10016

cywilizacyjnych. Według tej drugiej orientacji nerwy nic roz-straiają się iudziom prostym, zaabsorbowanym walką o zaspokojenie potrzeb elementarnych

Prus niezupełnie tym tropem poszedł, choć można w Lalce dostrzec odpryski ówczesnych dyskusji o ..wieku nerwowym" dud jest odporny na epidemię nerwowości Wysoccy i Wę-giełkowie nie chorują na nerwy). Diagnoza Prusa składa się z kilku elementów. Należ> do nich podtrzymane za wcześniejszymi krytykami arystokracji przekonanie o truciciels-kim wpływie schorzeń moralnych arystokracji na jej własnych członków. W obrazach patologii takich ludzi, jak baron Dal-ski. baronostwo Krzeszowscy, a w pewnym stopniu i panna Izabela, odbija się wadliwe wychowanie, próżniaczy tryb życia i rozluźnienie obyczajów w ich sferze. Baronostwo Krzeszowscy i baron Dalski mają poprzedników w licznych utytułowa

K.

s. 1

PSYCHOLOGIA

wskicgo które przesądy kastowe, zakłamanie środowiskowe i luksus powykrzywiały i unieszczęśliwiły.

Ze znawstwem i przenikliwością zadziwiającą, zwłaszcza na tle polskiej tradycji powieściowej niezbyt przecież dbałej o psychologię, przedstawił Prus neurotyczną stronę osobowości Wokulskiego i Rzeckiego⁷¹.

W wizerunku pana Ignacego jako człowieka żyjącego na poły w święcie realnym, który go coraz bardziej przygniata, na poły w wyimaginowanym, który go coraz słabiej chroni przed brutalną rzeczywistością, zawarł autor Lalki historię nabrzmiewania depresji i nadciągania katastrofy, dającą się dopiero ze stanowiska współczesnej psychoanalizy docenić jako studium mistrzowskie. Pamiętnik starego subiekta jest w tym porządku rozważań zgoła rewelacyjnym zapisem procesu pogłębiania się neurozy i jednocześnie dokumentem terapii, która w miarę nasilania się stanów depresyjnych pogarsza sytuację „pacjenta”.

Powieściowy opis przeżyć psychicznych Wokulskiego jako człowieka nieustannie porównującego się z innymi i nieustannie „wychylonego” ku dominacji nad innymi, a jednocześnie przeżywającego kompleksy „spóźnień” i nieskłonnego do uzewnętrzniania się w słowie to bezprecedensowa w naszej literaturze analiza neurotycznych aspektów indywidualizmu.

Nie ulega nadto kwestii, że w obrazie neurozy Wokulskiego odbijają się trudności awansu plebejusza i patogenna funkcja społeczna arystokracji, destrukcyjna rola jej uzurpacji przywódczych i chorobotwórczy wpływ jej gnijącego mitu na otoczenie. Opary tego mitu przyprawiają o zawroty głowy i wytrącają z równowagi ludzi uczciwych. Nakłada się na to

⁷¹ Obszerne rozważania na ten temat zob. J. 'romkowski. Neurotyczni bohaterowie powieści Prusa. „Pamiętnik ^JUK1^.^|C‘ z. 2, s. 27 49 (przedruk w: tenże, Moj pozytywizm. Warszawa

1993, s. 131—173).

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
10026 cu WSTĘP Wobec imponującej zasobności obrazu tej Warszawy u. ra znalazła sic na kartach Lalki
WSTĘP Na układ tej książki składają się części ogólna i szczegółowa. W części ogólnej podany
Scan100 (2) 100 A. Facoetti i wsp. WSTĘP Dysleksja lub specyficzne zaburzenia czytania (Specific Rea
page0024 16 Summa teologiczna rzeczy, według owych słów Psalmu VIII, 2: wyniosła się wiel-możność tw
page0060 58 XENOFONT. ściA). Jakże więc stało się, że jego synowie, chowani według tej samej metody
page0089 ZYCIE TAI,USA. 83 że miał podówczas przynajmniej jakie lat 40, a według tej daty można takż
page0279 PODZIAŁ SYSTEMU. 277 nie dzielił filozofii na ogólną i zastósowaną, ani tej drugiej znowu n
100?16 Równanie Bernoulliego dla przekroju strumienia A1 przed zwężką i dla przekroju strumienia A2
14932 skanuj0008 (403) pracownicy wykonawczy. W tej drugiej grupie odmienna jest pozycja urzędników,
2014-12-16 Nakładanie struktur ►    Nakładanie według potencjału
91-99 %-bardzo dobry 100%-celujący KARTKÓWKI są oceniane według skali: 0-30 %-niedostateczny 31-50
206 KAZIMIERZ TWARDOWSKI Lecz tylko ubocznie 16. Musimy jeszcze określić stosunek tej etyki naukowej

więcej podobnych podstron