86 87 (16)

86 URAZY I USZKODZENIA SPORTOWE

Należy zaznaczyć, że w zdrowym narządzie ruchu niewiele istnieje chorób, w przebiegu których nie tylko nie dochodzi do naturalnego zdrowienia, ale -wbrew dobroczynnemu upływowi czasu - do nasilenia dolegliwości bólowych oraz stałego pogarszania funkcji. Nierzadko, mimo stosowanego leczenia, ustąpienie dolegliwości w przebiegu odruchowej dystrofii współczulnej równoznaczne jest z trwałą poważną dysfunkcją, a nawet kalectwem ręki.

Choroba najczęściej występuje u osób powyżej 35 roku życia (głównie w wieku 35-45 lat)*, a więc w okresie osłabienia mechanizmów przystosowawczych układu nerwowego.

Powstanie odruchowej dystrofii współczulnej uzależnione jest od jednoczesnego zaistnienia u chorego 3 czynników, mianowicie: stałego miejsca bólu, wrodzonej predyspozycji (tzw. skazy) oraz nieprawidłowego utrwalenia się odruchów współczulnych. W tym miejscu należy wyjaśnić, że pożyteczny w momencie ostrej fazy pourazowej kurcz współczulny - zmniejszenie utraty krwi i zapobieganie obrzękowi - przestaje spełniać swą rolę, w momencie kiedy dochodzi do zdrowienia uszkodzonych tkanek. Dlatego to bodziec współczulny wygasa, dając rozszerzenie naczyń potrzebne do procesu naprawczego. W przypadku odruchowej dystrofii współczulnej bodziec współczulny nie wygasa, a poza tym nie wiadomo, dlaczego nasila się i wywołuje hiperw-spółczulny stan w tkankach na obwodzie kończyny. Powstaje niedokrwienie, a to nasila ból, ten zaś z kolei pobudza odruch współczulny i ustanawia „pato-

Ryc. 2.19. Możliwe bóle barku w przebiegu chorób układowych (bóle z przeniesienia).

Wyjątkowo u osób młodszych.

Bóle barku i ramienia_ 87

logiczny odruch współczulny bólu”, to zaś utrwala odruchową dystrofię współ-czulną całej kończyny.

Prawie wszyscy chorzy wykazują objawy biologicznej małowartościo-wości czy nieprzystosowania. Nasilenie objawów u poszczególnych chorych jest różne, natomiast wspólne jest to, że zapoczątkowane objawy tworzą błędne koło zazębiających się i wzajemnie uwarunkowanych dolegliwości, których zaostrzenie niejednokrotnie przynoszą nieprzemyślane działania lecznicze (najczęściej z dziedziny fizykoterapii).

Bodźce wywołujące proces chorobowy wychodzą z różnych, zmienionych chorobowo czy zranionych tkanek. Bodźce te pobudzają receptory obwodowe i powodują zaburzenia naczynio-ruchowe.

Niejednokrotnie pierwszy bodziec patologiczny trwa krótko (np. uraz), ale jednocześnie wystarczająco długo, aby wywołać inny patologiczny bodziec, w wyniku czego utrwala się błędne koło pobudzenia wegetatywnego - np. uszkodzenie nerwu somatycznego powoduje kurcz naczyniowy, ten zaś zaburzenia odżywcze, co z kolei nasila ból i obrzęk, które naturalnym porządkiem rzeczy wzmacniają i utrwalają kurcz naczyniowy. Miejscem wyjścia patologicznego bodźca mogą być: bolesna blizna, skaleczenie, ukłucie, naciągnięcie wię-zadeł czy torebek stawowych palców, uszkodzenie nerwów palcowych, stłuczenia ręki itp.

Objawy

Choroba objawia się nieproporcjonalnymi do urazu czy choroby dolegliwościami i zmianami obiektywnymi, jak: ból, przeczulica bólowa, obrzęk, sztywność stawowa i przykurcze stawów (zmiany późne), przebarwienie skóry, labil-ność naczynio-ruchowa, nadmierna potliwość skóry (z czasem przechodząca w jej zupełne wysuszenie), zaburzenia temperatury ciała (naprzemienne, nadmierne ocieplenie lub oziębienie), zmiany troficzne skóry (zmiana późna) i deformacje paznokci, demineralizacja i zrzeszotnienie kości, a niekiedy guzowatego typu zmiany zapalne rozcięgna dłoniowego.

Najczęstszą przyczyną tego typu odruchowej dystrofii współczulnej są ura-z\ barku, obręczy kończyny górnej, szyi i okolicy górnego otworu klatki piersiowej, rzadziej, ale jednak nie rzadko, urazy na obwodzie kończyny¹.

Specyfika zespołu bark-ręka polega na tym, że oprócz dolegliwości bólowych i ograniczeń ruchów barku istnieje narastająca dysfunkcja samej ręki, która objawia się postępującym obrzękiem i sztywnością palców. Niekiedy zespół bólu i sztywność dotyczy obydwu kończyn górnych - osoby stare -zaś czynnikiem wywołującym są podawane im długotrwale fenobarbitany czy izoniazyd.

Jak też choroby narządów wewnętrznych - zawal serca, guz Pancoasla szczytu płuca, a także guzy mózgu, wylewy, a nawet wrzód żołądka lub choroba szyjnego krążka międzykręgowego.