P3190309

28 Wojciech Kalinowski

-niej przystąpiono do likwidacji zniszczeli wojennych.Duże znaczenie dla poprawy sytuacji gospodarczej na wsi, a więc i lokalnych rynków zbytu, miała tzw. kolonizacja, .".olęnderska", polegająca na- Nakładaniu osad czynszowych na nie -użytkach i terenach zniszczonych. Osadnicy z pochodzenia zarówno Polacy jak i Niemcy otrzymywali wolność osobistą i nadanie wieczystego prawa do ziemi, o-raz pewne swobody handlowe. W Wielkopolsee rozwija się też nadal przemysł 'włókienniczy w miastach prywatnych.

Już W-krótce po zakończeniu wojny ze Szwedami zostają założone w Wielko | I polsce dwa miasta o charakterze rzemieślniczym: Kargowa /dawn. Unruhstatt / ] założona w 1661 r.'przez Unruha, oraz Rakoniewice /dawn. Polski Freystad / , I założone w 1662 r. przez Krzysztofa Grzymułtowskiego, kasztelana poznańskiego. Układ planu Rakoniewic złożony jest z trzech regularnych pasm bloków/ryc. , 62/ z kwadratowym rynkiem po środku, na którym stał drewniany ratusz. Za - I chowały się tu do dziś relikty zabudowy rzemieśl niczej z XVIII w. i należy przy _:-puszczać, że w XVII w. zabudowa ta przedstawiała się podobnie. Były to jedna -kowe domy drewniane, ustawione szczytem do rynku i ulic, z podcieniem od frontu /ryc. 63/. Jednolitość tej zabudowy pozwala przypuszczać, iż była ona wznoszona według z góry przyjętego wzoru. JEadobnie przedstawi ał się też u-kład Kargowej. W obu tych miastach, w pewnej od nich odległości, znajdowały się rezydencje ich właścicieli. Są to_niemal "typowe" przykłady;.miast rze -

mieślnićzych z przełomu XVII i XVIII w.

Prócz wymienionych" wyżej miast należy w Wielkopolsce odnotować dalsze lo -kacje jak: Witkowo /1680 r. /, Margonin /1696 r. /, Ostrów Wielkopolski/1713 r./, Władysławów /1731 r./, Szamocin /17.4:8 r. /, Zaniemyśl /1742 r / i in . Nie wszystkie jednak znalazły pomyślne warunki rozwoju. Trwa również nadal akcja zakładania tzw. "nowych miast" przy istniejących ośrodkach jak: Nowe

Miasto Wlkp. /1664 r. /, Wieleń/1673 r./, Międzychód /1671 r. /, Lubniewice /1708 r./, Trzciel /XVIII w./, Chodzież /XVIII w./, Rogóźno /1750 r./. Były to przeważnie ośrodki rzemieślnicze.

W XVII w. spotykamy się z nowym zjawiskierriprzestrzennym związanym z nasilającą się działalnością kontrreformacyjną w Polsce. Jednym jego przejawem i jak już wspomniano w poprzednim rozdziale - była budowa licznych klasztorów na przedmieściach, i kolegiów jezuickich Wewnątrz miast. Drugim przejawem, wiążącym się z rosnącą egzaltacją religijną,/tyło zakładanie tzw. "kalwąrii", założeń_przestrzennyęh z licznymi kaplicami, które miały cdfwa -rzać męczeńską drogę Chrystusa. Wzdłuż tych dróg odbywały się uroczyste pro -cesje religijne i nabożeństwa.

Powstaje cały szereg wielkich założeń przestrzennych jak: Kalwaria Zebrzydowska ./1602 r. /, kalwaria_w_Pąkoś-ci nad Notecią /1628 r. /, kalwaria w Wejherowie /1649 r. /, w Pacławiu /1668 r. /, w Górze Kalwarii /1670 r. /, w Wil -nie /1670 r. / i w Ujazdowie pod Warszawą /1731 r. /, które bądź przetrwały do dziś w niezmienionej formie, bądź zostały włączone w obręb miasta jako ele -menty sieci jego ulic /Góra Kalwaria, Warszawa/.

Najciekawszym przykładem jest Góra Kalwaria, gdzie założenie kalwarii odbyło się równocześnie z założeniem miasta i gdzie funkcje religijne zostały ściśle splecione z układem przestrzennym miasta. Nowe Jeruzalem, gdyż tak nazywało się pierwotnie to miasto położone przy wsi Góra, założone zostało przez biskupa poznańskiego Stefana Wierzbołowskiego na podstawie przywileju króla Korybuta Wiśniowieckiego z 1670 r. Przywilej Wierzbołowskiego z r. 1672 wyznacza program gospodarczy i przestrzenny miasta. Położono nacisk na rozwój-rzemiosła i usług dla pątników przybywaj ących na doroczne proce -^sj^e_rsLigijne. Nawet terminy odbywania jarmarków połączono z terminami uroczystości kalwaryjnych. Miasto otrzymało symboliczny układ krzyża, którego