{1}{100}tłumaczenie: m06166
{145}{246}(Muzyka: Planety |Kompozytor: Gustav Holst)
{494}{567}Kosmodrom Bajkonur w Kazachstanie.
{582}{665}Tu, 12 września 1959 r.,
{677}{748}młodzi naukowcy rakietowi |z radzieckiego programu kosmicznego
{750}{850}w tajemnicy przygotowywali wystrzelenie |sondy zwanej Łuna (Łunnik) 2.
{900}{964}Miała polecieć na Księżyc.
{1093}{1150}Gdyby dotarła do celu,
{1152}{1190}po raz pierwszy w historii
{1192}{1272}człowiek dotknął |innego świata.
{2155}{2215}PLANETY
{2401}{2470}KSIĘŻYC
{2510}{2610}Zaledwie 40 lat temu |niewiele wiedziano o Księżycu.
{2612}{2700}Z czego się składał? |Czy istniało na nim życie?
{2702}{2772}I jak został uformowany?
{3048}{3151}Odpowiedzi zawdzięczamy |wrogości Zimnej Wojny.
{3153}{3182}Wyścig na Księżyc
{3184}{3329}był popisem dwóch supermocarstw, |chcących udowodnić swoją dominację.
{3395}{3560}Stał się także największą naukową |wyprawą badawczą w historii.
{3790}{3837}Zaczęło się od Łuny 2.
{3840}{3956}Sowieci opanowali wszystkie techniczne sztuczki, |aby zbudować sondę.
{3958}{4058}Ale żeby wygrać wyścig propagandowy |o dotarcie na Księżyc jako pierwsi
{4060}{4124}brakowało im jednej rzeczy -
{4126}{4198}nie mieli urządzeń |do śledzenia drogi Łunnika.
{4200}{4276}Nie mieli jak udowodnić, |że naprawdę tam dotarli.
{4310}{4390}Przed tym zadaniem stanął |jeden z głównych inżynierów Łunnika,
{4392}{4444}Boris Czertok.
{5107}{5215}Sowieci wysłali tajną wiadomość |do Jodrell Bank koło Manchesteru,
{5218}{5337}jedynego miejsca na świecie, które mogło |śledzić sondę tak daleko w przestrzeni kosmicznej.
{5361}{5437}Jego dyrektorem był Bernard Lovell.
{5452}{5489}Ku mojemu zdziwieniu,
{5491}{5596}na moim teleksie była |długa wiadomość z Moskwy,
{5604}{5658}dokładnie precyzująca
{5660}{5728}nie tylko częstotliwości |transmisji Łuny,
{5730}{5765}ale też jej pozycję,
{5768}{5905}obliczoną dla współrzędnych |geograficznych Jodrell Bank -
{5907}{6021}to oczywiście wskazywało na to, |że naszym przeznaczeniem było coś zrobić.
{6023}{6068}Więc ruszyliśmy do działania.
{6915}{6982}Natychmiast znaleźliśmy |"pikanie" Łunnika
{6984}{7053}dokładnie tam, |gdzie określili to Rosjanie.
{7054}{7170}To wskazywało, że przeznaczeniem |Łuny był Księżyc.
{7223}{7367}Zetknięcie nastąpiło, jak pamiętam, |2 minuty 23 sekundy po 10,
{7370}{7470}kiedy Łuna uderzył w Księżyc, |a sygnał nagle zamarł.
{7620}{7670}Nastąpił oczywiście |głośny odzew prasy,
{7672}{7781}ponieważ zdano sobie sprawę, |że Rosjanie osiągnęli
{7783}{7901}znaczący stopień ekspertyzy |technicznej dokonując tego.
{8482}{8545}Wyczucie czasu było doskonałe.
{8547}{8589}Tydzień później Nikita Chruszczow
{8591}{8682}został pierwszym radzieckim przywódcą, |który odwiedził Amerykę.
{8689}{8773}Zabrał ze sobą replikę |sondy Łuna.
{8777}{8834}Mój ojciec był tak podekscytowany,
{8836}{8910}że powiedział nawet swojemu |asystentowi w samolocie:
{8922}{9000}"Co myślisz o darowaniu |prezydentowi amerykańskiemu
{9002}{9105}kopii sondy podczas pierwszego |spotkania na lotnisku?"
{9107}{9148}A oni powiedzieli: "Panie Chruszczow,
{9152}{9208}wie Pan, że on nie będzie |zbyt zadowolony."
{9210}{9229}"Ale to jest prezent
{9231}{9285}i może nie będzie za grzecznie
{9287}{9345}zrobić tak przy pierwszej wizycie.:
{9348}{9439}Mój ojciec powiedział: |"Zrobię tak w Białym Domu."
{9441}{9502}Więc kiedy pierwszy raz odwiedził Biały Dom,
{9502}{9553}przyniósł to i powiedział: |"Panie Prezydencie,
{9555}{9632}chcę Panu dać najlepsze co mam -
{9634}{9741}kopię sondy, którą ostatnio |wysłaliśmy na Księżyc."
{9743}{9809}"A chcę, żeby Pan miał jej kopię,
{9811}{9878}ponieważ nadal tego |nie dokonaliście."
{10030}{10124}Sowieci zdążyli już zaszokować |świat Sputnikiem,
{10126}{10173}pierwszym sztucznym satelitą.
{10266}{10336}Teraz dotarli na Księżyc.
{10371}{10432}Kolejna sonda, |Łuna (Łunnik) 3,
{10434}{10574}latała wokół niego, przesyłając |zdjęcia jego ciemnej strony,
{10576}{10657}tej strony, która zawsze |jest odwrócona od Ziemi.
{10851}{10920}12 kwietnia 1961 r.
{10922}{11012}Sowieci udowodnili niewątpliwie |swoją dominację.
{11044}{11144}Jurij Gagarin stał się |pierwszym człowiekiem w kosmosie.
{11243}{11290}Tego już było za wiele.
{11299}{11405}Nowy prezydent Ameryki potrzebował |własnego wielkiego gestu.
{11423}{11472}"Oczy całego świata
{11476}{11529}patrzą teraz w kosmos,
{11532}{11618}na Księżyc |i na planety poza nim.
{11621}{11678}I przyrzekliśmy,
{11680}{11751}że nie będzie go strzegła
{11753}{11817}wroga flaga podboju,
{11819}{11907}ale proporzec |wolności i pokoju.
{11909}{11970}Polecimy na Księżyc.
{11973}{12022}Polecimy na Księżyc.
{12026}{12091}Polecimy na Księżyc
{12095}{12169}w tej dekadzie |i dokonamy innych czynów.
{12171}{12253}Nie dlatego, że są łatwe, |lecz dlatego, że są trudne."
{12293}{12403}Chruszczow musiał zadecydować, czy przystąpić |do wyścigu z Amerykanami na Księżyc.
{12438}{12561}Wezwał swoich generałów na spotkanie |w tajnym miejscu w Gruzji.
{12563}{12650}Spotkanie zostało sfilmowane |przez syna Chruszczowa, Siergieja,
{12652}{12710}który sam był specjalistą od rakiet.
{12764}{12865}Jako że byłem synem Chruszczowa, |nikt mi nie zabronił
{12867}{12918}filmować tego spotkania.
{12920}{13032}Ale kiedy zacząłem filmować raport |Dowódcy Marynarki,
{13034}{13187}wszyscy ci dostojnicy wojskowi popatrzyli na mnie |tak złowrogo, że przestałem.
{13212}{13304}Chruszczow popierał |osiągnięcia w kosmosie,
{13306}{13419}lecz nie był przygotowany |na duże wydatki.
{13421}{13478}Więc to była długa dyskusja,
{13481}{13618}i w końcu Chruszczow powiedział: |"Tak, lećmy."
{13729}{13776}Wyścig trwał.
{13778}{13884}Obydwie strony zaczęły szkolić najlepszych |pilotów bombowców do lotu na Księżyc.
{14310}{14383}Dla naukowców, których |również zwerbowano
{14385}{14480}była to jedyna szansa |poznania innego świata.
{14487}{14584}Był pośród nich geolog |Farouk El-Baz.
{14586}{14685}Gdy przybyłem do USA, |szukając pracy,
{14687}{14758}pisałem podania,
{14760}{14820}a moja żona przepisywała |je na maszynie.
{14822}{14946}Pamiętam, że wtedy |wybraliśmy około 120 listów.
{14948}{14993}I wtedy zobaczyłem |ogłoszenie w czasopiśmie.
{14995}{15067}Napisałem tam podanie |i dałem jej.
{15069}{15126}Było późno w nocy. |A ona spytała: "O co tu chodzi?"
{15131}{15205}Odpowiedziałem: "To firma, która coś robi |na Księżycu z NASA."
{15207}{15241}Powiedziała: "Nie wiesz nic |o Księżycu."
{15243}{15305}"Tak, ale jeden list więcej |nie zaszkodzi."
{15307}{15374}Ale w każdym razie przekonałem ją. |Napisała tamten list.
{15384}{15520}I to był numer 121, na który |otrzymałem pierwszą odpowiedź.
{15599}{15731}Naukowcom po obu stronach |Księżyc nagle wydał się o wiele bliższy.
{15735}{15807}Geolodzy jak Aleksander Basilievskij
{15809}{15858}mieli nowe poczucie celu.
{15860}{15965}Jedna grupa wybierała |miejsca do lądowania na Księżycu.
{15967}{16051}To była bardzo |intensywna praca.
{16053}{16101}Pracowaliśmy dzień i noc.
{16103}{16239}Patrzyliśmy na zdjęcia, liczyliśmy |kratery, liczyliśmy skały.
{16241}{16317}A inżynierowie brali od nas dane,
{16323}{16405}ponieważ wykorzystywali je |do projektu,
{16408}{16480}do symulacji komputerowych |lądowania i tak dalej.
{16487}{16553}To był piękny okres.
{16555}{16637}To był chyba pierwszy raz |w moim życiu,
{16640}{16748}gdy coś, co robiłem,
{16750}{16876}było potrzebne innym ludziom.
{16878}{16941}To było bardzo |im potrzebne.
{17070}{17146}W tamtych czasach nasz wiedza |o Księżycu
{17148}{17234}była fragmentaryczna, |ale zwodnicza.
{17239}{17343}Teleskopy odkryły jasne |wzniesienia zwane górami,
{17345}{17406}i ciemne baseny, nazwane morzami.
{17472}{17591}Były okrągłe kratery, które wyglądały |jak wierzchołki wulkanów.
{17594}{17680}Ale ile miał lat, |z czego się składał,
{17682}{17806}jak powstał, |to wszystko nadal było tajemnicą.
{17823}{17922}Naukowcy mieli nadzieję, że próbki |skał przywiezione z Księżyca
{17924}{17953}dostarczą odpowiedzi.
{17977}{18049}Jednym z nich był |William Hartmann.
{18051}{18118}Na początku lat 60-tych |istniały trzy teorie
{18121}{18163}na temat możliwego |pochodzenia Księżyca.
{18165}{18260}Według pierwszej Ziemia i Księżyc |powiększały się obok siebie,
{18262}{18314}zawsze były razem blisko.
{18318}{18374}Inna teoria utrzymywała, że być może
{18376}{18465}Księżyc powstał w zupełnie innym |zakątku Układu Słonecznego.
{18476}{18586}A później przyleciał i został schwytany |w orbitę wokół Ziemi.
{18600}{18718}I wreszcie trzecia teoria że |być może Ziemia obracała się tak szybko,
{18720}{18793}że wyrzuciła Księżyca.
{18795}{18901}A Księżyc po prostu odleciał |jak kropla wody z obracającej się kuli.
{18961}{19060}Odkrycie pochodzenia Księżyca |stało się uznanym celem naukowym
{19062}{19109}amerykańskiego programu lunarnego.
{19198}{19241}Pierwsze świeże obserwacje
{19245}{19339}nadeszły z misji, aby poszukać |miejsc do lądowania dla astronautów.
{19448}{19537}Sondy Ranger zostały |rozesłane w stylu kamikaze,
{19539}{19672}przysyłając zbliżenia Księżyca |gdy uderzyły w jego powierzchnię.
{20168}{20261}Pierwsze zdjęcia ukazały coś, |czego prawie nikt się nie spodziewał,
{20263}{20310}A jest to tam w każdej skali,
{20312}{20363}Księżyc był pokryty kraterami -
{20366}{20440}nie tylko wielkimi kraterami, |jakie astronomowie wcześniej widzieli
{20442}{20490}i brali za wulkany,
{20492}{20550}ale też małe kratery, kratery wszędzie,
{20552}{20619}kratery, które nie mogły |być pochodzenia wulkanicznego.
{20624}{20739}A jedyne, co mogło stworzyć kratery |i zagłębienia tak różnych rozmiarów
{20741}{20802}to prawdopodobnie meteory spadające |na powierzchnię Księżyca,
{20804}{20870}i pozostawiające ślady po sobie |na powierzchni.
{20912}{21004}Ranger zmienił |poglądy na Księżyc.
{21007}{21126}Był zimnym, pozbawionym życia światem, |smaganym przez meteoryty.
{21143}{21216}Nadal nie było wiadomo, |z czego się składał,
{21218}{21299}a nawet czy był wystarczająco twardy, |aby człowiek mógł po nim chodzić.
{21424}{21501}Nadszedł czas na kolejny |triumf Rosjan.
{21504}{21610}Łuna 9 wylądowała |bezpiecznie na twardym podłożu.
{21685}{21760}Mała sonda miała w zanadrzu |jeszcze jedną niespodziankę.
{21762}{21812}Gdy Łuna 9 uderzyła w Księżyc,
{21814}{21876}oczywiście sygnały nagle ustały.
{21878}{21946}Sądziliśmy, że już po sprawie.
{21952}{22055}Lecz ku naszemu zdziwieniu, |sygnały znów się pojawiły.
{22058}{22155}To była transmisja faksowa,
{22157}{22279}której w tamtych czasach używano |do przesyłania zdjęć przez gazety.
{22281}{22350}Lecz oczywiście nie mieliśmy faksu.
{22360}{22454}Ale na szczęście Daily Express |pośpieszył z pomocą
{22456}{22540}i natychmiast wysłał |potrzebny sprzęt.
{22542}{22593}I ku naszemu największemu zdumieniu,
{22595}{22719}zobaczyliśmy na własne oczy coś zadziwiającego - |ukazujące się skały Księżyca.
{22721}{22839}To były pierwsze zdjęcia |przesłane z Księżyca.
{22853}{22920}Pośpiesznie przekazano |zdjęcia prasie.
{22943}{22979}Bomba stulecia,
{22981}{23047}prawie doprowadziła |do międzynarodowego incydentu.
{23061}{23155}Następnego dnia wybuchł skandal
{23157}{23188}w naszych gazetach.
{23190}{23391}Mówią, że: "Anglicy ukradli |nasze zdjęcia."
{23393}{23470}"Naukowcy brytyjscy |porwali nasze dane."
{23472}{23605}I wtedy brytyjskie media opublikowały |nasze zdjęcia przed nami.
{23607}{23648}Byłem bardzo zły.
{23777}{23899}Zdjęcia szczegółowo ukazywały |powierzchnię porozbijanej skały...
{23927}{23980}martwy świat.
{24210}{24311}W międzyczasie Farouk El-Baz |szkolił pierwszych astronautów,
{24313}{24362}którzy będą chodzić |po tamtym świecie.
{24401}{24510}Byli pilotami bombowców, |nie uczyli się geologii,
{24512}{24604}więc aby sprawić, żeby ci piloci |myśleli i zachowywali się jak geolodzy,
{24606}{24702}musieliśmy ich dobrze wyszkolić.
{25045}{25108}Wysoko w wulkanicznych |górach Arizony,
{25110}{25210}odtworzono mały kawałek |Księżyca na Ziemi.
{25340}{25406}Ten obszar kraterów, |widziany z powietrza,
{25408}{25511}dokładnie odpowiada widokowi |Morza Spokoju na Księżycu.
{25595}{25694}Moim zadaniem było nauczyć ich |jak przeprowadzać obserwacje z orbity.
{25699}{25771}Na przykład, dokładnie tu, |w okolicy tego krateru
{25773}{25838}przyprowadzilibyśmy ich w teren tak, |żeby to zobaczyli,
{25840}{25917}potem zabralibyśmy ich do samolotu Cessna, |niewysoko nad ziemią,
{25919}{26033}i lecielibyśmy, żeby zobaczyć to, |co widać z orbity.
{26035}{26135}A potem zabralibyśmy ich w T-38, |latającym na wys. 7620 m.
{26137}{26275}W samolocie T-38 można symulować dokładnie |prędkość statku kosmicznego nad Księżycem.
{26368}{26461}Pracując z astronautami, |zaprzyjaźniliśmy się blisko.
{26463}{26552}Przezwali mnie "Król," |ponieważ nazywam się Farouk
{26554}{26637}i przyjechałem z Egiptu, |a król Farouk niedawno władał Egiptem.
{26639}{26701}Więc to stało się przezwiskiem, |którego używali podczas misji.
{26703}{26818}Mówili: "Jeśli król tam jest, powiedzcie |mu to czy tamto," więc to było bardzo miłe.
{27035}{27113}Aleksander Basiliewskij nigdy |tak blisko nie współpracował
{27117}{27165}z radzieckimi kosmonautami.
{27169}{27231}Ich szkolenie było prowadzone |w największej tajemnicy.
{27266}{27362}Ale co miesiąc jeździł |do tajnej bazy na Krymie,
{27365}{27439}aby pracować nad innym |księżycowym projektem .
{27502}{27588}Tam inżynierowie zajęci byli testowaniem |8-kołowego pojazdu,
{27590}{27622}zwanego Łunochodem,
{27624}{27698}który zdalnie sterowany |mógł jeździć po Księżycu.
{27713}{27797}Basiliewskij przybył tu |po raz pierwszy 30 lat temu.
{27852}{27925}Gdy ja przybyłem tu |pierwszy raz,
{27927}{27997}okolica wyglądała zupełnie inaczej.
{27999}{28142}Nie było trawy, |był tylko piasek i skały.
{28144}{28215}A wszystko odzwierciedla |powierzchnię Księżyca.
{28218}{28286}To tak zwany |Łunodrom.
{28326}{28427}Załoga spędziła tu |długie godziny,
{28429}{28567}szkoląc się w poruszaniu |po powierzchni Księżyca.
{28782}{28830}Uczyli się
{28835}{28913}jak się zatrzymać, |jak poruszać,
{28915}{29010}jak jeździć koło kraterów, |jak na przykład ten.
{29012}{29069}Całe to doświadczenie
{29071}{29124}było im bardzo pomocne,
{29126}{29205}gdy zaczęli rzeczywiście |pracować na Księżycu.
{29393}{29500}Następna była Łuna 10, |pierwsza sonda orbitująca Księżyc.
{29504}{29605}To nadało sens Międzynarodówce |śpiewanej na Zjeździe Partii.
{29645}{29755}Wysłuchaliście delegatów |na 23 konwencję Partii.
{29781}{29875}Amerykanie obawiali się, że następny pojazd |będzie miał na pokładzie kosmonautę.
{29878}{29987}Lecz Rosjanie byli bardziej ostrożni |niż się wydawało.
{29992}{30074}Często zapytywałem |moje radzieckie "wtyczki"
{30076}{30170}kiedy mieli zamiar wysłać |człowieka na Księżyc.
{30172}{30234}A oni zawsze odpowiadali:
{30236}{30326}"Gdy będziemy całkowicie pewni, |że wrócą stamtąd żywi."
{30328}{30434}Nie wierzyli, że Amerykanie |mogą tego dokonać,
{30436}{30576}i jest oczywiste, że Amerykanie |znacznie zaryzykowali.
{30590}{30640}Transmisja dociera do was
{30642}{30702}ode mnie z połowy drogi |od Ziemi na Księżyc.
{30705}{30807}Amerykanie skłócili swoje loty próbne |i zaryzykowali.
{30810}{30878}W Wigilię 1968 r.
{30883}{30973}Apollo 8 wyniósł pierwszych ludzi |na orbitę wokół Księżyca.
{30998}{31056}Wszystkie systemy gotowe, Apollo 8.
{31059}{31108}OK, Apollo 8 gotowy.
{31111}{31171}Lecicie najlepszym ptakiem, jakiego mamy.
{31174}{31222}Do zobaczenia po drugiej stronie.
{31260}{31314}Gdy zniknęli |za jego krawędzią,
{31316}{31399}stracili wszelki kontakt z Ziemią.
{31438}{31541}Nigdy wcześniej ludzie |nie byli tak odizolowani.
{32075}{32223}Apollo 8, tu Houston...Apollo 8,|tu Houston...Apollo 8, Houston.
{32276}{32303}Apollo 8, bez odbioru.
{32306}{32372}Witam, Apollo 8, |głośno i wyraźnie.
{32374}{32482}Przyjąłem. Przyjmijcie do wiadomości, |że Święty Mikołaj istnieje.
{32494}{32560}Potwierdzam. |Wy najlepiej wiecie.
{32629}{32732}Wydawało się, że do lądowania |z załogą był już tylko krok.
{33081}{33213}Po raz pierwszy Amerykanie przejęli |inicjatywę w wyścigu na Księżyc.
{34240}{34401}Siergiej Chruszczow ujawnia, że wyścig |nie musiał być tak wrogi.
{34407}{34471}Prezydent Kennedy dwa razy |zwracał się do mojego ojca
{34473}{34550}z propozycją połączenia wysiłków |w lotach na Księżyc.
{34552}{34688}Po raz pierwszy było to |w czerwcu 1961 r. w Wiedniu.
{34690}{34728}I mój ojciec odrzucił ją,
{34730}{34811}ponieważ sądził, że to zagraża |naszemu militarnemu bezpieczeństwu.
{34813}{34943}Potem drugi raz |był jesienią 1963 r.
{34945}{35053}Mój ojciec był gotów |zaakceptować zaproszenie.
{35055}{35140}Mówił, że to będzie ważne, |że zaoszczędzimy pieniądze,
{35142}{35226}być może zyskamy |politycznie i technicznie,
{35228}{35320}więc było możliwe, że będzie |jeden amerykański astronauta,
{35322}{35423}na przykład Neil Armstrong, na Księżycu, |a drugim będzie Jurij Gagarin.
{35425}{35545}Lecz wkrótce amerykański prezydent |został zamordowany,
{35547}{35669}a nowy prezydent nigdy |nie powtórzył zaproszenia na Księżyc.
{35747}{35831}Wkrótce sam Chruszczow |został odsunięty od władzy.
{35937}{35999}Dwaj liderzy, którzy |rozpoczęli ten wyścig,
{36002}{36077}nie odegrali żadnej roli |w zakończeniu
{36080}{36128}rozgrywki o Księżyc.
{36255}{36370}Ostatnią nadzieją Rosjan, |aby pokonać rywali
{36374}{36423}było przygotowanie Łuny 15,
{36427}{36489}robota, który mógł |wylądować na Księżycu,
{36493}{36588}pobrać próbkę gleby, i automatycznie |powrócić na Ziemię.
{36593}{36655}Być może mogli rozwiązać |tajemnice Księżyca,
{36657}{36703}nie ryzykując życia ludzi.
{36743}{36830}Rosjanie zobaczyli sposobność przełomu,
{36832}{36949}sprowadzenia skały automatycznie, |nie narażając życia.
{36951}{37028}W sumie gdyby Amerykanie |narazili czyjeś życie na tym etapie,
{37030}{37096}konsekwencje byłyby ogromne.
{37104}{37211}Tu stacja kontrolna Apollo Saturn. |Odliczanie dla Apollo 11,
{37211}{37272}do lotu, który jako pierwszy |wyląduje z człowiekiem na Księżycu.
{37272}{37399}W lipcu 1969 r. obydwie strony |przygotowywały się do wystrzelenia.
{37540}{37607}Łuna 15 była pierwszą z "kolekcji."
{37895}{37933}Startujemy.
{37937}{38046}Tylko 3 dni później Apollo 11 |przyłączył się do wyścigu.
{38048}{38111}Wieża pusta w 13 sekundzie.
{38378}{38455}Po raz kolejny Jodrell |Bank nasłuchiwał.
{38457}{38505}Śledziliśmy Łunę 15.
{38507}{38616}I ku naszemu zdziwieniu, |sygnały nagle zamarły
{38618}{38699}i wkrótce stało się oczywiste,
{38701}{38783}że ten Łunnik rozbił się |o powierzchnię Księżyca.
{38790}{38842}Zaraz przejdę do lądownika.
{38890}{38959}To mały krok |dla człowieka...
{38997}{39101}jeden wielki skok dla ludzkości.
{39140}{39207}Powiedzcie mi, czy macie |obraz, Houston.
{39282}{39376}Za szybko robicie panoramy. |Musicie zatrzymać się na...
{39425}{39478}To pierwsze zdjęcie |z panoramy.
{39501}{39583}Gdy Łuna 15 rozbiła się o Księżyc,
{39585}{39677}a my wiedzieliśmy, |że Apollo 11 wylądował bezpiecznie,
{39679}{39726}i że zbierają próbki,
{39728}{39902}nasz odczucia były złożone, |połączenie zazdrości z rozczarowaniem.
{39904}{39981}Lecz nadal byliśmy silni,
{39983}{40101}rozumieliśmy, że nadal możemy |tego dokonać, drugi, trzeci raz.
{40103}{40175}Lecz nie jesteśmy pierwsi.
{40177}{40245}Piękny widok. |Czyż to nie coś wspaniałego?
{40247}{40299}Cudowne pustkowie.
{40302}{40411}Astronauci zaczęli zbierać próbki |skały księżycowej, żeby zabrać na Ziemię.
{40430}{40483}Ale to wygląda stąd |pięknie, Neil.
{40485}{40588}Poznamy szczegółowo |to, co tutaj jest.
{40590}{40687}Ale to wygląda jak kolekcja |prawie każdej odmiany
{40689}{40809}kształtu, ostrości, |rozdrobnienia,
{40811}{40880}i każdej odmiany skały, |jaką można znaleźć.
{41022}{41162}W ZSRR rozpoczęto dochodzenie |w sprawie upadku Łuny 15.
{41175}{41243}Większość zespołu wyjechała z Moskwy,
{41245}{41303}jedną z kilku, którzy zostali była naukowiec,
{41305}{41428}która sporządziła mapy Księżyca, Natalia Bobina.
{43097}{43245}Trzech ludzi wraz z cennym ładunkiem |21 kg skały księżycowej powróciło na Ziemię.
{43247}{43332}Apollo 11, Apollo 11 |Tu Szerszeń, bez odbioru.
{43559}{43666}Naukowcy nie mogli |doczekać się próbek
{44057}{44174}Geolog Harrison Schmitt był |bardziej niecierpliwy od pozostałych.
{44196}{44313}Był on jednym z 6 naukowców cywilnych, |wybranych do szkolenia astronautów.
{44315}{44397}Nie żywili nadziei, |że polecą na Księżyc.
{44399}{44487}Lecz Schmitt uczynił |ze zrozumienia geologii lunarnej
{44492}{44545}swoją własną |osobistą krucjatę.
{44606}{44684}To był niezmiernie trudny okres,
{44686}{44774}być zmuszonym do oczekiwania |na te kamienie.
{44776}{44833}To było połączenie radości,
{44835}{44885}że udało nam się dokonać to, |co zaczęliśmy,
{44887}{44965}i oczekiwanie, ponieważ teraz |mieliśmy nad czym pracować,
{44967}{45020}aby zacząć rozumieć
{45022}{45122}Księżyc, jego wiek, jak powstał |i czym jest dla nas, na Ziemi.
{45188}{45235}Skała Księżyca była prawie taka,
{45237}{45310}jak większość podstawowej |skały na Ziemi.
{45319}{45345}Był to bazalt,
{45347}{45457}który powstaje gdy roztopiona skała |wypływa z wnętrza planety na powierzchnię,
{45459}{45529}potem ochładza się i zestala.
{45543}{45641}Okazało się, że pierwsze skały |mają 3,9 miliardów lat,
{45643}{45719}były starsze, niż większość |ludzi spodziewała się.
{45721}{45837}Więc jak zaczęliśmy badać |te wszystkie wspaniałe skały,
{45839}{45882}po raz pierwszy dowiadywaliśmy się,
{45884}{45918}jaki jest naprawdę Księżyc.
{46016}{46103}Wkrótce potem Rosjanie po drugiej |próbie "kopania" na Księżycu
{46105}{46196}przywieźli kilka gramów gleby |z innej jego części.
{47068}{47144}Te wczesne misje |dostarczyły pierwszego dowodu
{47146}{47192}naukowcom, próbującym zrozumieć
{47194}{47255}jak powstał Księżyc.
{47323}{47387}Czy wyrósł obok Ziemi,
{47389}{47475}czy został wyrzucony |przez młodą planetę?
{47477}{47529}Albo czy powstał gdzieś indziej
{47533}{47615}i został złapany |przez grawitację ziemską?
{47710}{47762}Gdy otrzymaliśmy |skały z Księżyca,
{47764}{47927}zobaczyliśmy, że izotopy |tlenu w tych skałach
{47929}{47967}są takie same |jak na Ziemi.
{47969}{48070}Teraz przyczyna jest równie istotna jak i to, że są |meteory z innych części Układu Słonecznego,
{48072}{48197}i w każdej innej części |skład izotopów tlenu jest inny -
{48199}{48268}stosunek jednego |izotopu do drugiego..
{48270}{48332}Księżyc ma dokładnie |taki sam jak Ziemia.
{48334}{48419}Więc to wyeliminowało teorię, |że Księżyc powstał daleko stąd,
{48421}{48455}a dostarczyło dowodów na to,
{48457}{48568}że Księżyc jest zrobiony z tego |samego materiału co Ziemia.
{48594}{48673}Ale skoro Księżyc powstał z tego |samego materiału co Ziemia,
{48675}{48740}nadal istniały |zagadkowe różnice.
{48773}{48858}Jay Melosh należał |do grupy naukowców,
{48860}{48910}próbujących to zgłębić.
{48913}{48978}Sądzę, że najbardziej |rzuca się w oczy
{48980}{49033}suchość księżycowych skał.
{49035}{49140}Jak na razie nie znaleźliśmy ani jednej |cząsteczki wody w kamieniach z Księżyca.
{49142}{49258}A ten zadziwiający fakt |potwierdza założenie,
{49260}{49304}że Księżyc powstał |gdzieś indziej.
{49306}{49367}Gdyby został wyrzucony |na początku istnienia Ziemi
{49369}{49408}albo rósł wraz z nią,
{49410}{49453}należałoby spodziewać się |w nim wody.
{49455}{49565}A jednak inne fakty dowodziły, że było niemożliwe |żeby Księżyc powstał gdzieś indziej.
{49567}{49634}Te sporne fakty
{49636}{49744}doprowadziły naukowców do zamieszania |jeśli chodzi o teorię powstania Księżyca.
{49890}{49941}Nie pomógł naukowcom fakt,
{49943}{50013}że wszystkie przywiezione |skały są bazaltem -
{50032}{50071}skałą kiedyś roztopioną
{50073}{50155}i która wypłynęła dawno temu |przez szczeliny w powierzchni Księżyca.
{50167}{50283}Żaden z astronautów nie znalazł |jeszcze kawałka oryginalnej powierzchni,
{50285}{50408}prastarej skały księżycowej, która mogłaby |rzucić nowe światło na jego powstanie.
{50526}{50594}Jeśli kiedykolwiek potrzebowano |geologa na Księżycu,
{50596}{50628}to teraz.
{50630}{50725}Apollo 15 został zbudowany |jako "wielka misja naukowa."
{50727}{50809}Zostałem przydzielony jako |wsparcie załogi Apollo 15.
{50811}{50930}Przebieg wydarzeń wskazywał, |że być może miałem szansę polecieć na Księżyc.
{50932}{51014}Lecz wkrótce potem |zaczęto odwoływać misje.
{51016}{51078}Odwołano Apollo 20, 19...
{51080}{51144}Potem odwołano Apollo 18.
{51146}{51216}Wkrótce wyglądało na to, |że szanse są coraz mniejsze.
{51218}{51337}Więc niezbyt wtedy wierzyłem |w możliwość lotu.
{51355}{51459}Celem Apollo 15 było znaleźć |kawałek oryginalnej powierzchni Księżyca.
{51474}{51547}Naukowcy przewidywali, |że będzie jaśniejsza niż bazalt
{51549}{51590}i złożona z większych kryształów.
{51607}{51677}Oo, jak tu pięknie!
{51699}{51732}Spójrz na tamten wąwóz.
{51736}{51799}To piękne okazy geologiczne.
{51801}{51922}Hadley Rille - |olbrzymi kanion o szerokości 1,6 km.
{51937}{51981}Jim, dlaczego nie wskoczysz?
{51983}{52055}Uważaj. Daj mi swój pas. |Ruszajmy..
{52064}{52126}Spójrz na niego, |jak wspina się na pagórek.
{52128}{52195}Ludzie, to jedzie.
{52197}{52293}Astronauci Scott i Irwin przemieścili się |dalej niż inni.
{52295}{52387}Nie wierzę, że przeszliśmy |przez te góry.
{52439}{52511}Przeszliśmy. To piękna dolinka.
{52515}{52587}Duże góry jak na | przelecenie nad nimi.
{52754}{52781}Zabrali się za swoje zadanie
{52783}{52860}znalezienia kawałka |oryginalnej powierzchni Księżyca.
{52864}{52957}Spójrz na to! |Spójrz, coś błyska!
{52959}{53016}Widzę, że tam coś miga.
{53018}{53053}Zgadnij, co znaleźliśmy.
{53068}{53123}Zgadnij, co znaleźliśmy.
{53125}{53167}Chyba znaleźliśmy to, |po co przylecieliśmy.
{53169}{53276}Kryształ, tak? Tak jest! |Joe, ten krater to kopalnia złota.
{53293}{53341}A w następnym diamenty.
{53393}{53455}Scott i Irwin znaleźli |kawałek skały,
{53457}{53504}mieniącej się |kryształami mineralnymi.
{53506}{53539}Pozwólcie, że zrobię zdjęcie.
{53551}{53649}Miał tyle lat co Ziemia, |4,5 miliarda.
{53653}{53755}Nazwano go Skałą Genesis, Stworzenia.
{53810}{53874}Nie była bazaltem, |lecz anortozytem,
{53876}{53935}o wiele bardziej złożoną skałą.
{54140}{54226}Według geologów jedyną możliwością |powstania tej skały
{54228}{54307}było ciekłe stadium Księżyca.
{54320}{54380}Ale ciało tak małe |i zimne jak nasz księżyc
{54382}{54439}nigdy nie byłoby tak gorące.
{54448}{54523}Narodziny Księżyca stały się |jeszcze większą zagadką.
{54742}{54844}Ale skała Genesis została przyćmiona |przez inne odkrycie.
{54846}{54970}Al Worden zauważył z orbity |coś, co wyglądało jak zwęglone stożki -
{54972}{55029}wierzchołki wulkanów.
{55031}{55124}OK, spoglądam teraz w dół na Littrow |coś interesującego.
{55127}{55215}Wygląda jak całe pole |zwęglonych stożków.
{55229}{55316}Nasiąknął moimi instrukcjami |i całym szkoleniem.
{55318}{55394}I powiedział: "Hej, powiedzcie Królowi, że widzę |całe pole nadwęglonych stożków."
{55396}{55436}Chciał, żebym dowiedział się.
{55438}{55495}Jego obserwacje z orbity
{55497}{55580}miały wpływ na wybór |miejsca dla Apollo 17,
{55582}{55638}a to prawdziwy dowód,
{55640}{55740}że obserwacje astronauty |mogą coś zmienić.
{55819}{55881}Jeśli to były świeże wulkany,
{55883}{55990}to czy Księżyc mógł być "nadal aktywny?
{56130}{56225}Apollo 17 był ostatnia misją.
{56227}{56285}Na pokładzie był Harrison Schmitt,
{56287}{56376}jedyny naukowiec, jaki |kiedykolwiek poleciał na Księżyc.
{56580}{56639}Challenger, przygotuj się do lądowania.
{56643}{56706}Samopoczucie dobre. |Czekajcie na wylądowanie.
{56708}{56803}Czekamy. Za dwie... W porządku.
{56810}{56839}20 stóp.
{56881}{56944}Schodzę na dwa. 10 stóp.
{56990}{57075}10 stóp. Wylądowałem.
{57181}{57249}Wylądował w Dolinie Taurusa Littrow,
{57253}{57347}obszarem stożków, |zauważonych z Apollo 15.
{57355}{57437}Naprawdę doceniałem piękno |tego miejsca.
{57439}{57550}Ale jak już tam jesteś, |stajesz się geologiem terenowym.
{57552}{57582}To twój zawód.
{57584}{57689}Masz trzy dni na jego wykonywanie |w tym wyjątkowym, pięknym miejscu.
{57691}{57746}Więc zabierasz się za to.
{57783}{57819}Podczas swojej drugiej |wyprawy w teren,
{57821}{57904}Schmitt i Cernan skierowali się |do krateru, zwanego Małym.
{57914}{58027}Oddalony był o 5 km od bazy, |a czasu było niebezpiecznie mało.
{58029}{58093}Nie mamy wystarczająco czasu.
{58109}{58149}Wiem, Bob, wiem.
{58165}{58268}Nim dotarliśmy do Małego, |wiedzieliśmy, że postój będzie krótki.
{58270}{58384}Mieliśmy tylko pół godziny |z racji naszych zapasów tlenu.
{58386}{58489}29 minut od tej chwili, |ale pamiętaj, że wyszli trochę później.
{58491}{58576}Mieliśmy jednak nadzieję, |że znajdziemy tam coś wyjątkowego,
{58578}{58636}z racji tego, że był to |krater wulkaniczny.
{58638}{58707}Więc skierowałem się |do krawędzi krateru.
{58709}{58821}Po drodze starłem |coś pomarańczowego,
{58823}{58878}i tu zaczęło się |całe podekscytowanie.
{58880}{58972}Jest pomarańczowa gleba! |Jest wszędzie!
{59009}{59050}To otwór wulkanu!
{59169}{59243}Widać go stąd! |Jest pomarańczowy.
{59245}{59347}Pomarańczowa gleba była dowodem |niedawnej aktywności wulkanicznej.
{59349}{59463}Odkrycie, które mogło podważyć wszystko, |co wcześniejsze misje odkryły na temat Księżyca.
{59465}{59515}Muszę wykopać rów, dzieciaki.
{59571}{59639}Wspaniale, sportowcy.
{59654}{59691}Czas na rów.
{59693}{59798}W ciągu zaledwie pół godziny |Schmitt i Cernan zebrali tyle tej gleby,
{59800}{59832}ile mogli znaleźć.
{59834}{59880}Jak na Księżycu może być |pomarańczowa gleba?
{59888}{59959}Muszą opuścić to miejsce w określonym czasie, |niezależnie od tego, co mają.
{59964}{60010}Za mało czasu, Tony.
{60012}{60080}Żeby to zrobić, niezależnie od tego, |jak to chcecie zrobić, potrzebujemy więcej czasu.
{60092}{60205}Lepiej wyjaśnijcie to ... |Musicie kończyć.
{60211}{60256}Chcielibyśmy, żebyście |wyruszyli od razu.
{60278}{60388}OK. Mój Boże, |czas ucieka.
{60416}{60556}99, kontynuowany. |3, 2, 1, zapłon.
{60558}{60597}Wyruszamy, Houston.
{60718}{60790}To byli ostatni ludzie, |którzy chodzili po Księżycu.
{60911}{61035}Twoja wartość 3-0-8. |Podchodzę na 450 m. Wysokość jest dobra.
{61053}{61106}Była prawie pełnia Księżyca,
{61108}{61215}który oddalał się szybko, |lecz ciągle z zapasem paru godzin
{61217}{61349}kiedy można było się oglądnąć |i zacząć zastanawiać się, gdzie byliśmy.
{61351}{61422}To był chyba moment, |który najbardziej przeżywałem.
{61424}{61520}I to uczucie mnie |naprawdę wypełniało.
{61945}{62050}Okazało się, że pomarańczowa gleba |rzeczywiście była wyrzucona przez wulkan.
{62069}{62116}Ale była bardzo stara.
{62225}{62378}Wydawało się, że Księżyc, mimo wszystko, |był nieaktywny od miliardów lat.
{62647}{62735}Badania Księżyca |jeszcze się nie skończyły,
{62737}{62794}bo rok po wyprawie Amerykanów
{62796}{62890}radziecki Łunochod |przemierzał jego powierzchnię,
{62892}{62980}odkrywając tysiące krajobrazów, |nigdy nie widzianych przez człowieka.
{63379}{63444}W końcu zaczął się przegrzewać.
{63451}{63496}Mówiłem zwierzchnikom:
{63501}{63598}"Jutro rano Łunochod "umrze."
{63600}{63686}"Ale niech umrze, jak mówimy |w Rosji, przy muzyce."
{63690}{63790}"Jedźmy nie po płaskiej powierzchni,
{63792}{63877}ale w pobliskie góry."
{63879}{63925}Obawialiśmy się tam jechać
{63927}{64044}z powodu niebezpiecznej powierzchni.
{64046}{64103}Lecz nie posłuchano mnie.
{64105}{64175}"Nie, nie, nie, nie powinniśmy ryzykować."
{64200}{64252}Tak więc "umarliśmy" bez muzyki.
{64929}{65026}Żadna z misji nie dostarczyła wiedzy, |aby stworzyć zarys powstania Księżyca.
{65044}{65116}Ale udowodniły, że jego wiek |jest porównywalny do wieku Ziemi.
{65119}{65199}Zbudowany jest z takiej samej skały, |lecz nie ma w nim wody.
{65209}{65289}I kiedyś był całkowicie |roztopiony.
{65291}{65379}Jak można wyjaśnić |te fakty razem wzięte?
{65424}{65518}Do początku lat 70-tych XX wieku |przedstawiono wiele nowych teorii
{65520}{65586}na temat pochodzenia |wszystkich planet.
{65588}{65676}Sądzono, że Układ Słoneczny |w początkach istnienia był niespokojny,
{65678}{65788}wiele ciał gwałtownie powiększało się |i walczyło o przestrzeń.
{66033}{66060}Te nowe teorie
{66062}{66169}sprawiły, że William Hartmann ponownie |przyjrzał się materiałom z tych misji.
{66171}{66275}Przedstawił intrygującą teorię |powstania Księżyca.
{66299}{66372}Gdy Ziemia formowała się,
{66374}{66472}nie była jedynym ciałem |w takiej odległości od Słońca.
{66474}{66575}A drugi co do wielkości obiekt |stał bardzo duży,
{66577}{66735}i w efekcie, pod koniec tego procesu, |gdy Ziemia była częściowo ukształtowana,
{66737}{66841}zderzył się z nią i wyrzucił |ogromne ilości materiału z Ziemi.
{66843}{66949}Więc Księżyc powstał wtedy |z tych skał rozrzuconych wokół Ziemi.
{67277}{67342}Hartmann zasugerował, |że w początkowej fazie swego istnienia
{67344}{67444}Ziemia zderzyła się z planetą |wielkości Marsa.
{67447}{67519}Ziemia przetrwała to zderzenie.
{67521}{67634}Krążąca masa skał zbiła się, |dając początek Księżycowi.
{67736}{67858}Teorie Hartmann'a wydawały się wielu naukowcom |zbyt dalekosiężne, żeby w nie uwierzyć.
{67929}{68027}Kiedy usłyszałem po raz pierwszy |o teorii, którą przedstawił Hartmann,
{68029}{68106}początkowo byłem zszokowany.
{68108}{68128}Nie wierzyłem w to.
{68130}{68257}Byłem pewien, że podczas weekendu |wykonam parę obliczeń
{68259}{68355}i udowodnię, że to co przedstawili |nie miało racji bytu.
{68357}{68458}W rzeczywistości trzeba było |największych komputerów militarnych,
{68460}{68542}aby wypełnić luki |w tej teorii
{68546}{68639}i dojść do wniosku, |że to jednak mogło być tak.
{68707}{68752}Im więcej ludzi przestudiowało ją,
{68754}{68861}tym bardziej teoria Hartmann'a wydawała się |pasować do tego, co wiedzieliśmy o Księżycu.
{68863}{68953}Gdyby powstał z Ziemi, |jego skały byłyby identyczne.
{68955}{69063}Ciepło zderzenia wyjaśniało, |dlaczego Księżyc był kiedyś całkowicie ciekły,
{69065}{69153}i wszystka woda |wyparowała z jego skał.
{69340}{69427}Mija już ćwierć wieku od naszego |pobytu na Księżycu.
{69449}{69576}W międzyczasie sondy odwiedziły |najdalsze zakątki Układu Słonecznego,
{69578}{69644}planety giganty |i ich księżyce.
{69646}{69752}Pokazały, że nie tylko nasz Księżyc |powstał tak gwałtownie.
{69785}{69886}Wokół Urana dziwna połatana |powierzchnia Mirandy
{69888}{69962}wskazuje, że ten mały księżyc |kiedyś został rozerwany,
{69964}{70069}a potem z powrotem scalony |i umieszczony na orbicie planety.
{70226}{70310}I być może pierścienie Saturna |były kiedyś księżycem,
{70312}{70378}który zderzył się z innym ciałem |i rozprysnął się,
{70380}{70457}pozostawiając skały zawieszone |jako masa pierścieni.
{70469}{70599}W całym Układzie Słonecznym można |spotkać dowody jego burzliwego powstania.
{70657}{70710}Mamy system planet,
{70712}{70768}które wszystkie mają |całkiem podobne właściwości,
{70770}{70822}wszystkie krążą wokół Słońca |w tym samym kierunku.
{70824}{70881}Ale te regularne właściwości mają się nijak
{70883}{70943}do zaskakujących dziwnych cech.
{70945}{70992}Jedna ma wielki układ pierścieni,
{70994}{71028}inna wielkiego satelitę,
{71030}{71062}jeszcze inna jest przewrócona
{71064}{71109}z powodu tych |kilku zderzeń,
{71111}{71183}mających miejsce podczas |jej formowania się.
{71413}{71509}Wyprawa na Księżyc nie tylko |ujawniła zawirowania przeszłości
{71511}{71572}Ziemi i jej towarzysza.
{71584}{71666}Zmieniła także nasze |wyobrażenie o pozostałych planetach.
{71678}{71755}Lot na Księżyc podniósł |nas wszystkich na duchu.
{71757}{71872}Wzniósł ludzkość |ponad Ziemię.
{71876}{71962}Zdaliśmy sobie sprawę, |że istoty ludzkie mogą opuścić Ziemię,
{71964}{72048}i badać inne ciała niebieskie.
{72050}{72135}I w wielu przypadkach to, co |dowiedzieliśmy się o Księżycu
{72137}{72256}przydało nam się na Marsie, Wenus, Jowiszu |i innych planetach Układu Słonecznego.
{72258}{72357}I to naprawdę był kamień |milowy dla ludzkości,
{72359}{72417}możliwość podążania |za wizjami i wyobraźnią,
{72419}{72478}początek badania |całego wszechświata.
{72523}{72623}tłumaczenie: m06166
{72623}{72723}>> Napisy pobrane z http://napisy.org <<|>>>>>>>> nowa wizja napisów <<<<<<<<
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Festive English BBCVademecum dziennikarstwa BBCBBC Planeta Ziemia 01 Od bieguna do biegunaEnglish BBC English LearningBBC Auschwitz The Nazis and the Final Solution Episode 4110913135536 bbc tews 36 yob id NieznanyBBC Auschwitz The Nazis and the Final Solution Episode 1110222102045 bbc tews 5 green i Nieznany130305103335 bbc tews 113 to ta Nieznany130904121016 bbc vwitn train id Nieznany130410150520 bbc tews 119 lol i NieznanyBBC Auschwitz The Nazis and the Final Solution Episode 5110704104657 bbc tews 26 nip so Nieznany120808080205 bbc english at wor NieznanyBBC Auschwitz The Nazis and the Final Solution Episode 3BBC zgubiło taśmy z 11 wrześniaBBC Planeta Ziemia 09 Płytkie morza111018114701 bbc ee fear id 204 NieznanyTeatr TV Much Ado About Nothing [1984] BBCwięcej podobnych podstron