P1100454

z winy korektora i redaktora, czcionki mają krój czasem niewyraźny, ulegały przy tym uszkodzeniom przy odbijaniu tekstu, skutkiem czego musiano je wymieniać w czasie druku. Słownictwo Mączyń-skiego, ujęte w postaci indeksu, a więc wyrwane z naturalnych związków, z całych zwrotów, których autor nie skąpi, robi wrażenie dość martwe. Jakże to inaczej wygląda w oryginale: „Synthesis... krótkie odzienie niewolnicze z grubego sukniska uczynione, gunią może być zwano” 437 b. Jdea — pochop, początek kształtu albo formy, albo wyrażenia jakiego” 164 b. „Cosmeta — smukarz, który panie przychędoża, piękroszka” 66 d. ,JFoenile — bróg albo stodoła, gdzie siano składano, Siennica może być zwana” 133 a. „Dispeream — Bóg daj, bych zdechł” 232 b. ,JPellicatolr—wyłudzacz, przerzuci -nóżka też zową, to jest ten, który umie ludzie przez nogę przerzucać, to jest zdradzać” 182 b. Jtorrago — sieczka albo insza bydlęca karma z rozmaitych ziam zmieszana, jako jest z plew, z sieczki, wyki, otrąb, owsa, zgonin...” 118 a. „Elegia — miłosierna a smutna piosnka albo wiersze” 101 b. „Essedum... niejaka forma wozowa, kara, kolimaga, jako niektórzy zową” 108 c. ,Mugio... ryczeć, bękać jako byk” 235 b. JErgastulum... szybę zową w Wielicce albo w Bochni, gdzie sól kopają” 107 c.

Sporo jest w tym dziele przysłów: „Każdy ma swego móla, co go gryzie” 207 b. „Krom piwa i Chleba nie stroi firlejów baba” 137 a. „Głuchy rychlej się z głuchym zmówi” 23 a. Sporo dosadnych wyrażeń: „Cudny, ale głupi” 37 b. „Plwać w kaszę” 357 a. „Piszczą mi zęby na to”, tzn. mam na to wielką ochotę 145 a. „Ad calendas Giaecas — na święty Bóg wiedz, nie możeli sie dalej odwlec,niektórzy mówią: kiedy kije zakstą (‘zakwitną’), to jest nigdy” 148 ą. Obfitość całych zwrotów i zdań płynie stąd, że Mączyński tłumaczy! nie tylko pojedyncze łacińskie wyrazy, jak praktykowano dawniej, lecz również całe połączenia wyrazów, swoiste ich zestawienia, wymagające też swoistego, nie zaś dosłownego przekładu.

W historii polskiej kultury jeszcze z jednego powodu ten słownik zasługuje na uwagę: oto ukazał się w Królewcu w Prusiech Książęcych (Wschodnich), jak się mówiło dawniej. Świadczy on wraz z licznymi innymi polskimi drukami o tym, jak mocno były wówczas te Prusy, rządzone przez książąt z niemieckiego rodu, przesiąknięte polską kulturą. Do pokrycia kosztów druku przyczynił się książę Albrecht Pruski, ten sam, co składał hołd Zygmuntowi Staremu (swojemu wujowi) na krakowskim rynku. Dopiero wiek XVII i XVIII, wieki obniżenia się polskiej kultury i siły militarnej wydały ten kraj na germanizację, choć bez wielkich zachodów mógł być całkowicie spolonizowany.

Warto wspomnieć, że słownik Mączyńskiego przynosi we wstępie pochwalne — dziś powiedzielibyśmy: reklamowe — wiersze kilku poetów ówczesnych, w tym dwa wiersze przyjaciela autora, Jana Kochanowskiego. Tak brzmi jeden z nich:

Żebyś do szkoły nie po wszytko chodził,

Ale sam czasem drugiemu pogodził.

Wielką mieć pomoc z tych ksiąg, gościu, będziesz,

Gdy nad łacińskim językiem usiędziesz.

Nie bądźcie hardzi swym żakom, mistrzowie.

Wszystko tu najdzie, co wy macie w głowie.

Ostatnie zdanie zawiera jawny przytyk do profesorów Jagiellońskiej Wszechnicy. Jest to może również echo dawnych narzekań, znanych ze średniowiecznych słowników, że mistrzowie świadomie ukrywają swoją wiedzę przed uczniami i nie lubią słowników.

Po latach bez mała 60 ukazał się nowy słownik, który Mączyńskiego zaćmił i usunął z użytku. Był to słownik polsko-łaciński i łacińsko-polski Grzegorza Knapskiego (1564-1638). Część polska, dla nas szczególnie ważna jako nowość, nosi tytuł Thesaurus Polono--Latino-Graecus, tzn. Skarbiec pobko-łacińsko-grecki (w Krakowie 1621, II wyd. 1643). Autor bywa też nazywany Knapiuszem, lecz prawdziwe nazwisko było Knap, co znaczy tkacz (jeszcze dziś znany

21

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
NUMERZE
53533 Zdjęcie1605 powoduje, że higrometry elektryczne mają różne czasem trudne do bezpośredniego por
IMG134 1 Cytotoksyny Nie mają ukierunkowanego działania, mogą niszczyć komórki wyniku: - uszkod
skanuj0005 (239) skiemu oraz Redaktorowi Technicznemu Dyrektorowi Drukami Ciechanowceiej Jerzemu Gór
skanuj0028 2 Pola wielokątów 10. W trapezie równoramiennym podstawy mają długości 3 cm i / ci a kąt
Czynności te mają także duży potencjał wychowawczy. Przy ich wykonywaniu dzieci uczą się planowania
w2 Ze względu na różnicę mas atomowych izotopy mają różne niektóre własności fizyczne, przy czym ró
052 3 Bywają również skale Bonjeana, które na rysunku mają wykreślone tylko dwa piony i przy nich sk
DSC00682 57.    Które czynniki nie mają wpływu na wystąpienie choroby kolumnowej: fi
CCF20090605088 porządek kosmiczny, tak więc mają charakter mitologiczny. Więcej jednak zawdzięczamy
2 (345) kilka miesięcy, czasem wiele lat. Przy każdym kontakcie z antygenem, który wywołał immunizac
0000023(2) wi-i *l.i i nn zielone rośliny mają w chloroplastach prawidłowo wykształcony zestaw barwn
T. Smejlis W kręgu blogosfery RPG Czy w równym stopniu błogi mają szanse budować tożsamość graczy RP

więcej podobnych podstron