Elektronika dla informatyków
Elektronika
(nie tylko) dla informatyków
Elementy i układy elektroniczne
wokół mikroprocesora
Wykład 11. Filtrowanie i powielanie Mikroprocesory są dziś powszechnie stosowane bazie mikroprocesorów. Zdarza się jednak, iż elektronikami. Niniejszy cykl, przedstawiający niew najróżniejszych urządzeniach, nie tylko fabrycz-twórcy takich konstrukcji, zafascynowani łatwoś-
zbędne zasady, kluczowe elementy elektroniczne nych. Niska cena, łatwość programowania i dostęp-cią programowania, popełniają błędy układowe, i rozwiązania układowe, opracowany został wpraw-ność wszelkich niezbędnych narzędzi powodują, że wynikające z nieznajomości podstaw elektroniki.
dzie głównie dla miłośników mikroprocesorów, ale coraz młodsi realizują interesujące układy na Okazują się dobrymi informatykami, ale słabymi pożytek zeń odniosą wszyscy Czytelnicy.
W poprzednim odcinku doszliśmy do wnio-Zenera o napięciu około 6...7V), jak ilustruje ści można łatwo uzyskać, stosując cewkę z sku, że na równoległym obwodzie rezo-rysunek 76.
odczepem według rysunku 78, ale to już nansowym mogłoby wystąpić bardzo duże W każdym razie obecność tranzystora, inna historia.
napięcie, jeżeli byłby on zasilany ze źródła czy to bipolarnego NPN, czy MOSFET-a prądowego, a konkretnie z obwodu kolektora N, nie pozwoli, by napięcie wytworzone w Filtrowanie...
lub drenu tranzystora. Wspomniałem wtedy, cewce obniżyło się znacząco poniżej masy. A teraz kolejna ważna sprawa. Mówiliśmy, że że ograniczeniem jest tranzystor. Przyjrzyjmy Wprawdzie napięcie to mogłoby śrosnąć w rezonans to zjawisko związane z wymusze-się temu bliżej.
górę” bez ograniczeń, ale na cewce wystę-
niem przez zewnętrzne źródło napięciowe lub Otóż szczególnie łatwo zrozumieć prob-puje sygnał przemienny, a to oznacza, że prądowe. Wiadomo też, że obwody rezonanso-lem w przypadku tranzystora MOSFET, który także część dodatnia, przewyższająca dodat-we pełnią rolę filtrów, bo ślubią swoją często-jak wiadomo, zawiera pasożytnicze struktu-nie napięcie zasilania, będzie mieć amplitudę tliwość rezonansową”. I wszystko jest jasne, ry, zachowujące się jak dioda, a nawet jak taką, jak część ujemna – patrz rysunek 77.
jeśli przebieg wymuszający jest sinusoidą.
dioda Zenera o napięciu nieco wyższym od Podobnie jest z tranzystorami PNP i Obwód rezonansowy przepuszcza skład-jego katalogowego napięcia UDS (rysunek MOSFET P: w praktyce nie uda się w zwy-niki o częstotliwościach bliskich f 0, a tłumi
75a). W układzie z MOSFET-em N obecność kłym obwodzie LC uzyskać napięcia wyjścio-inne. Od stu lat wykorzystujemy to w odbior-takiej śdiody” uniemożliwi przede wszystkim wego o wartości międzyszczytowej znacząco nikach radiowych, by spośród mnóstwa syg-obniżenie się napięcia o więcej niż 0,7V większej niż podwójna nałów wyłowić ten jeden, o częstotliwości poniżej masy, jak pokazuje rysunek 75b.
wartość napięcia zasi-
naszej ulubionej stacji.
Mniejszym problemem jest dodatnia połówka lania. Większe warto-Ale spójrzmy na to nieco inaczej: A
i przepływ prądu przez śdiodę Zenera”
U
przecież w praktyce zazwyczaj mamy do według rysunku 75c, ponieważ zawsze czynienia z przebiegami o innych kształ-
można zastosować tranzystor o wyższym tach niż sinusoida. I właśnie wtedy obwód napięciu U
@
DS, gdzie śnapięcie Zenera UZ”
Uzas
rezonansowy LC ma pełnić rolę filtru.
będzie większe.
Jak zachowa się obwód rezonansowy, gdy C
C
W tranzystorze bipolarnym jest podob-B
B
wymuszenie nie jest sinusoidą?
ny problem, ponieważ złącze kolektor-E
E
Wbrew pozorom odpowiedź jest prosta, A
baza jest złączem PN (a ponadto złą-
U
o ile tylko pamiętasz, że sinusoida jest cze baza-emiter zachowuje się jak dioda
śelementarnym” przebiegiem i że przebieg Rys. 76
o dowolnym kształcie jest w istocie złożeRys. 75
niem sygnałów sinusoidalnych o często-a)
b)
c)
Rys. 77
Rys. 79
Uzas
Rys. 78
Uzas
U
Uwy
zas
L
U+
Z
L U
składniki
wy
U
C
L
C
C
zasU
U
U
wy
wy
ZU
=0,7V FU
UF
przebieg odkształcony o czêstotliwœci bliskiej f0
32
Czerwiec 2010
Elektronika dla Wszystkich
worldmags & avaxhome
Elektronika dla informatyków tliwościach harmonicz-niczne o częstotliwościach bliskich nych. Ilustruje to rysu-f0, to zostaną one przepuszczone, nek 79, gdzie kolorem
a pozostałe, łącznie z podstawową zielonym zaznaczony
– stłumione. Na wyjściu pojawi się jest przebieg wymusza-przebieg o częstotliwości będącej jący, podobny trochę
wielokrotnością częstotliwości prze-do prostokątnego, nato-
biegu wejściowego. Nie jest to wcale miast kolorem czerwo-teoretyczny eksperyment myślowy.
nym zaznaczone są jego
Od lat tego rodzaju układy, zwane sinusoidalne składniki.
powielaczami częstotliwości, są
Chodzi o tzw. rozkład
wykorzystywane w praktyce. Mogą
Fouriera i zagadnienia,
być na przykład realizowane w pro-które już przerobiliśmy
sty sposób, choćby z wykorzysta-
przy omawianiu właś-
niem tranzystora według rysunku ciwości kondensatorów.
81. Przebieg wejściowy ma często-Jeśli masz wątpliwości,
tliwość f0, ale jest zniekształcony, wróć do tego materiału
więc zależnie od rodzaju zniekształ-
(EdW 6/2008 str. 26).
ceń, zawiera w różnych proporcjach Zgodnie z rysunkiem
także składowe (harmoniczne) o
79, pobudzanie obwodu
częstotliwościach 2*f0, 3*f0, 4*f0, rezonansowego prze-5*f0, 6*f0,... , a przynajmniej harmo-biegiem odkształconym
niczne nieparzyste. Obwód LC ma
należy rozumieć jako
częstotliwość rezonansową N*f0,
pobudzanie go jedno-
przy czym zazwyczaj wykorzystu-
cześnie wszystkimi
je się nieparzyste harmoniczne. Po składowymi sinusoi- Rys. 80
prostu obwód rezonansowy prze-
dami. Oczywiście jak
puszcza konkretną harmoniczną o
Rys. 81
wskazują rysunki 61 i
śswojej” częstotliwości, a pozostałe 66, obwód ten będzie reagował głów-obwód rezonansowy
tłumi. Idea jest bardzo prosta, ale o czêstotliwoœci
nie na składniki o częstotliwościach N*
N f
* 0
czym wyższa harmoniczna, tym jej
bliskich częstotliwości rezonansowej f0.
zawartość w odkształconym prze-
Te składniki przepuści, a pozostałe sil-biegu jest mniejsza, dlatego w ten nie stłumi. W efekcie na wyjściu poja-sposób uzyskuje się częstotliwości wią się wszystkie te składniki wejścio-3f0, 5f0, rzadko 7f0. W sumie takie we, ale stłumione w różnym stopniu, Rys. 82
powielanie okazuje się znacznie
niektóre bardzo silnie.
przebieg
trudniejsze od zwykłego śczysz-
o czêstotliwoœci
Właśnie obwody rezonansowe o dużej odkształcony N
wyjściowy jest czystszą czenia” z rysunku 80. Rysunek 82 ilustruje
*f
* 0
dobroci, pracujące w roli filtrów, pozwa-przebieg
sinusoidą.
problem uzyskania, a ściślej odfiltrowania har-o czêstotliwoœci
lają udowodnić prawdziwość twierdze-f0
f
Rysunek 80 ilustruje monicznej o częstotliwości 7f0. Z przebiegu pro-nia Fouriera. Ale nie wpadnij przypadkiem na skuteczność śczyszczenia” przebiegu prosto-stokątnego o częstotliwości f=10kHz chcemy pomysł, że obwód rezonansowy może zmienić kątnego o częstotliwości f0, w zależności od wyłowić tylko siódmą harmoniczną (70kHz) za częstotliwość przebiegu, żeby śpodciągnąć ją wypadkowej dobroci obwodu RLC. Górne pomocą obwodu LC nastrojonego właśnie na te bliżej częstotliwości f0”. Nie, zmiana częstotli-przebiegi pokazują napięcie na obwodzie rezo-70kHz Przy bardzo dużej dobroci obwodu LC
wości nie jest możliwa. Obwód rezonansowy po nansowym o bardzo kiepskiej dobroci Q = 1.
nie byłoby żadnego problemu i na wyjściu uzy-prostu w różnym stopniu stłumi poszczególne Widać wyraźnie, że przebieg jest odkształ-
skalibyśmy piękną sinusoidę 70kHz – w górnej składowe (harmoniczne) sygnału wejściowego.
cony i daleko mu do sinusoidy. Przy dobroci części rysunku 82 pokazany jest prostokątny Przyjrzyjmy się temu nieco bliżej.
Q = 3 jest znacznie lepiej, ale też jeszcze przebieg wejściowy o częstotliwości 10kHz i Przebieg z rysunku 79 ma częstotliwość widać zniekształcenia sinusoidy w chwilach, śwyciągnięty z niego” sinusoidalny przebieg w zbliżoną do częstotliwości f0 obwodu rezo-gdy w czyszczonym przebiegu prostokątnym obwodzie rezonansowym 70kHz o dobroci Q =
nansowego, na który zostanie podany. Wtedy występują zbocza. Przy dobroci Q = 10 takich 1000. Ale jeśli dobroć obwodu rezonansowego wyższe harmoniczne zostaną stłumione i zniekształceń już prawie nie widać. Jednak byłaby mniejsza, to najbliższe niepożądane har-przebieg wyjściowy będzie przypominał sinu-dopiero przy jeszcze większej dobroci przebieg moniczne nie będą dostatecznie tłumione i prze-soidę o częstotliwości bliskiej f0, ale nieco wyjściowy byłby sinusoidą o znikomych znie-bieg wyjściowy nie będzie już czystą, regularną zniekształconą przez obecność nie do końca kształceniach.
sinusoidą o częstotliwości 70kHz, jak pokazują stłumionych składników o innych często-Ale nie zawsze częstotliwość odkształco-pozostałe przebiegi na rysunku 82.
tliwościach. Nic więc dziwnego, że obwo-nego przebiegu wejściowego jest zbliżona do Podane tu informacje tylko w ogólnym zary-dy rezonansowe często służą do zamiany częstotliwości f0. Jeśli byłaby dużo większa, sie przedstawiają możliwości i problemy związa-przebiegu prostokątnego, lub nawet krótkich to wszystkie jego składowe harmoniczne będą ne z wykorzystaniem obwodów rezonansowych impulsów, na przebieg sinusoidalny. Może odległe od częstotliwości rezonansowej i obwód w roli filtrów. Jednak obecnie filtry realizuje się to być prosty układ, jak na rysunku 72b, z LC wszystkie silnie stłumi – praktycznie nie w inny sposób albo za pomocą wzmacniaczy obwodem rezonansowym o częstotliwości f0, zareaguje na taki sygnał. Inaczej będzie, jeśli operacyjnych, albo metodami cyfrowymi, dlaterównej częstotliwości sygnału wejściowego. odkształcony przebieg będzie miał częstotli-go nie będziemy zagłębiać się w problematykę Po prostu obwód LC tłumi wyższe harmo-wość mniejszą od f0. Wtedy wszystko zależy filtrów LC. A w następnych odcinkach cyklu niczne. Oczywiście czym większa dobroć Q, od zawartości harmonicznych. Jeśli tylko ten zajmiemy się transformatorami.
tym skuteczniejsze to czyszczenie i sygnał odkształcony przebieg będzie zawierał harmo-Piotr Górecki
Elektronika dla Wszystkich
Czerwiec 2010
33
worldmags & avaxhome
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
2010 06 Szkola konstruktorow kl Nieznany (2)2010 06 Szkola konstruktorow kl NieznanyWykład 11 062010 06 Cypisek rozbudowa do tr NieznanyFM wyklad 5 4 11 20102010 05 Szkola konstruktorow kl NieznanySIMR AN2 EGZ 2010 06 18b2010 4 ty Wyklad BHP ergonomiaWykład 11 stolarka okienna i drzwiowaWYKŁAD 11wyklad 11 psychosomatykaPLC mgr wyklad 11 algorytmyCHEMIA dla IBM Wyklad 8) 11 2013Wyklad 11Wyklad 11 stacj Genetyka i biotechnologie lesneLubię Gotować 2010 06więcej podobnych podstron