ne w Cambridge. Goodall uzyska"a tam si´ na ich poletku, i to by" dla mnie
doktorat w roku 1965, tym samym, wstrząs. Potem by"a sesja, na której po-
w którym National Geographic przedsta- kazywano filmy wideo nakr´cone pota-
wi" wszem i wobec Pann´ Goodall jemnie w laboratoriach, gdzie prowadzi
i dzikie szympansy . si´ badania medyczne na szympansach.
Zapewniwszy sobie rozg"os i tytu"y Czu"am si´, jakbym zwiedza"a OĘwi´-
naukowe, Goodall powróci"a do pracy cim. Tak to odebra"am. No wi´c pomy-
w oĘrodku nad Gombe, szkolÄ…c kolej- Ęla"am: pora si´ odwdzi´czyç.
nych studentów. Rozrost obozu kom- Odwdzi´czenie si´ przyj´"o form´ g"o-
plikowa" relacje mi´dzy naukowcami szenia sprzeciwu wobec niepotrzebnego
a przedmiotami ich badał. Niektóre z jej wykorzystywania zwierząt w badaniach
obserwacji terenowych, na przyk"ad medycznych, Goodall zacz´"a teÅ»
walki o poÅ»ywienie, krytykowano jako zak"adaç schroniska dla nielegalnie z"o-
trudne do zinterpretowania. Zmiana wionych szympansów. Ta jej dzia"alnoĘç
Ęrodowiska i dokarmianie bananami bywa atakowana przez przeciwników,
zniekszta"ci"o wyniki twierdzi Robert ale Goodall nie omieszka"a zarazem pod-
Sussman z Washington University. kreĘliç, Å»e popiera niektóre formy wyko-
Nie da si´ tu oddzieliç skutków wp"ywu rzystania zwierzÄ…t i przyzna"a, Å»e jej mat-
cz"owieka. ka zawdzi´cza Å»ycie wszczepowi ĘwiÅ‚-
piero zaczynano przyglÄ…daç si´ poszcze- Goodall Å»a"uje, Å»e doÅ»ywia"a szym- skiej zastawki serca. Wytykano jej teÅ», Å»e
gólnym osobnikom. Tymczasem ona ro- pansy, zw"aszcza Å»e Leakey odnosi" si´ zajmuje si´ ratowaniem schwytanych
bi"a to intuicyjnie mówi Sarah Blaffer odtÄ…d sceptycznie do wszystkich jej póę- ma"p zamiast finansowaç ochron´ roz-
Hrdy, antropolog z University of Cali- niejszych obserwacji, ale nie jest jej Żal, proszonych siedlisk, w których Żyje mniej
fornia w Davis. Nieustannie ulega"a Å»e interweniowa"a podczas epidemii cho- wi´cej çwierç miliona szympansów, ja-
sk"onnoĘci do antropomorfizmu i kiero- roby Heinego-Medina wĘród szympan- kie pozosta"y jeszcze na swobodzie. I zno-
wa"a si´ uczuciami, interpretujÄ…c zacho- sów ani Å»e odp´dza"a kijem Passion i jej wu, jak mówi badaczka, na pierwszym
wania obserwowanych zwierzÄ…t. córk´, aby umoÅ»liwiç innej samicy, Little miejscu jest pojedynczy osobnik. Czy mo-
W 1960 roku nie powinnam by"a Bee, ucieczk´ z nowo narodzonym dziec- g"aby przejĘç oboj´tnie ko"o zag"odzo-
nadawaç szympansom imion z ironiÄ… kiem. Nie by"am naukowcem. Nie nych, zmaltretowanych szympansów, ja-
wspomina te czasy Goodall, bawiÄ…c si´ chcia"am uprawiaç nauki, chcia"am do- kie napotyka na targowiskach Afryki?
noszonym na szyi maoryskim amule- wiedzieç si´ czegoĘ o szympansach mó- ChociaÅ» ca"y swój czas poĘwi´ca te-
tem nie mia"y przecieÅ» osobowoĘci, wi z naciskiem. Nic dziwnego, Å»e za- raz na zbieranie pieni´dzy, Goodall
które by"y cechÄ… wy"Ä…cznie ludzkÄ…. Nie raz odezwa"y si´ g"osy oburzenia: «Wiesz wciÄ…Å» rozmyĘla nad behawiorem szym-
mog"am badaç psychiki szympansów, chyba, Å»e ingerujesz w natur´. A z dru- pansów. Szczególnie interesuje jÄ… wy-
bo tylko ludzie majÄ… psychik´. G"osem giej strony przecieÅ» tylu naukowców za- miana samic: dlaczego niektóre z nich
zarazem cichym i stanowczym, moc- bija"o prawie ca"e badane przez siebie opuszczajÄ… grup´ na sta"e, podczas gdy
nym, opanowanym i pe"nym emocji populacje po to, by poddaç analizie treĘç inne odchodzÄ…, zachodzÄ… w ciÄ…Å»´, po
opowiada, jak jej pierwszy artyku" wró- ich Żo"ądków. Czy to nie jest ingerencja czym wracają do macierzystej spo"ecz-
ci" z redakcji Nature z zaimkami osobo- w natur´? Brak w tym logiki. noĘci. Nowe wyniki nap"ywajÄ… wciÄ…Å»
wymi rodzaju Å»eÅ‚skiego i m´skiego za- Cz´Ä˜ciÄ… jej obecnej pracy, jak t"uma- takÅ»e z Gombe. W sierpniowym nume-
mienionymi na rodzaj nijaki. Nie mog´ czy, jest opowiadanie studentom o na- rze Science Goodall wraz z Anne Pusey
zrozumieç, dlaczego chcieli je nawet po- uce. Goodall chce ich przekonaç, Å»e to i Jennifer Williams z University of Min-
zbawiç rodzaju gramatycznego. Ale tak nieprawda, jakoby nauka musia"a byç nesota opisujÄ… rol´ hierarchii w sukce-
to wtedy by"o, o zwierz´ciu pisa"o si´ bezduszna. Cz´sto proszÄ… mnie, Å»ebym sie rozrodczym samic. ChociaÅ» trudno
«it. [ W j´z. angielskim zaimek ten zna- opowiedzia"a o "agodniejszej formie na- ustaliç hierarchi´ wĘród samic nie rzu-
czy ono , to , a takÅ»e zast´puje rze- uki; idzie o to, by uczniowie uĘwiadomi- ca si´ ona w oczy tak jak samczy porzÄ…-
czowniki nieÅ»ywotne i nazwy zwierzÄ…t li sobie, Å»e sprawa nie polega tylko na dek dominacji badaczki pos"uÅ»y"y si´
przyp. red.] O wiele "atwiej torturo- krojeniu rzeczy na kawa"ki z pe"nym zarejstrowanymi w latach 1970 1992
waç «coĘ. Czasem zastanawiam si´, czy obiektywizmem i zimnÄ… krwiÄ…. okrzykami podporzÄ…dkowania szym-
dla nazistów w czasie holocaustu ich Dla Goodall te dzia"ania edukacyjne pansów do ustalenia statusu spo"eczne-
ofiary teÅ» by"y «czymĘ. stanowiÄ… czwarty etap jej Å»ycia. Pierw- go poszczególnych osobników. Dosz"y
Goodall napisa"a, Że brak przygoto- szym by"y przygotowania: lektury i ma- do wniosku, Że potomstwo samic stoją-
wania naukowego pozwoli" jej postrze- rzenia o tym, by dotrzeç do Afryki. cych wyÅ»ej w hierarchii mia"o wyÅ»szÄ…
gaç zwierz´ta w bardziej ludzkich ka- Drugi etap by" chyba najwspanialszy przeÅ»ywalnoĘç, a ich córki szybciej osiÄ…-
tegoriach. Zamiast myĘleç o nich jako w ca"ym moim Å»yciu. Mia"am szcz´Ä˜cie, ga"y dojrza"oĘç p"ciowÄ….
o istotach zupe"nie odmiennych dostrze- Å»e mog"am tak d"ugo przebywaç w raju, ZakoÅ‚czywszy swój wyk"ad w ogro-
ga"a fazy Życia i uczuciowoĘci dzie- wĘród najbardziej fascynujących zwie- dzie, Goodall staje na ganku, wymienia
ciÅ‚stwo, dojrzewanie, Å»al, przywiÄ…za- rzÄ…t, jakie moÅ»na sobie wyobraziç mó- uĘciski d"oni ze s"uchaczami, po czym
nie, wĘciek"oĘç, zabaw´ i dzi´ki temu wi. Trzeci etap to upowszechnienie jej spieszy na kolejnÄ… prelekcjÄ…, tym razem
ujrza"a zachowania zwierzÄ…t w nowym prac w kr´gach naukowych. A obecny w duÅ»ej sali, gdzie wyprzedano wszyst-
Ęwietle. Leakey uwaŻa" jednak, Że brak etap by" dla niej, jak wspomina, niczym kie miejsca. W d"ugiej kolejce stoi wiele
wykszta"cenia moÅ»e z czasem stanowiç Paw"owe objawienie w drodze do Da- m"odych kobiet.
dla niej przeszkod´, kiedy badaczka ze- maszku. Zdarzy"o si´ to podczas pew- Marguerite Holloway
chce obwieĘciç Ęwiatu o swoich odkry- nej konferencji w Chicago. Wszyscy
T"umaczy"
ciach, toteŻ za"atwi" jej studia etologicz- wyĘwietlali przezrocza o tym, co dzieje Karol Sabath
ÂWIAT NAUKI GrudzieÅ‚ 1997 23
CHRIS STEELE-PERKIN
Magnum Photos
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Demonstracja pod ambasadą Rosji Putin morderca, Tusk zdrajcatrzeci szympansDżentelmen szympans3 Ambasada Rzeczypospolitej PolskiejNieudany zamach na ambasadora USA (13 07 2009)Biuletyn Informacyjny Ambasady Japonii w Polsce Marzec 2009więcej podobnych podstron