WA308Y0 II10105 POCZATKI SZTUKI131 I djvu

- 127

właśnie znaleźć można. Niepodobna dostatecznie silnie zaznaczyć, że zupełne zaniedbanie studjów nad formami pierwotnem: jest najcięższym niedbalstwem, o jakie należy oskarżyć estetykę. Chodzi tu o rozwiązanie pytania, czy są powszechne podstawy upodobań estetycznych, czy istnieje bezwzględne piękno w pojęciu przynajmniej ogólnoludzkim. Estetycy naturalnie przypuszczają bezwzględną wartość swoich zasad, jako rzecz samą przez się zrozumiałą. Istniało jednak wiele rzeczy,' które uważano za tak samo zrozumiałe, póki nie wykryto, że wyglądają one w rzeczy • wistości zgoła inaczej, niż wyobrażała to sobie mądrość akademicka. W każdym razie powszechna wartość zasad estetycznych musi nasamprzód zostać dowiedzioną, a stać się to może jedynie za pośrednictwem badań porównawczych etnologicznych, które należy rozpocząć od ludów najniższych. Gdyby się wówczas okazało, że dla utworów estetycznych u ludzi pierwotnych miarodajnemi są te same zasady, które rządzą twórczością artystyczną ludzi cywilizowanych, to powstanie znów inna kwestja: czy zasady te występma na najniższym szczeblu w tej samej postaci, w jakiej ukazują się na szczeblach wyższych, czy też raczej można dowieść pewnej różnicy pomiędzy formami starsze-mi a nowszemi, pewnego rozwoju od prostoty do złożoności, od surowości do subtelności.

Uwagi poniższe nie zawierają bynajmniej wyczerpującej odpowiedzi na te pytania. Musimy i wolno nam się ograniczyć do zaznaczenia kilku punktów najbliższych.

Porównywając wzór na pasie andamańskim z wzorem naszych obić pokojowych, widzimy natychmiast, mimo wszelkich różnic, że oba oparte są na jednakiej zasadzie. Kreski poprzeczne powtarzają się w odstępach równomiernych, tak jak bukiet kwiatów, na obiciu: i kreski i wiązanki tworzą szereg: rytmiczne. Podobieństwo to nie ogranicza się bynajmniej do tego poszczególnego zjawiska. Przeciwnie, ciągnąc dalej nasze spostrzeżenia porównawcze, dochodzimy do przekonania, że zasada porządku rytmicznego występuje w sztuce ludów najniższych niemniej stale i wyraźnie, jak w sztuce ludów najbardziej cywilizowanych.

http://rcin.org.pl