SNV36600

OŚWIECENIE 379

te jednak i napięcia były typowe właśnie dla tej formacji, stanowiły swoistość jej filozofii, myśli społecznej, historiografii, literatury. Zarówno dzieliły, jak i łączyły ludzi epoki. Jednocześnie decydowały o pewnych ogólnych ramach światopoglądowych, jak i o wewnętrznej stratyfikacji oświecenia.

Niektóre składniki i kategorie pojęciowe myśli oświeceniowej występowały przy tym w myśli europejskiej już wcześniej. Oświecenie dokonało swoistego wyboru i reinterpretacji tradycji antycznej (-»antyk), w znacznym stopniu nawiązywało do wielu tendencji myślowych humanizmu renesansowego, wsparło się na dorobku wielkich badaczy i myślicieli XVII w. (R. Descartes, I. Newton, H. Grotius, bracia polscy, B. Fontenelle, P. Bayle). Elementy dziedziczonej tradycji wprowadzone zostały jednak w nowy układ, współtworząc nową jakość kulturową, wyraźnie wyodrębniającą się w procesie rozwojowym kultury europejskiej.

Styl i formy życia umysłowego. Istotną cechą formacji był także znamionujący ludzi oświecenia styl żyda. Główne idee i wartości znajdowały odzwierdedlenie w sposobach zachowań, obyczajach, konwencjach żyda codziennego, które — obok postaw światopoglądowych i języka — były ważnym elementem wzajemnego rozpoznawania się przedstawicieli formacji. I tak odpowiednikiem krytycyzmu intelektualnego był antytradycjonalizm zachowań, sprzyjanie nowemu, gotowość na przyjęde nieznanego. Ale nie była to postawa otwarcie eksponowana. Równocześnie bowiem występował pewien kult przeszłośd, nobilitowanie przez daw-ność, które miało zaplecze filozoficzne w wartości natury, rozumianej jako „to, co pierwotne”. Dlatego też nowatorstwo na ogół nie bywało eksponowane, a kult nowośd był gawiskiem podskórnym, zademnianym przez często przesadnie nawet podkreślany kult przeszłośd (przykładem może być twórczość powieśdowa Krasickiego). Konsekwencją krytycyzmu i kultu rozumu była wolnomyślność, niechęć do autorytetów, a nawet upodobanie w ich kompromitowaniu, ośmieszaniu (-♦ libertynizm). Swobodzie myślenia i sądzenia towarzyszyło upodobanie w dowdpie, drwinie. Był to jednak dowdp finezyjny, a nie rubaszny, dowdp hołdujący lekkości, galanterii.

Galanteria stała się w ogóle istotnym znamieniem kontaktów międzyludzkich i żyda towarzyskiego oraz intelektualnego. Stało się ono znacznie bujniejsze, skupiło się głównie w dużych miastach (kultury partykularne utraciły znaczenie, co było widoczne szczególnie w Polsce w wypadku folkloru środowiskowego szlacheckiego). Miejscem kontaktów towarzysko-intelek-tualnych pozostawały nadal -* salony, lecz już nie tylko arystokratyczne, ale również — głównie we Francji — mieszczańskie. Pojawiły się też nie znane poprzednim formacjom miejsca spotkań, jak -> kawiarnie, loże masońskie, kluby. Życie towarzysko-umysłowe oświecenia cechowała znaczna swoboda obyczajowa oraz duża rola kobiet, które zyskały teraz autentyczne równouprawnienie towarzyskie. Rozluźnienie obyczajów było jednak zarazem krytykowane, zwłaszcza z pozycji mieszczańskiej czy plebejskiej. jako styl żyda arystokracji* obcy moralnośd ludowej. W żydu towarzyskim oświecenia został poważnie podważony przywilej urodzenia (choć nie zniesiony). Wzrosło natomiast znaczenie „przywileju” majątku i talentu. Pozwoliło to stać się równoprawnymi członkami elity towarzyskiej (m. in. lóż masońskich) przedstawicielom burżuazji, uczonym i artystom. Wiązało się to z kultem pracy i użyteczności, który bywał wykorzystywany w walce z kruszącą się wartośdą szlachectwa. Zupełnie zaginęła w oświeceniu tak ważna w poprzedniej formacji ksenofobia, niechęć do obcych. Oświeceni czuli się obywatelami Europy, nawet świata, byli dekawi obcych krajów, a nawet niejednokrotnie wyróżniali obcokrajowców, czego przykładem rola, jaką grali oni na dworach i w stolicach: Francuzi i Niemcy w Petersburgu, Włosi i Francuzi w Berlinie, Wiedniu czy Warszawie, a nawet Anglicy i Włosi w Paryżu.

W takiej atmosferze kształtowały się nowe konwencje języka mówionego i pisanego. W pierwszym przeważała żywa konwersacja, wdągająca do rozmowy możliwie wszystkich obecnych (a nie popisy gawędziarzy, jak to bywało np. w polskim sarmatyzmie). W drugim ceniono zwięzłość oraz rzeczowość (stąd nowy styl korespondencji). W obu dbano o prostotę, jasność i lekkość wysłowienia, dyscyplinę myśli i słowa, unikano ornamentyki. Ogólnoeuropejskim językiem konwersacji i korespondencji — w mniejszym stopniu literatury — był język francuski. Kształtowały się także oświeceniowe konwencje miłośd, „maniery” w mówieniu, gestykulacji, poruszaniu się, mody w ubiorze. W całej Europie upowszechniła się moda francuska, z frakiem i peruką jako głównymi wyróżnikami stroju męskiego. I choć bywały bunty przeciwko niej (m. in. w Polsce w czasie Sejmu Wielkiego), ostatecznie utrzymała się i zapoczątkowała do dnia dzisiejszego obowiązujące wzorce stroju międzynarodowego. Wszystkie te cechy sprzyjały ogólnoeuropejskim kontaktom, ważnym zwłaszcza w dziedzinie literatury i nauki (-»kontakty literackie z zagranicą). Typowe dla nich były takie zjawiska, jak pisana „Gazeta Literacka” Grimma rozsyłana korespondentom ze wszystkich stolic europejskich.

Atmosfera rozbudzonego żyda intelektualnego w kręgach oświeconych sprzyjała tworzeniu

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
[Hayate]Mahou Sensei Negima vol17 ch155 pg098 CZY JEDNAK TE NOWE ZASADY BYŁY ZBYT OSTRE?/ CZY O
Skanowanie 10 01 12 40 (20) Ulice miasta były mi znane, zastanowił mnie jednak [42] ruch, jaki na n
IMG?06 17g Rozdział 4 — Niemcy o sztuce — Oświecenie i wczesny romantyzm miotów materialnych były za
IMGp42 (5) zarysy konturów są ledwie zmącone przez skazy w szkle, skazy te jednak rzucają ruchliwe o
49894 Skanowanie 10 01 12 40 (20) Ulice miasta były mi znane, zastanowił mnie jednak [42] ruch, jak
Skanowanie 10 01 12 40 (20) Ulice miasta były mi znane, zastanowił mnie jednak [42] ruch, jaki na n
socjomead19 wcześniejszy styl życia nie powinien ulec zapomnieniu. Wszystkie te jednak rozlicznie pr
(1939) 23 PRZEMYSŁ CHEMICZNY189 w czasie wulkanizacji. Reakcje te jednak uważane są za zjawiska
Szkice z teorii już tylko pół-nauki, „semi-teoretyczne”, te jednak sumują się w jedną
192    UBIORY PROFESORÓW I UCZNIÓW. obok tego jednak dozwolone były tuniki brunatne 1
str 070 071 arenie międzynarodowej. Było to tym trudniejsze, że nie wszystkie grupy społeczne w jedn
chciało przyjechać do Lublina, przede wszystkim te. które już były - jak np. ST ..Gliwice”, ale takż
CCF20091012082 Powiązania biojurysprudencji 89 wija się bioetyka. Występują jednakże napięcia międz
54 MORFOLOGIA Warunki te jednak nie zawsze wystarczą, aby pewien zbiór wyrazów uznać za realizację j
MSH umacniają swoją pozycję na lynku turystycznym i spychają na dalszy plan niezależne hotele. Te je
DSC09263 Wstęp: Celem ćwiczenia były pomiary napięć wyjściowych skutecznych i średnich dla układów z
DSC03503 (2) Na próżno jednak byłoby szukać między włączonymi do tej grupy dłutami egzemplarza typow

więcej podobnych podstron