pracy obowizuj przy robotach ziemnych? 2. Jakie wymagania bhp musz by przestrzegane przy betonowaniu? 3. Jakie zagro|enia dla zdrowia wystpuj przy robotach zbrojarskich? 4. Ile wynosi maksymalny czas pracy w komorze kesonu? 5. Jakie przepisy ochrony przeciwpo|arowej obowizuj na budowie? 6. Jakie zasady ochrony [rodowiska powinny by przestrzegane przy usuwaniu odpadów? 4.9.3. wiczenia wiczenie 1 Okre[l zasady postpowania w przypadku natrafienia na niewybuchy podczas wykonywania robót ziemnych. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) okre[li zagro|enia wystpujce przy niewybuchach,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 43 2) okre[li sposób zabezpieczenia ludzi i miejsca, 3) okre[li kogo nale|y zawiadomi o znalezieniu niewybuchów. Wyposa|enie stanowiska pracy:  instrukcja bhp dotyczca wykonywania robót ziemnych,  wBa[ciwe akty prawne,  literatura. 4.9.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) okre[li zasady bhp przy wykonywaniu robót ziemnych? 2) okre[li zagro|enia dla zdrowia wystpujce przy wykonywaniu fundamentów? 3) okre[li zasady bezpiecznej pracy przy robotach betoniarskich i zbrojarskich? 4) wykona fundamenty zgodnie z przepisami bhp, ochrony przeciwpo|arowej i ochrony [rodowiska?  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 44 5. SPRAWDZIAN OSIGNI INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uwa|nie instrukcj. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kart odpowiedzi. 3. Zapoznaj si z zestawem zadaD testowych. 4. Test zawiera 20 zadaD. Do ka|dego doBczone s 4 mo|liwo[ci odpowiedzi, tylko jedna jest prawidBowa. 5. Udzielaj odpowiedzi na zaBczonej karcie odpowiedzi stawiajc w odpowiedniej rubryce znak X. W przypadku pomyBki, nale|y bBdn odpowiedz zaznaczy kóBkiem, a nastpnie ponownie zakre[li odpowiedz prawidBow. 6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy bdziesz miaB satysfakcj z wykonanego zadania. 7. Kiedy udzielenie odpowiedzi bdzie Ci sprawiaBo trudno[, wtedy odBó| rozwizanie tego zadania na pózniej i wró do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. 8. Na rozwizanie testu masz 40 minut. Powodzenia! Zestaw zadaD testowych 1. {wir gliniasty nale|y do gruntów mineralnych: a) skalistych, b) nieskalistych kamienistych, c) nieskalistych gruboziarnistych, d) nieskalistych drobnoziarnistych. 2. Piasek wilgotny, piasek gliniasty, drobny |wir nale| do kategorii gruntów: a) I, b) II, c) III, d) IV. 3. Kt nachylenia skarp wykopu w gruntach piaszczystych wynosi: a) 60 90º, b) 70 80º, c) 40 55º, d) do 45º. 4. Profil geotechniczny: a) prowadzony jest przez kilka otworów, b) dotyczy wyników wierceD w jednym otworze, c) wskazuje umown gBboko[ przemarzania gruntu, d) ustala gBboko[ posadowienia obiektów ssiednich. 5. Przy nachyleniu wikszym ni| 1:1 skarpy nasypu: a) okBada si darni, b) obsiewa si traw, c) umacnia przez brukowanie, d) zabezpiecza warstw asfaltu lanego. 6. Pod gsto rozstawionymi rzdami sBupów wykonuje si: a) stopy |elbetowe, b) Bawy fundamentowe, c) fundamenty pBytowe, d) ruszty fundamentowe.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 45 7. Skrzynie fundamentowe |elbetowe stosuje si pod: a) ci|kie budynki posadowione na sBabym gruncie, b) budynki wysokie i silnie obci|one, c) budowle wysokie (kominy, wie|e), d) gsto rozstawione rzdy sBupów. 8. W gruntach silnie nawodnionych lub stale pozostajcych pod wod stosuje si fundamenty na: a) palach, b) rusztach, c) kesonach, d) studniach. 9. Wysoko[ Bawy fundamentowej betonowej nie powinna by mniejsza ni|: a) 0,20 m, b) 0,30 m, c) 0,40 m, d) 0,50 m. 10. Prty zbrojenia gBównego w Bawach |elbetowych powinny mie [rednic minimum: a) 10 mm, b) 12 mm, c) 14 mm, d) 16 mm. 11. Wykonywanie wykopów przez podkopywanie jest: a) zabronione, b) dozwolone, c) zalecane, d) konieczne. 12. Deskowanie zabezpieczajce wykop powinno wystawa ponad krawdz wykopu co najmniej: a) 10 cm, b) 15 cm, c) 20 cm, d) 25 cm. 13. OdlegBo[ midzy skBadowanym gruntem a krawdzi wykopu przy gruntach przepuszczalnych nie mo|e by mniejsza ni|: a) 1 m, b) 2 m, c) 3 m, d) 4 m. 14. Z uwagi na zdrowie zatrudnionych ludzi, maksymalna dopuszczalna gBboko[ zagBbienia kesonu poni|ej lustra wody wynosi: a) 20 metrów, b) 25 metrów, c) 30 metrów, d) 35 metrów. 15. W prostych warunkach gruntowych wystpuj: a) warstwy gruntów jednorodnych równolegBe do powierzchni terenu, b) grunty kurzawkowe, c) grunty sBabono[ne, d) szkody górnicze.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 46 16. Obudowy kotwione w gruncie stosuje si, gdy: a) grunt jest maBo spoisty, b) grunt jest silnie nawodniony, c) poziom wody gruntowej jest wy|szy od posadowienia fundamentu, d) trzeba zabezpieczy przed zawaleniem pionowe [ciany wykopu szerokoprzestrzennego. 17. Metod wibrowania mo|na beton: a) zagszcza, b) pielgnowa, c) przygotowywa, d) ukBada w deskowaniu. 18. Gdy zachodzi potrzeba przebicia si do skaBy na du| gBboko[ stosuje si pale: a) stalowe, b) drewniane, c) betonowe monolityczne, d) |elbetowe prefabrykowane. 19. Ze wzgldu na pochodzenie grunty dzieli si na: a) gruboziarniste i drobnoziarniste, b) mineralne i organiczne, c) skaliste i nieskaliste, d) rodzime i nasypowe. 20. Wielko[ otuliny prtów stalowych w betonie zale|y od: a) rozstawu prtów i wielko[ci kr|ków dystansowych, b) konsystencji i urabialno[ci mieszanki betonowej, c) klasy i gatunku stali zbrojeniowej, d) klasy betonu i klasy ekspozycji.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 47 KARTA ODPOWIEDZI Imi i nazwisko ................................................................................................ Wykonywanie fundamentów Zakre[l poprawn odpowiedz Nr Odpowiedz Punkty zadania 1 a b c d 2 a b c d 3 a b c d 4 a b c d 5 a b c d 6 a b c d 7 a b c d 8 a b c d 9 a b c d 10 a b c d 11 a b c d 12 a b c d 13 a b c d 14 a b c d 15 a b c d 16 a b c d 17 a b c d 18 a b c d 19 a b c d 20 a b c d Razem:  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 48 6. LITERATURA 1. Adamiec B., Adamiec M.: Roboty betoniarskie i zbrojarskie. WSiP, Warszawa 1989 2. Gsiorowska D., HorsztyDska B.: PosBugiwanie si podstawowymi pojciami z zakresu budownictwa. KOWEZ, Warszawa 2002 3. Kettler K.: Murarstwo cz.2. REA, Warszawa 2002 4. Linczowski Cz.: Technologia robót budowlanych. Wydawnictwo Politechniki Zwitokrzyskiej, Kielce 2000 5. Maj T.: Obiekty w [rodowisku cz.1, Rozwój techniki budowlanej, Budynki. WSiP, Warszawa 2003 6. Markiewicz P.: Vademecum projektanta  Prezentacja nowoczesnych technologii budowlanych. ARCHI-PLUS, Kraków 2002 7. Martinek W., SzymaDski E.: Murarstwo i tynkarstwo. WSiP, Warszawa 1999 8. Michalak H., Pyrak S.: Domy jednorodzinne  Konstruowanie i obliczanie. Arkady, Warszawa 2005 9. Moj E., ZliwiDski M.: Podstawy budownictwa cz[ I. Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, Kraków 2000 10. Pisarczyk S.: Mechanika gruntów. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 1999 11. Praca zbiorowa: Nowy Poradnik majstra budowlanego. Arkady, Warszawa 2003 12. Pyrak S.: Projektowanie konstrukcji z betonu. WSiP, Warszawa 1995 13. Pyrak S., WBodarczyk W.: Posadowienie budowli, konstrukcje murowe i drewniane, 3  Konstrukcje budowlane. WSiP, Warszawa 2000 14. Podawca K.: Zarys budownictwa ogólnego. WSiP, Warszawa 2003 15. Roj-Chodacka A.: Przestrzeganie przepisów bezpieczeDstwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo|arowej oraz ochrony [rodowiska . KOWEZ, Warszawa 2002 16. Sieczkowski J., Nejman T.: Ustroje budowlane. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 1991 17. SBowiDski Z.: Technologia budownictwa 2. WSiP, Warszawa 1997 18. TauszyDski K.: Budownictwo z technologi 1. WSiP, Warszawa 2002 Wykaz literatury nale|y aktualizowa w miar ukazywania si nowych pozycji wydawniczych Rozporzdzenie Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji z 24.09.1998r. (Dz.U. 126, poz. 839) w sprawie ustalania geotechnicznych warunków posadawiania obiektów budowlanych Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeDstwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz. U. Nr 47 z 2003 r., poz. 401) Polskie Normy: 1. PN-EN 12794:2005 (U) Prefabrykaty betonowe. Pale fundamentowe 2. PN-EN 13251:2002 Geotekstylia i wyroby pokrewne. WBa[ciwo[ci wymagane w odniesieniu do wyrobów stosowanych w robotach ziemnych, fundamentowaniu i konstrukcjach oporowych 3. PN-EN 13251:2002/A1:2005 (U) Geotekstylia i wyroby pokrewne. WBa[ciwo[ci wymagane w odniesieniu do wyrobów stosowanych w robotach ziemnych, fundamentowaniu i konstrukcjach oporowych (Zmiana A1) 4. PN-83/B-02482 Fundamenty budowlane. No[no[ pali i fundamentów palowych  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 49 5. PN-80/B-03040 Fundamenty i konstrukcje wsporcze pod maszyny. Obliczenia i projektowanie 6. PN-EN 12889:2003 Bezwykopowa budowa i badanie przewodów kanalizacyjnych 7. PN-EN 13331-1:2004 Obudowy [cian wykopów. Cz[ 1: Opisy techniczne wyrobów 8. PN-EN 13331-2:2003 (U) Systemy obudów do wykopów. Cz[ 2: Ocena na podstawie obliczeD lub badaD 9. PN-EN 14457:2005 (U) Wymagania ogólne dotyczce elementów specjalnie zaprojektowanych do u|ytku w bezwykopowej budowie kanalizacji 10. PN-EN 14653-1:2005 (U) Rczne hydrauliczne ukBady rozpór do deskowaD wykopów. Cz[ 1: Opisy techniczne wyrobów 11. PN-EN 14653-2:2005 (U) Rczne hydrauliczne ukBady rozpór do deskowaD wykopów. Cz[ 2: Ocena na podstawie obliczeD lub badaD 12. PN-B-10736:1999 Roboty ziemne. Wykopy otwarte dla przewodów wodocigowych i kanalizacyjnych. Warunki techniczne wykonania 13. PN-V-92001:2003 Maszyny gsienicowe do wykopów. Wymagania ogólne i metody badaD 14. PN-EN 1536:2001 Wykonawstwo specjalnych robót geotechnicznych. Pale wiercone 15. PN-EN 12794:2005 (U) Prefabrykaty betonowe. Pale fundamentowe 16. PN-78/B-02483 Pale wielko[rednicowe wiercone. Wymagania i badania 17. PN-81/B-03020 Grunty budowlane. Posadowienie bezpo[rednie budowli. Obliczenia statyczne i projektowanie 18. PN-83/B-03010 Zciany oporowe. Obliczenia statyczne i projektowanie 19. PN-82/B-02001 Obci|enia budowli. Obci|enia staBe 20. PN-88/B-02014 Obci|enia budowli. Obci|enia gruntem 21. PN-B-06050:1999 Geotechnika. Roboty ziemne. Wymagania ogólne 22. PN-B-02479:1998 Geotechnika. Dokumentowanie geotechniczne. Zasady ogólne  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 50

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
technik budownictwa11[04] O1 01 u
technik teleinformatyk12[02] z2 01 n
technik rolnik21[05] z2 01 n
opiekun w domu pomocy spolecznej46[04] z2 01 u
technik budownictwa11[04] Z3 04 u
opiekun w domu pomocy spolecznej46[04] z2 01 n
742[01] z2 01 u wykonywanie połączeń stolarskich
technik mechatronik11[50] z2 01 n
technik rolnik21[05] z2 01 u
technik architektury krajobrazu21[07] z2 01 u
Technik?ministracji43[01] Z2 01 u

więcej podobnych podstron