itd. Poszczególne narządy muszą zwiększyć swoją masę i zdolność czynnościową, aby podołać nowym zadaniom. Ta podwójna praca — własny wzrost i konieczność zwiększonej działalności wobec zwiększonej masy ciała, wreszcie konieczność równomiernego rozdziału pracy poszczególnych narządów dla zachowania ogólnej harmonii — stawia narządy wewnętrzne w wyjątkowo trudnej sytuacji i łatwo doprowadza do przepracowania. Na szczęście wielka elastyczność dziecięcego organizmu i liczne mechanizmy ochronne w przeważającej liczbie przypadków dostatecznie zabezpieczają przed tym.
Serce. Na szybki wzrost serca w okresie dojrzewania wskazują liczne pomiary oparte po części na danych zebranych z materiału sekcyjnego, po części na tzw. ortodiagramach otrzymanych za pomocą zdjęć serca aparatem Roentgena.
Wymiary serca w wieku dojrzewania
Wiek u) latach |
Szerokość serca (tuymiar poprzeczna) ut cm |
Waga serca u; g |
Objętość serca ui ml |
U |
9,25 |
142,9 |
493 |
13 |
9,16 |
172,2 |
589 |
11 |
9,95 |
216,1 |
706 |
16 |
10,1 |
229, 4 |
— |
18 |
10,7 |
298,4 |
1072 |
Mimo szybkiego wzrostu masy i pojemności serca narząd ten zwiększa swe wymiary wolniej niż cały organizm, tak że przejściowo jest on mniej wydolny.
Przechodząc z kolei do oceny pracy serca należy zrozumieć, ze przy zwiększonej masie ciała wzrasta znacznie powierzchnia, do której serce musi doprowadzić krew, wskutek czego wzrastają ogromnie przestrzenie, przez które krc-w musi przepłynąć. Jednocześnie niepomyślnie przedstawia się stosunek naczyń do wymiarów serca wobec zmniejszającego się światła naczyń. Według Bagińskiego pojemność serca do obwodu tętnicy głównej ma się u noworodka jak 25: 10, w wieku dojrzewania — 140:59, później — 260 : 51.
Na te wymagające się trudności serce odpowiada wzrostem wagi i pojemności (pojemność komór wynosi w 14 r. życia 94 cm*.
w 20 r. życia 180 cm3), nie przyspiesza jednak częstotliwości skurczów, lecz pogłębia je tylko i raczej zwalnia; toteż powoli częstość tętna zbliża się do częstości tętna człowieka dorosłego
Częstość tętna i oddechów u dziecka na 1 minutę (Komfeld 1932)
Wick |
Częstość oddechów |
Szybkość tętna |
2 — Mat |
2ó - 30 |
90-120 |
U 4. |
16-24 |
O O' J t> |
dorosły |
16— 18 |
60— 80 |
Konieczność pogłębienia tętna wpływa na zwiększenie się ciśnienia w naczyniach tętniczych. Wynosi ono wg badań Barańskiego i Lewenfiszowej w zależności od wieku
Wiek
lat 9
lat 10—12 lat 13—14
Ciśnienie 94—116 mm 105—120 mm 118—130 mm
Akcja serca w okresie dojrzewania natrafia na jeszcze jedną trudność — dużą pobudliwość nerwowo-psychiczną w tym okresie. Mechanizm serca wymaga możliwie jednostajnej i spokojnej pracy, tymczasem wiek dojrzewania odznacza się wzmożoną pobudliwością ogólną, która ma wpływ również na narządy krążenia, zarówno centralny — serce, co wyraża się w częstej wr tym wieku niemiarowości oddechowej (zmienność tętna przy wTdechu i wydechu), jak na naczynia, tak że spostrzegamy duże wahania w ciśnieniu tętniczym i żylnym (Reicherówna). Jako w^raz nadwrażliwości naczyń w tym okresie na bodźce nerwowe należy też traktować wielką zmienność w ukrwieniu skóry pod wpływem silnych wrażeń psychicznych (rumieńce, blednięcia, omdlenia).
Płuca w okresie dojrzewania rosną podobnie jak serce. Pomimo gwałtownego wzrostu w okresie dojrzewania, znajdują <ię cne w pewnej ujemnej dysproporcji do potrzeb organizmu.
Rozwój narządu oddychania może być określony za pomocą pomiarów klatki piersiowej, opartych na różnicy wdechu i wy-
«l
H; ywń) fizyczny dziecka — s